کانگوروی درختی مچی؛ کانگورویی که روی درخت زندگی می‌کند و کله‌ای شبیه خرس دارد و پاهایش را ۱۸۰ درجه می‌چرخاند

راز بقا: در میان مه سرد جنگل‌های ابری شبه‌جزیره هوون در گینه نو، یکی از شگفت‌انگیزترین مخلوقات تکامل زندگی می‌کند؛ کانگوروی درختی مچی (Matschie's tree-kangaroo). موجودی که به‌نظر می‌رسد ترکیبی از کانگورو، خرس و لِمور باشد، اما در حقیقت از خانواده کانگورو‌ها و والابی‌هاست.

به گزارش راز بقا، این جانور که با نام کانگوروی درختی هوون نیز شناخته می‌شود، نمایانگر یکی از عجیب‌ترین آزمایش‌های طبیعت است؛ تلاشی که جانوری زمینی را به بالای درختان کشاند و وادارش کرد بدن، حرکت و رفتار خود را از نو بیافریند. 

پیشینه تاریخی؛ از کشف تا نماد حفاظت از طبیعت

به گزارش راز بقا، داستان کانگوروی درختی مچی به اواخر قرن نوزدهم بازمی‌گردد؛ زمانی که طبیعت‌شناسان اروپایی در رقابتی نفس‌گیر برای ثبت گونه‌های ناشناخته گینه نو بودند؛ سرزمینی که در آن دوران، یکی از اسرارآمیزترین و ناشناخته‌ترین نقاط زمین به‌شمار می‌رفت. این گونه در سال ۱۹۰۷ توسط جانورشناس آلمانی «پاول مچی» توصیف شد و به افتخار او نام‌گذاری گردید. 

نمونه‌هایی که از این کانگورو به اروپا فرستاده شد، دانشمندان را شگفت‌زده کرد: یک کانگورو که روی درخت زندگی می‌کند، مفهومی بود برخلاف هر آنچه درباره پستانداران کیسه‌دار شناخته می‌شد. در عصر استعمار، شیفتگی اروپاییان به حیوانات گینه نو به حد وسواس رسیده بود. کاوشگران از پرندگان بهشتی، کاسواری‌های غول‌پیکر و پستاندارانی با ظاهری بی‌سابقه سخن می‌گفتند. در میان آنها، کانگوروی درختی مچی با چهره‌ای خرس‌گونه، خز طلایی و حرکات آرام و دقیقش، توجه بسیاری را به خود جلب کرد و به نمادی از انزوای تکاملی این جزیره تبدیل شد.

برای مردمان بومی شبه‌جزیره هوون، این حیوان قرن‌ها پیش از ورود اروپاییان، بخشی از فرهنگ و باورهایشان بود. در زبان‌های محلی، نام‌های گوناگونی برای آن وجود دارد و در افسانه‌ها از او به‌عنوان نگهبان جنگل کوهستان یاد می‌شود؛ روحی مهربان و گریزان که بر درختان نظارت دارد. با ورود شکارچیان و تاجران اروپایی، این تعادل دیرینه برهم خورد و تا میانه قرن بیستم، جمعیت آن رو به کاهش گذاشت. 

در دوران معاصر، کانگوروی درختی مچی به نماد حفاظت از حیات‌وحش گینه نو تبدیل شده است. این گونه، نماینده همزمانِ یگانگی و شکنندگی اکوسیستم‌های کوهستانی جزیره است. برنامه‌هایی، چون «طرح حفاظت از کانگوروی درختی» (TKCP) با همکاری روستا‌های محلی، مناطق حفاظت‌شده‌ای را ایجاد کرده‌اند که در آن انسان و طبیعت در کنار هم زندگی می‌کنند. امروزه این گونه در فهرست قرمز IUCN در رده «در خطر انقراض» قرار دارد و تخمین زده می‌شود کمتر از ۲۵۰۰ فرد بالغ از آن در طبیعت باقی مانده باشند. 

ویژگی‌های اصیل و سازگاری تکاملی

به گزارش راز بقا، کانگوروی درختی مچی شاهکاری از سازگاری تکاملی است. این جانور که از اجداد زمینی خود، یعنی کانگورو‌های خاک‌زی، منشأ گرفته، اکنون به‌طور کامل در درختان زندگی می‌کند؛ دگرگونی‌ای شگرف که نیازمند تغییرات بنیادین در ساختار بدن و رفتار بود.

برخلاف خویشاوندان زمینی‌اش، این گونه دست و پای کوتاه‌تر و نیرومندتر، چنگال‌های خمیده و دمی بلند و انعطاف‌پذیر دارد که برای حفظ تعادل به کار می‌برد. پا‌های عقبی‌اش می‌توانند تا حدود ۱۸۰ درجه بچرخند و به او اجازه می‌دهند مانند سنجاب، سر به پایین از درخت پایین بیاید؛ قابلیتی که در کانگورو‌های معمولی وجود ندارد. 

