اکراس غول‌پیکر؛ پرنده‌ای عظیم با منقار بلند و رفتار پنهان‌کارانه که یک متر قد دارد و چهره‌اش شبیه دایناسور است!
اکراس غول‌پیکر (giant ibis)، بزرگترین و کمیاب‌ترین پرنده جنوب‌شرقی آسیا و پرنده ملی کامبوج است. این گونه در حال انقراض با زیستگاهی محدود، رفتار پنهان‌کارانه و اهمیت فرهنگی و بوم‌شناختی خود، به نمادی از ضرورت حفاظت از طبیعت و تنوع زیستی تبدیل شده است.
راز بقا: اکراس غول‌پیکر (Thaumatibis gigantea) یکی از شگفت‌انگیزترین و در عین حال در معرض خطرترین پرندگان جهان است. این پرنده که هم به‌عنوان بزرگترین عضو خانواده اکراس‌ها و هم یکی از نادرترین گونه‌های زنده امروز شناخته می‌شود، نمادی از تعادل شکننده میان انسان و طبیعت است. ظاهر خاص، رفتار پنهان‌کارانه و وضعیت بحرانی بقای آن، اکراس غول‌پیکر را به نمادی از تنوع زیستی در جنوب‌شرقی آسیا، به‌ویژه در کامبوج که بیشتر جمعیت باقی‌مانده‌اش در آنجا یافت می‌شود، تبدیل کرده است.
ویژگی‌های ظاهری
به گزارش راز بقا، همان‌طور که از نامش پیداست، اکراس غول‌پیکر بزرگترین گونه در میان اکراس‌هاست. این پرنده در حالت بالغ حدود ۱۰۲ تا ۱۰۶ سانتیمتر قد دارد و وزنش به بیش از ۴ کیلوگرم می‌رسد. منقار بلند و خمیده‌اش به او کمک می‌کند تا در خاک نرم و گل به جستجوی غذا بپردازد. پر‌های بدنش بیشتر قهوه‌ای خاکستری تیره با رگه‌های روشن‌تر است و سر و گردن بالایی آن بدون پر و دارای پوستی فلس‌مانند است که ظاهری شبیه پرندگان ماقبل تاریخ به آن می‌دهد. هنگام پرواز، تضاد پر‌های سیاه پروازی با بال‌های روشن‌تر بالا، منظره‌ای چشمگیر ایجاد می‌کند.
با وجود جثه بزرگ، اکراس غول‌پیکر پرنده‌ای بسیار محتاط است و مشاهده آن در طبیعت کار دشواری است.
پراکندگی و زیستگاه
در گذشته، اکراس غول‌پیکر در مناطق گسترده‌ای از جنوب‌شرقی آسیا شامل ویتنام، لائوس، تایلند و بخش‌هایی از کامبوج یافت می‌شد. اما به دلیل تخریب زیستگاه و فشار شکار، قلمرو آن به شدت محدود شده است. امروزه، بخش اعظم جمعیت باقی‌مانده کمتر از ۳۰۰ فرد بالغ در شمال و شرق کامبوج متمرکز است. گروه‌های کوچک و پراکنده‌ای نیز ممکن است هنوز در جنوب لائوس وجود داشته باشند.
این پرنده زیستگاه‌هایی مانند جنگل‌های برگریز کم‌ارتفاع، تالاب‌های فصلی، مرداب‌ها و شالیزار‌ها را ترجیح می‌دهد؛ به‌ویژه مناطقی با آب کم‌عمق و خاک نرم که بتواند به‌راحتی تغذیه کند. برخلاف برخی گونه‌های اکراس که به حضور انسان عادت می‌کنند، اکراس غول‌پیکر تنها در مناطق بکر و دورافتاده دوام می‌آورد و همین موضوع آن را در برابر تغییرات محیطی بسیار آسیب‌پذیر می‌سازد.
رژیم غذایی و رفتار تغذیه
اکراس غول‌پیکر پرنده‌ای همه‌چیزخوار است و رژیم غذایی متنوعی دارد. منقار بلندش به او اجازه می‌دهد تا در گل و خاک نرم به دنبال بی‌مهرگانی همچون سوسک‌ها، ملخ‌ها و جیرجیرک‌ها بگردد. او همچنین از قورباغه‌ها، خزندگان کوچک، سخت‌پوستان و گاهی ماهی تغذیه می‌کند. در فصل خشک که منابع آبی کاهش می‌یابد، این پرنده معمولاً در برکه‌ها و گلزار‌های در حال خشک شدن به دنبال غذا می‌گردد که باعث افزایش خطر شکارچیان و مواجهه با انسان می‌شود.
جالب است که اکراس غول‌پیکر گاهی موجودات بزرگ‌تر مانند مار و مارماهی را نیز شکار می‌کند که نشان‌دهنده توانایی بالای او در سازگاری با شرایط سخت است.
تولیدمثل
فصل تولیدمثل معمولاً همزمان با فصل بارانی و بین ماه‌های ژوئن تا سپتامبر است. این پرندگان آشیانه‌های بزرگ و محکم خود را از شاخه‌ها و برگ‌ها در بالای درختان بلند نزدیک تالاب‌ها می‌سازند. تصور می‌شود که اکراس‌های غول‌پیکر تک‌همسر باشند و هر دو والد در مراقبت از تخم‌ها و جوجه‌ها نقش دارند.
معمولاً ماده دو تخم می‌گذارد، اما همه جوجه‌ها به دلیل کمبود غذا یا شکارچیان زنده نمی‌مانند. همین امر اهمیت وجود زیستگاه‌های امن و دست‌نخورده برای موفقیت در تولیدمثل را دوچندان می‌کند.
