عقاب خاکی؛ شکارچی مخوف معروف به «عقاب چکمه‌پوش» که صدایی شبیه کلاغ دارد و طول بال‌هایش دو متر است

راز بقا: عقاب خاکی (Tawny Eagle) که به عقاب دشتی نیز معروف است یکی از باشکوه‌ترین پرندگان شکاری آفریقاست؛ نمادی از قدرت، سازگاری و شکوه طبیعت وحشی. این پرنده‌ی عظیم‌الجثه با بال‌های پهن، چنگال‌های نیرومند و چشمانی تیزبین، بر فراز ساوان‌ها، بیابان‌ها و دشت‌های خشک پرواز می‌کند تا شکار خود را بیابد. 

به گزارش راز بقا، در گذشته، گونه عقاب دشتی دو گونه کنونی «عقاب صحرایی» و «عقاب خاکی» را دربر می‌گرفت ولی سپس پرنده‌شناسان این دو گونه را از هم جدا کردند. 

پر‌های طلایی و قهوه‌ای آن درخشش خاصی دارد و ترکیبی از زیبایی و خطر را در خود جمع کرده است. گرچه شهرتش به اندازه‌ی عقاب طلایی یا عقاب سرسفید نیست، اما عقاب خاکی یا دشتی نمونه‌ای از بقا، هوش و قدرت در سخت‌ترین زیست‌بوم‌های زمین است. 

ویژگی‌های فیزیکی و سازگاری‌ها

به گزارش راز بقا، عقاب خاکی یا دشتی پرنده‌ای متوسط تا بزرگ است که طول بدنش معمولاً بین ۶۵ تا ۷۵ سانتی‌متر و فاصله‌ی دو بالش تا حدود ۲ متر می‌رسد. رنگ پر‌های آن از قهوه‌ای روشن تا قهوه‌ای تیره متغیر است و همین باعث می‌شود در میان علفزار‌های خشک و تپه‌های بیابانی به‌خوبی استتار شود. پا‌های آن تا نوک پنجه‌ها با پر پوشیده شده تا از گرمای زمین و خار‌های تیز محافظت شود. 

قدرت بینایی‌اش یکی از عجایب طبیعت است؛ گفته می‌شود تا هشت برابر تیزتر از انسان می‌بیند. همین ویژگی باعث می‌شود از صد‌ها متر بالاتر، شکار‌هایی مانند جوندگان کوچک، مارمولک‌ها و حتی لاشه‌ها را ببیند. منقار خمیده و تیز او برای پاره کردن گوشت و چنگال‌هایش برای خرد کردن استخوان طراحی شده‌اند. این ترکیب کامل از قدرت و دقت، عقاب خاکی را به یکی از کارآمدترین شکارچیان طبیعت تبدیل کرده است. 

زیستگاه، رفتار و روش شکار

به گزارش راز بقا، عقاب خاکی یا عقاب دشتی در گستره‌ای وسیع از آفریقا تا خاورمیانه و بخش‌هایی از جنوب آسیا دیده می‌شود. زیستگاه ترجیحی‌اش مناطق باز مانند ساوان‌ها، دشت‌های خشک و بیابان‌هایی با درختان پراکنده است. این پرنده معمولاً تنها زندگی می‌کند مگر در فصل جفت‌گیری یا زمان بزرگ کردن جوجه‌ها.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

کور کور سیاه یا زغن؛ پرنده فرصت‌طلب که غذا را از دست انسان می‌دزدد و آوازش شبیه شیهه اسب است!

گیلانشاه ابروسفید؛ پرنده مهاجر ایران با منقار خمیده که ۴۰۰۰ کیلومتر پرواز می‌کند و به جای آواز خواندن سوت می‌زند

برخلاف بسیاری از عقاب‌ها که فقط از شکار تازه تغذیه می‌کنند، عقاب خاکی همه‌چیزخوار است و از فرصت‌ها به‌خوبی استفاده می‌کند. رژیم غذایی‌اش شامل پستانداران کوچک، پرندگان، خزندگان و حتی حشرات است. اما یکی از ویژگی‌های عجیبش تمایل زیاد به مردار است. 