با وجود ظاهر سنگین، این جانور با چالاکی میان شاخه‌ها حرکت می‌کند و می‌تواند تا ۹ متر از یک درخت به درخت دیگر بپرد، بی‌آن‌که تعادلش را از دست دهد. خز ضخیم و درخشان آن که معمولاً به رنگ طلایی یا قهوه‌ای مایل به قرمز است، عایق حرارتی مناسبی برای اقلیم سرد و مرطوب ارتفاعات محسوب می‌شود. چهره‌اش حالتی ملایم و خرس‌مانند دارد و در عین جثه‌ای نسبتاً بزرگ (تا ۱۰ کیلوگرم)، در سکوت کامل در میان شاخه‌ها حرکت می‌کند و از برگ، میوه، پوست درخت و گل تغذیه می‌کند. 

از نظر رفتاری، جانوری منزوی و کم‌جنب‌وجوش است. فعالیت‌هایش بیشتر در شب یا سحر انجام می‌شود. ماده‌ها تنها یک نوزاد به دنیا می‌آورند که نزدیک به یک سال در کیسه مادر باقی می‌ماند؛ دوره‌ای طولانی که سبب می‌شود جمعیت این گونه بسیار کند بازیابی شود. 

عجیب‌ترین و شگفت‌انگیزترین ویژگی‌های کانگوروی درختی مچی

کانگورویی با رفتار میمون: هرچند از خانواده کانگوروهاست، اما مانند میمون‌ها از پنجه‌های جلویی برای گرفتن شاخه‌ها و از دم برای تعادل استفاده می‌کند. 

مفصل‌های چرخان: پا‌های عقبی آن قادرند تقریباً به‌طور کامل به سمت عقب بچرخند و امکان پایین آمدن از درخت به‌صورت سر به پایین را فراهم کنند. 

پرش‌های حیرت‌انگیز: با وجود ظاهر سنگین، می‌تواند از ارتفاع ۱۸ متری به زمین بپرد بی‌آن‌که آسیبی ببیند.

پوشش حرارتی ضدباران: خز طلایی ضخیمش علاوه بر حفظ گرما، خاصیت ضدآب دارد و مانند بارانی طبیعی عمل می‌کند. 

زندگی آهسته: این جانور زندگی‌ای کند دارد حرکت آهسته، متابولیسم پایین و زادآوری اندک. ماده‌ها تنها هر دو تا سه سال یک‌بار زادآوری می‌کنند.

راز تکامل درخت‌زی: دانشمندان هنوز دقیق نمی‌دانند چرا کانگورو‌ها درخت‌زی شدند، اما شواهد ژنتیکی نشان می‌دهد که اجداد آنها حدود پنج میلیون سال پیش، در پاسخ به تغییرات زیستگاه و رقابت غذایی، به درخت‌ها پناه بردند.

ورزشکاران غیرمنتظره: در اسارت دیده شده که این کانگورو‌ها وارونه آویزان می‌شوند، میان شاخه‌ها می‌چرخند و حتی بر یک پای عقب تعادل خود را حفظ می‌کنند رفتاری غیرقابل‌باور برای یک کانگورو.

اهمیت فرهنگی: در افسانه‌های محلی، گفته می‌شود این حیوان «با جنگل سخن می‌گوید» و آمدنش نشانه سلامت و آرامش محیط است.

یادگاری زنده از تخیل تکاملی

به گزارش راز بقا، کانگوروی درختی مچی گواهی زنده است بر توانایی شگفت‌انگیز طبیعت در بازنویسی قوانین خود. او هم آشناست و هم بیگانه؛ کانگورویی که دشت‌ها را ترک کرد و به ابر‌ها پناه برد؛ سرعت را با تعادل عوض کرد و زندگی بر سطح زمین را با جهان رازآلود شاخه‌ها مبادله نمود. در خز طلایی‌اش، خاطره درخشانی از یک قمار تکاملی نهفته است که به‌طرزی شگفت موفق شد.

اما این موفقیت اکنون در خطر است. جنگل‌زدایی، شکار و تغییرات اقلیمی زیستگاه مه‌آلود او را تهدید می‌کند. اگر این گونه از میان برود، حیات وحش تنها یک حیوان را از دست نداده بلکه بخشی از تاریخ تکامل را از حافظه زمین پاک خواهد کرد. 

دیدن کانگوروی درختی مچی یعنی دیدن رؤیای طبیعت؛ هنگامی که کانگورویی از زمین برمی‌خیزد، از میان ابر‌ها می‌پرد و بقا را به هنر بدل می‌کند.