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
حواصیل سفید بزرگ؛ عروس شالیزار‌های شمال ایران که هر کس آن را ببیند به آرامش و ثروت می‌رسد
وضعیت حفاظتی
اکراس غول‌پیکر در فهرست سرخ IUCN به‌عنوان به‌شدت در معرض انقراض طبقه‌بندی شده است. با کمتر از ۳۰۰ پرنده بالغ در طبیعت، بقای آن بسیار شکننده است. عوامل اصلی تهدید شامل موارد زیر هستند:
تخریب زیستگاه: جنگل‌زدایی برای کشاورزی و توسعه، زیستگاه طبیعی پرنده را نابود کرده است.
شکار و جمع‌آوری تخم: با وجود قوانین، شکار برای غذا و طب سنتی همچنان ادامه دارد.
مداخله انسان و دام: چرای بی‌رویه، آلودگی آب و حضور انسان در نزدیکی لانه‌ها موفقیت تولیدمثل را کاهش می‌دهد.
تغییرات اقلیمی: خشکسالی‌های طولانی و تغییر الگوی بارش منابع آبی لازم برای تغذیه و زادآوری را تهدید می‌کند.
تلاش‌های حفاظتی
دولت‌ها و سازمان‌های حفاظتی در کامبوج و لائوس اقداماتی برای نجات این پرنده انجام داده‌اند:
یک. ایجاد مناطق حفاظت‌شده: زیستگاه‌هایی مانند پناهگاه حیات‌وحش «سیِم‌پَنگ» و «کولِن پرومتِپ» برای حفاظت از اکراس اختصاص یافته‌اند.
دو. مشارکت جوامع محلی: افراد محلی به‌عنوان «نگهبانان لانه» آموزش دیده و در ازای حفاظت از آشیانه‌ها دستمزد دریافت می‌کنند.
سه. آگاهی‌بخشی: برنامه‌های آموزشی برای افزایش آگاهی عمومی و توسعه اکوتوریسم جایگزین منابع درآمدی مخرب شده است.
چهار. پایش و تحقیق: ردیابی حرکات و زادآوری پرنده به دانشمندان کمک می‌کند تا وضعیت آن را بهتر درک کنند.
این تلاش‌ها اکراس غول‌پیکر را به «گونه شاخص» حفاظت در کامبوج تبدیل کرده است و امید‌هایی برای بقای بلندمدت آن ایجاد کرده است.
اهمیت فرهنگی و بوم‌شناختی
در فرهنگ کامبوج، اکراس غول‌پیکر با احترام و حتی تقدس نگریسته می‌شود. مردم محلی آن را با نام «کا کا» می‌شناسند و در افسانه‌ها به‌عنوان نمادی از طول عمر و پایداری آمده است.
از نظر بوم‌شناسی نیز نقش مهمی در کنترل جمعیت حشرات و حفظ سلامت تالاب‌ها دارد. علاوه بر این، اکراس غول‌پیکر به‌عنوان پرنده ملی کامبوج شناخته می‌شود و به نماد غرور طبیعی این کشور بدل شده است.
آینده اکراس غول‌پیکر
سرنوشت اکراس غول‌پیکر هم هشداردهنده و هم الهام‌بخش است. از یک سو، وضعیت بحرانی آن نشان‌دهنده تأثیر شدید فعالیت‌های انسانی بر طبیعت است. از سوی دیگر، تلاش‌های حفاظتی و مشارکت مردم نشان می‌دهد که همکاری می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند.
اگر این پروژه‌ها ادامه پیدا کنند و حمایت‌های دولتی برای حفاظت از زیستگاه‌ها پایدار باشد، شانس بقای این گونه وجود خواهد داشت.
اکراس غول‌پیکر تنها یک پرنده کمیاب نیست؛ بلکه یادآور زنده‌ای از اهمیت حفظ تنوع زیستی است. جثه عظیم، عادات پنهان‌کارانه و جایگاه فرهنگی آن، این پرنده را به یکی از شگفت‌انگیزترین گونه‌های جهان تبدیل کرده است.
حفاظت از اکراس غول‌پیکر تنها به معنای نجات یک گونه نیست؛ بلکه تضمینی برای بقای اکوسیستم‌ها، حمایت از جوامع محلی و احترام به پیوند دیرینه انسان و طبیعت است.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
طرقه یا چکاوک طوقی؛ خوشآوازترین پرنده دنیا که فقط در ایران و افغانستان زندگی می‌کند
آنهینگا یا پرنده مار؛ شکارچی ترسناکی که بینی ندارد و لباس مخصوص جفت‌گیری میپوشد
«خروس کاسپین»؛ بزرگترین کبک ایران که آوازی ترسناک و آخرالزمانی دارد
آبچلیک منقار قاشقی؛ پرنده ساحلی که عجیبترین منقار دنیا را دارد
هوتزین؛ مرغی یتیمی که بدبوترین پرنده جهان است و کسی جرات نزدیک شدن به آن را ندارد!
سسک دلکش؛ پرنده‌ای کوچک با دم بلند و صدای خوش که در تالاب‌ها و مزارع ایران زندگی می‌کند
مرگوس سفید؛ پرنده‌ای زیبا و بسیار خاص که از عصر یخبندان وجود داشته و در زمستانها به ایران می‌آید
گندمرغ؛ بدبوترین پرنده دنیا که چهره‌ای شبیه دایناسور و معدهای شبیه گاو دارد!
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان