راز بقا: روباه نقرهای (The domesticated silver fox) یکی از شگفتانگیزترین نمونههای تکامل هدایتشده توسط انسان است. این حیوان که ریشه در یک آزمایش علمی در روسیه در نیمه قرن بیستم دارد، نشان میدهد که چگونه میتوان تنها با انتخاب رفتاری، ترس و پرخاشگری طبیعی حیوانات را به دوستی و اجتماعیبودن تبدیل کرد. نتیجه، موجودی است که ظاهر یک روباه وحشی را دارد، اما رفتاری شبیه به یک سگ خانگی.

به گزارش راز بقا، داستان روباه نقرهای اهلیشده از سال ۱۹۵۹ آغاز شد، زمانی که دیمیتری بلیایف، ژنتیکدان روسی، آزمایشی انقلابی را در مؤسسه سیتولوژی و ژنتیک در نووسیبیرسک سیبری آغاز کرد. هدف او بازسازی روند اهلیسازی حیوانات در شرایط کنترلشده علمی بود. او روباههای نقرهای را انتخاب کرد که در اصل نوعی از روباه قرمز (Vulpes vulpes) با رنگ تیرهتر بودند و از قبل برای تولید خز در اسارت پرورش مییافتند.
در هر نسل، تنها رامترین و کمپرخاشگرترین روباهها برای تولید نسل انتخاب میشدند. در کمتر از ۱۰ نسل، نتایج شگفتانگیز بود: روباهها نهتنها دوستانهتر شدند، بلکه تغییرات ظاهری مشابه حیوانات اهلی نیز در آنها پدیدار شد؛ گوشهای افتاده، پوزههای کوتاهتر، دمهای پیچخورده و لکههای سفید روی بدن.

این تغییرات کاملاً ناشی از انتخاب رفتاری بودند، و نشان دادند که اهلیسازی هم ذهن و هم بدن را دگرگون میکند.
پس از چند دهه، روباههایی بهوجود آمدند که دم خود را تکان میدادند، از نوازش انسان لذت میبردند و حتی صدایی شبیه پارس سگ از خود درمیآوردند. کار بلیایف دیدگاهی عمیق درباره این موضوع ارائه داد که چگونه هزاران سال پیش، گرگها ممکن است به سگ تبدیل شده باشند.

به گزارش راز بقا، روباه نقرهای اهلیشده از نظر رفتاری تفاوت زیادی با اجداد وحشی خود دارد. روباههای وحشی معمولاً حیواناتی محتاط، منزوی و بسیار قلمروطلب هستند، اما روباههای اهلیشده بهشدت به تماس انسانی علاقه دارند و رفتاری شبیه سگها از خود نشان میدهند.
آنها انسانها را تشخیص میدهند، از نوازش لذت میبرند و حتی صاحب خود را دنبال میکنند. برخی از آنها شخصیتهای متفاوتی دارند؛ برخی بازیگوش، برخی خجالتی و برخی اجتماعیاند. هوش این روباهها نیز چشمگیر است؛ میتوانند نام خود را تشخیص دهند، به فرمانهای ساده پاسخ دهند و از طریق لحن و حرکات بدن، احساسات انسان را درک کنند.

با این حال، آنها کاملاً مانند سگها نیستند. روباههای اهلی هنوز برخی از غرایز وحشی خود مانند کندن زمین یا علامتگذاری قلمرو با بو را حفظ کردهاند. همین ویژگیها باعث میشود نگهداری از آنها دشوار باشد و نیاز به محیطی ویژه و مراقبت تخصصی داشته باشند.
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
روباه ترکمنی؛ «روح سفید طبیعت» که سالهاست کسی آن را در ترکمن صحرا و خراسان ندیده است
روباه گوشخفاشی؛ روباه عجیبی با گوشهای بسیار دراز که جای نر و ماده در تربیت فرزند عوض میشود
به گزارش راز بقا، امروزه نوادگان روباههای بلیایف همچنان در روسیه زندگی میکنند و پژوهشگران به مطالعه ژنتیکی فرایند اهلیسازی ادامه میدهند. تعداد محدودی از این روباهها به کشورهای دیگر صادر شدهاند، اما قیمت بسیار بالا (بیش از ۸ هزار دلار) و قوانین سختگیرانه، مالکیت آنها را نادر کرده است.

مطالعات ژنتیکی نشان داده که در روباههای اهلی تغییراتی در هورمونها و سیستم عصبی ایجاد شده است، بهویژه در بخشهایی که به استرس و ترس مربوط میشوند. مغز روباه اهلی نسبت به روباه وحشی آرامتر است، هورمون کورتیزول کمتری تولید میکند و سطح سروتونین بالاتری دارد؛ عاملی که باعث میشود از انسان نترسد.
اما این آزمایش پرسشهای اخلاقی نیز ایجاد کرده است. پرورش حیوانات برای اهداف علمی یا زیباییشناختی، اگر بدون توجه به رفاه آنها انجام شود، میتواند مشکلساز باشد. روباههای اهلی هنوز نیاز به بازی، فضای باز و تعامل دارند. آنها حیوانات خانگی معمولی نیستند، بلکه موجوداتی هستند که نشان میدهند انسان تا چه حد میتواند مسیر تکامل را دگرگون کند.
به گزارش راز بقا، روباه نقرهای اهلیشده یکی از شگفتانگیزترین آزمایشهای زنده در تاریخ زیستشناسی تکاملی است. این حیوان مرز میان طبیعت وحشی و همراهی انسانی را از میان برداشته و نشان میدهد که چگونه انتخاب و پرورش میتواند رفتار و حتی زیستشناسی را تغییر دهد. روباه اهلی نه فقط یک پدیده علمی، بلکه نمادی از رابطه عمیق و گاه خطرناک انسان با طبیعت است.

دم خود را مانند سگ تکان میدهد؛ روباههای اهلی هنگام دیدن انسانها دم خود را تکان میدهند و بالا و پایین میپرند، درست مانند تولهسگها
زبان گفتاری متفاوتی دارند؛ آنها صداهایی مانند پارسهای کوتاه یا جیغهای شاد تولید میکنند که در روباههای وحشی وجود ندارد.
ظاهرشان بهطور تصادفی تغییر کرد؛ دانشمندان هرگز بهدنبال تغییر ظاهری نبودند، اما با انتخاب رفتاری، صفاتی مانند گوشهای افتاده، لکههای سفید و دم پیچخورده بهوجود آمدند.

دارای احساسات انسانیاند؛ برخی از روباهها در صورت بیتوجهی «دلگیر» میشوند و هنگام خوشحالی چهرهای شبیه لبخند دارند.
بوی خاصی دارند؛ بوی روباههای اهلی شیرین و ملایم است، برخلاف بوی تند و تیز روباههای وحشی.
در طبیعت دوام نمیآورند؛ روباههای اهلی ترس از انسان و شکارچیان را از دست دادهاند، بنابراین در محیط طبیعی آسیبپذیرند.

ژنهایشان شبیه سگهاست؛ بررسیهای ژنتیکی نشان میدهد مسیرهای عصبی مربوط به استرس و اجتماعیبودن در آنها مشابه سگهاست.
این ویژگیهای شگفتانگیز، روباه نقرهای اهلی را به یک معجزه علمی و نمادی زنده از تکامل هدایتشده انسان تبدیل کرده است.