سرو هرزویل؛ درختی ۳۰۰۰ ساله و افسانه‌ای با ۳۰ متر ارتفاع که از زلزله رودبار جان به در برد و ۴ کیلو سکه از تنه آن کشف شد!

راز بقا: در دل دامنه‌های سرسبز البرز و در نزدیکی شهر منجیل، درختی می‌روید که نه‌تنها بخشی از طبیعت گیلان، بلکه تکه‌ای از تاریخ و روح ایران است؛ سرو هرزویل، درختی کهن و افسانه‌ای از نوع سرو ناز (Cupressus sempervirens) که قرن‌هاست در برابر باد و زلزله و گذر زمان ایستاده است.

به گزارش راز بقا، این درخت باشکوه در شهرک هرزویل، در شهرستان رودبار قرار دارد و از سال ۱۳۶۶ به‌عنوان یکی از آثار طبیعی ملی ایران شناخته شده است. سازمان حفاظت محیط زیست، آن را تحت حمایت خود قرار داده تا این میراث زنده‌ی هزارساله همچنان در دل گیلان پابرجا بماند.

درختی که مردم «نظرکرده» می‌دانند

مردم هرزویل، سرو خود را تنها یک درخت نمی‌دانند؛ برایشان موجودی مقدس و نظرکرده است. باور دارند که این سرو، نگهبان روستا و برکت‌دهنده‌ی زمین و زندگی است. پیران هرزویل می‌گویند که حتی در روز‌های طوفانی، پرندگان لانه‌هایشان را در شاخه‌های آن رها نمی‌کنند، چون می‌دانند این درخت، پناهگاه امنی است.

به گزارش راز بقا پس از زلزله‌ی مهیب رودبار و منجیل در سال ۱۳۶۹، دهکده‌ی قدیمی هرزویل ویران شد. اما درخت ماند. مردم روستا که از خرابی خانه‌هایشان دل‌شکسته بودند، تصمیم گرفتند خانه‌های جدیدشان را در کنار سرو تاریخی بنا کنند. از آن زمان، سرو نه فقط نماد پایداری طبیعت، بلکه نماد تولد دوباره‌ی هرزویل شد.

یاد شده در نوشته‌های کهن

شکوه سرو هرزویل تنها برای مردم بومی نیست. نامش در سفرنامه‌های تاریخی ایران نیز آمده است.

ناصرالدین‌شاه قاجار، در سفرنامه‌ی دوم خود به اروپا، هنگام عبور از مسیر گیلان و منجیل، از این درخت یاد کرده و نوشته است: «در سایه‌ی این درخت غول‌پیکر عصرانه خوردیم و موزیکانت‌ها که در لای شاخ و برگ درخت پنهان شده بودند نغمات دلپذیر نواختند و ما تعجب کردیم.»

پیش از او نیز ناصرخسرو قبادیانی، شاعر و جهانگرد قرن پنجم هجری، در سفرنامه‌ی خود از روستای هرزویل یاد کرده است؛ گواهی بر دیرینگی و اهمیت این نقطه از ایران کهن.

عمر و ویژگی‌های طبیعی سرو هرزویل

کارشناسان محیط‌زیست، عمر این سرو را بیش از هزار سال (برآوردهای غیر رسمی 3000 سال عمر دارد) برآورد کرده‌اند. تنه‌ی آن قطور و ستبر است و قطرش حدود دو متر برآورد می‌شود. ارتفاعش در حدود ۲۵ متر است و شاخه‌های نازکش همچون دستانی رو به آسمان گسترده‌اند. این ویژگی‌ها باعث شده سرو هرزویل از نظر علمی نیز نمونه‌ای شاخص از سرو ناز ایرانی باشد؛ گونه‌ای که با اقلیم‌های خشک و کوهستانی سازگار است و در برابر کم‌آبی و باد مقاومت زیادی دارد.

ریشه‌های عمیق و گسترده‌ی سرو در خاک، نه‌تنها به استواری آن کمک می‌کند، بلکه به تثبیت خاک منطقه نیز یاری می‌رساند. در روزگار افزایش فرسایش خاک و تغییرات اقلیمی، چنین درختانی نقش حیاتی در حفظ پایداری محیط‌زیست دارند.