او اغلب در کنار لاشه‌ها دیده می‌شود و گاهی با کرکس‌ها بر سر غذا رقابت می‌کند. حتی گاهی با زیرکی کرکس‌ها را تعقیب می‌کند تا به محض یافتن لاشه، غذا را از چنگشان درآورد.

در پرواز، عقاب خاکی نمایشی از قدرت و ظرافت است. با استفاده از جریان‌های حرارتی هوا بالا می‌رود تا بدون صرف انرژی زیاد منطقه را زیر نظر بگیرد. وقتی شکار را می‌بیند، با سرعت و دقتی مرگبار به سوی زمین شیرجه می‌زند.

زاد و ولد و وضعیت حفاظتی

به گزارش راز بقا، عقاب خاکی پرنده‌ای تک‌همسر است و معمولاً تا آخر عمر با یک جفت زندگی می‌کند. آنها آشیانه‌هایی بزرگ از شاخه و چوب می‌سازند که روی درختان بلند یا صخره‌ها قرار دارد. ماده معمولاً بین یک تا سه تخم می‌گذارد و حدود ۴۰ روز آنها را جوجه‌کشی می‌کند. هر دو والد در تغذیه و مراقبت از جوجه‌ها همکاری می‌کنند.

با وجود توانایی بالای سازگاری، این عقاب با تهدیداتی، چون تخریب زیستگاه، مسمومیت ناشی از لاشه‌های آلوده به سم و برخورد با خطوط برق روبه‌رو است. در حال حاضر در فهرست گونه‌های آسیب‌پذیر (Vulnerable) اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارد. 

تلاش‌هایی در کشور‌های آفریقایی برای حفاظت از زیستگاه‌ها و پایش جمعیت این عقاب انجام می‌شود، چرا که نقش او در تعادل اکوسیستم بسیار حیاتی است؛ هم به عنوان شکارچی، هم به عنوان پاک‌کننده‌ی طبیعت از لاشه‌ها. 

عجیب‌ترین ویژگی‌های عقاب خاکی

به گزارش راز بقا، یکی از عجیب‌ترین ویژگی‌های عقاب خاکی دوگانگی رفتارش است؛ او هم شکارچی است و هم لاشه‌خوار. برخلاف بیشتر عقاب‌ها که فقط از شکار تازه تغذیه می‌کنند، این پرنده از خوردن گوشت فاسد هم ابایی ندارد و حتی از کرکس‌هایی که دو برابر خودش‌اند، غذا می‌رباید.

رفتار جالب دیگرش در ساخت لانه است؛ گاهی به‌جای ساخت آشیانه‌ی جدید، از لانه‌ی رهاشده‌ی پرندگان دیگر مثل لک‌لک‌ها یا سارگپه‌ها استفاده می‌کند. همچنین عادت عجیبی دارد که تکه‌های شکارش را برای بعد در لانه پنهان می‌کند، رفتاری که در میان عقاب‌ها به‌ندرت دیده می‌شود.

صدای عقاب خاکی نیز غیرمنتظره است؛ برخلاف فریاد‌های باشکوه عقاب‌های دیگر، صدایی خشن و شبیه زاغ دارد. جالب‌تر اینکه رنگ پرهایش می‌تواند بسته به رژیم غذایی و میزان تابش خورشید تغییر کند. به همین دلیل، دو عقاب از یک منطقه ممکن است رنگ‌هایی کاملاً متفاوت داشته باشند.

این ترکیب از هوش، انعطاف‌پذیری و ویژگی‌های عجیب، عقاب خاکی یا دشتی را به یکی از شگفت‌انگیزترین و مرموزترین پرندگان شکاری جهان تبدیل کرده است.