گربه‌خوان سرسیاه؛ پرنده‌‌ای مرموز با صدایی شبیه گربه که استاد موسیقی‌ست و می‌تواند صدای همه پرندگان را تقلید کند!

راز بقا: گربه‌خوان سر‌سیاه (Black-Capped Catbird) گونه‌ای منحصر‌به‌فرد و جذاب از خانواده‌ی بوبرد‌ها (Ptilonorhynchidae) است که بومی جنگل‌های انبوه شرق استرالیا و بخش‌هایی از گینه نو می‌باشد. این پرنده با سر سیاه مشخص، بدن سبز زیتونی و خصوصاً آواز‌های عجیب خود که شبیه میو کردن گربه‌هاست شناخته می‌شود. به گزارش راز بقا، رفتار مخفیانه، آواز‌های جذاب و زیستگاه نادر، گربه‌خوان سر‌سیاه را به یکی از مرموزترین پرندگان آوازخوان منطقه استرالیا و گینه نو تبدیل کرده است. 

پیشینه تاریخی و طبقه‌بندی

به گزارش راز بقا، گربه‌خوان سر‌سیاه برای نخستین بار در قرن نوزدهم و در دوره کاوش‌های فشرده از حیات وحش استرالیا توصیف شد. طبیعت‌گرایان اروپایی اولیه، از جمله جان گولد، ظاهر متمایز و عادت‌های صوتی آن را ثبت کردند، اما به دلیل رفتار پنهان و ترجیح زیستگاه در جنگل‌های انبوه، پرنده به خوبی شناخته نشد. 

تصاویری از گونه سبز پرنده گربه‌خوان

بومیان استرالیا از دیرباز با این پرنده آشنا بودند و به آواز‌های آن اهمیت نمادین و اکولوژیکی می‌دادند، زیرا اغلب نشانگر محدوده قلمرو و تغییرات محیط جنگل است.

از نظر علمی، گربه‌خوان سر‌سیاه به جنس Ailuroedus تعلق دارد، گروهی از مرغ‌های گربه‌ای که به تقلید صوتی و رفتار اجتماعی مشهورند. برای دهه‌ها، مرزبندی گونه‌ها در این جنس کمی گیج‌کننده بود، زیرا جمعیت‌های گینه نو ابتدا به صورت جداگانه طبقه‌بندی می‌شدند. 

مطالعات مولکولی مدرن، تفاوت ژنتیکی گربه‌خوان سر‌سیاه را تایید کردند و جایگاه آن را به عنوان گونه‌ای مستقل تثبیت کردند. نزدیک‌ترین خویشاوندان آن شامل گربه‌خوان لکه‌دار (Ailuroedus maculosus) و گربه‌خوان سبز (Ailuroedus crassirostris) هستند که برخی ویژگی‌های رفتاری و اکولوژیکی مشترک دارند، اما در الگو‌های صوتی و محدوده جغرافیایی متفاوتند. 

زیستگاه و پراکندگی

به گزارش راز بقا، گربه‌خوان سر‌سیاه در جنگل‌های بارانی نیمه‌گرمسیری و معتدل زندگی می‌کند و ترجیح می‌دهد در پوشش گیاهی ضخیم با بوته‌ها و درختچه‌های فراوان باشد. محدوده پراکندگی آن از جنوب شرقی کوئینزلند تا نیو ساوت ولز ادامه دارد و جمعیت‌های جزئی در شرق گینه نو نیز دیده می‌شوند. 

برخلاف بسیاری از پرندگان آوازخوان، این گونه به شدت ساکن است و به ندرت قلمرو خود را ترک می‌کند؛ قلمرویی که با آواز و نمایش‌های فیزیکی از آن دفاع می‌شود.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

مرغ بهشتی شاهی؛ پرنده‌ای زیبا و رنگارنگ معروف به «فرزند خورشید» و «پادشاه کوچک» که چارلز داروین عاشق آن بود

قناری سبز علیخانی؛ قناری خوش صدا مخصوص سفره‌خانه‌های تهران که در دوران پهلوی توسط «علی‌خان خوراک‌پز» ایجاد شد

یکی از دلایلی که این گونه برای دانشمندان اولیه مرموز بود، ترجیح آن به زیستگاه‌های جنگلی متراکم است. دیدن پرنده دشوار است و اغلب پیش از مشاهده، صدای آن شنیده می‌شود. رفتار مخفی و رنگ‌بندی سبز زیتونی بدن همراه با سر سیاه، باعث استتار عالی پرنده در سایه‌ها و برگ‌ها می‌شود، که آن را در برابر شکارچیان محافظت می‌کند و در عین حال در شکار حشرات و بی‌مهرگان کوچک به او مزیت می‌دهد. 

رفتار و رژیم غذایی

به گزارش راز بقا، گربه‌خوان سر‌سیاه عمدتاً میوه‌خوار است و از انواع میوه‌ها، توت‌ها و انجیر‌های بومی تغذیه می‌کند، اما رژیم آن با حشرات، بی‌مهرگان کوچک و گاهی مهره‌داران کوچک تکمیل می‌شود. رفتار جستجوی غذا دقیق و محتاطانه است؛ پرنده معمولاً در پوشش گیاهی زیر جنگل می‌پرد و برگ‌ها و شاخه‌ها را بررسی می‌کند و همزمان صدا‌های نرم و خرخر مانند تولید می‌کند.

ویژگی برجسته این گونه، آواز آن است. گربه‌خوان سر‌سیاه صدا‌های متنوعی از جمله ترل‌ها، سوت‌ها و مهم‌تر از همه میو مانند گربه‌ها تولید می‌کند که می‌تواند در فواصل طولانی شنیده شود. این آواز‌ها برای جذب جفت، دفاع از قلمرو و هشدار به دیگران درباره تهدیدات احتمالی استفاده می‌شوند. برخی محققان اشاره کرده‌اند که آوای آنها ممکن است بین جمعیت‌ها متفاوت باشد و نوعی «گویش منطقه‌ای» ایجاد کند.

جالب است که برخلاف دیگر بوبردها، گربه‌خوان سر‌سیاه بووار‌های پیچیده نمی‌سازد. پرنده برای محافظت و نمایش خود به پوشش گیاهی متراکم متکی است. تعاملات اجتماعی آن ظریف است؛ نر و ماده اغلب در گروه‌های خانوادگی کوچک با هم جستجوی غذا می‌کنند و رفتار‌های تعاونی نشان می‌دهند، برخلاف رقابت شدید در مراسم جفت‌گیری دیگر بوبردها.

حقایق عجیب و شگفت‌انگیز گربه‌خوان سرسیاه

به گزارش راز بقا، گربه‌خوان سر‌سیاه ویژگی‌های غیرمعمولی دارد. اول از همه، توانایی تقلید صوتی آن شگفت‌انگیز است. با اینکه بووار نمی‌سازد، می‌تواند صدا‌های دیگر پرندگان جنگل و حتی برخی پستانداران را تقلید کند و در قلمرو خود صدایی پیچیده و گاهی وهم‌آلود ایجاد نماید. مردم محلی صبح‌ها آواز‌های این پرنده را «نجوا‌های جنگل» می‌نامند که میو، سوت و ترل را به موسیقی جنگلی تبدیل می‌کند. 

ویژگی دیگر، حفظ قلمرو طولانی‌مدت است. برخلاف بسیاری از پرندگان آوازخوان که مهاجرند، گربه‌خوان سر‌سیاه اغلب تمام عمر در یک قلمرو باقی می‌ماند، گاهی تا ۱۰ سال. این پایداری نیازمند شناخت دقیق جنگل، از جمله الگو‌های میوه‌دهی و رفتار شکارچیان است و پرنده را به یک «کتاب زنده» از اکوسیستم خود تبدیل می‌کند. 

پرنده همچنین رفتار استتاری شگفت‌انگیزی دارد؛ هنگام تهدید، کاملاً بی‌حرکت می‌ایستد، بدنش را کشیده و پرهایش را به تنه درخت یا برگ‌ها می‌چسباند، به‌طوری که دیده شدن آن تقریباً غیرممکن می‌شود.

علاوه بر این، اگرچه گونه‌ای ساکن است، برخی از پرنده‌ها گاهی برای دسترسی به منابع غذایی موقت، به حاشیه جنگل یا حتی باغ‌های کشاورزی پایین می‌آیند؛ رفتاری غیرمعمول برای دیگر بوبردها.

این پرنده در فرهنگ بومی نیز جایگاه خاصی دارد؛ آواز‌های آن گاهی به عنوان هشدار یا نشانه تعبیر می‌شود و برخی جوامع آن را نگهبان جنگل می‌دانند. این ترکیب اهمیت اکولوژیکی، آواز‌های منحصر‌به‌فرد و جایگاه نمادین، مرغ گربه‌ای کلاه‌سیاه را به یکی از مرموزترین پرندگان منطقه تبدیل کرده است. 

به گزارش راز بقا، امروزه گربه‌خوان سر‌سیاه تهدید جدی ندارد، اما نابودی زیستگاه‌ها به دلیل قطع درختان، تبدیل زمین‌ها و گونه‌های مهاجم همچنان خطراتی ایجاد می‌کند. تلاش‌های حفاظتی بر حفظ بقایای جنگل‌های بارانی و ایجاد مسیر‌های طبیعی برای جستجوی غذا و رفتار‌های تولید مثلی تمرکز دارند.

گربه‌خوان سر‌سیاه نمادی از شگفتی‌های ظریف جنگل‌های بارانی است: مخفی، مرموز و با استعداد موسیقیایی. حضور آن ارتباط میان دانشمندان مدرن و تاریخچه تکامل پرندگان آوازخوان را در جنگل‌های سبز و پر رمز و راز استرالیا و گینه نو برقرار می‌کند.