سرو در فرهنگ ایرانی؛ نماد جاودانگی

به گزارش راز بقا سرو از دیرباز در فرهنگ ایرانی جایگاه ویژه‌ای داشته است. در اسطوره‌ها، نماد آزادگی، پایداری و جاودانگی به شمار می‌رود. ایرانیان باستان سرو را در کنار آتش مقدس می‌کاشتند و آن را نشانه‌ای از زندگی ابدی می‌دانستند.

در معماری و نقاشی ایرانی نیز طرح سرو بار‌ها تکرار شده است؛ از فرش و کاشی گرفته تا نگاره‌های مینیاتور. شاید به همین دلیل باشد که سرو هرزویل نیز در نگاه مردم، چیزی فراتر از یک درخت است — نماد روح استقامت ایران در برابر سختی‌ها.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

خار زرافه؛ درختی تیغ دار و بسیار مقاوم که ریشه‌هایش به قلب زمین می‌رسد و میوه‌هایی شبیه گوش انسان دارد!

پالونیا؛ درختی خطرناک و سریع‌الرشد که در ایران کاشته می‌شود و هکتاری ۲۲۰ میلیارد تومان سود دارد!

توچ؛ درخت معروف به «درخت مسواک» و پزشک بیابان که عاشق نمک است و در بلوچستان به آن «پیر» می‌گویند

نقش سرو هرزویل در گردشگری طبیعی

هر سال گردشگران زیادی از سراسر ایران برای دیدن این سرو به هرزویل می‌روند. مسیر دسترسی به روستا، از جاده‌ی منجیل به رشت می‌گذرد و در روز‌های بهار و تابستان، عطر زیتون و باد خنک کوهستان، این سفر را دل‌انگیزتر می‌کند.

در کنار سرو، پارک کوچکی ساخته شده تا بازدیدکنندگان بتوانند در سایه‌ی درخت بنشینند و از منظره‌ی کوه‌ها لذت ببرند. تابلو‌هایی نیز نصب شده که اطلاعاتی درباره‌ی تاریخچه و اهمیت زیست‌محیطی این درخت ارائه می‌دهند.

با این حال، کارشناسان هشدار داده‌اند که گردشگری بی‌برنامه و ازدحام بازدیدکنندگان ممکن است به ریشه‌های درخت آسیب برساند. به همین دلیل، سازمان محیط زیست محدودیت‌هایی برای تردد وسایل نقلیه در اطراف محدوده‌ی سرو در نظر گرفته است.

افسانه‌های محلی

در میان مردم هرزویل، داستان‌های زیادی درباره‌ی این سرو روایت می‌شود. برخی باور دارند که در زمان‌های بسیار دور، درویشی در پای این درخت عبادت می‌کرده و پس از مرگش روح او در سرو حلول کرده است. از آن پس، هرکسی با نیت پاک به درخت نزدیک شود، حاجتش روا می‌شود.

حتی امروزه نیز در برخی مناسبت‌های محلی، مردم شمع روشن می‌کنند یا پارچه‌ای سبز به شاخه‌های پایین درخت می‌بندند رسمی که یادگار پیوند عمیق انسان ایرانی با طبیعت است.

کشف سکه از دل درخت!

بنابر آنچه کارشناسان منابع طبیعی گزارش داده اند، در سال ۱۳۶۶ سن درخت ۱۰۰۰سال تخمین زده شده است. ارتفاع درخت ۳۰ متر و قطر تنه چهار متر و ۴۰ سانتی‌متر است اما بسیاری از نظرات بر ۳۰۰۰ ساله بودن این درخت تاکید دارد. محیط بان این درخت، خاطره جالبی دارد و می‌گوید: یک بار لابه لای تنه درخت را پاکسازی کردیم و چهار کیلو سکه از شکاف‌های شاخه و تنه بیرون کشیدیم. سکه‌هایی که مردم به عنوان نذر داخل درخت می‌گذاشتند. 

سرو هرزویل تنها درختی کهن در گوشه‌ای از گیلان نیست؛ روایت زنده‌ای از تاریخ، فرهنگ و ایمان مردم ایران است. درختی که هزار سال در برابر زلزله، طوفان و بی‌رحمی زمان ایستاده و هنوز نفس می‌کشد.

در روزگاری که بسیاری از میراث طبیعی کشور در خطر نابودی‌اند، سرو هرزویل نمادی است از آنچه باید پاس بداریم ریشه‌هایی که ما را به خاک و هویت‌مان پیوند می‌دهند.