اردک بمبئی؛ ماهی عجیب بدون پولک که دهانش ۹۰ درجه باز می‌شود و گوشت آن بسیار مایع و ژله‌ای است

راز بقا: اردک بمبئی (Bombay Duck) یا هارپادون نهریوس (Harpadon nehereus) که با نام بومالو (bummalo) شناخته می‌شود، یکی از ماهیان عجیب و خاص آب‌های دریایی جنوب و جنوب‌شرق آسیاست. 

به گزارش راز بقا، با وجود نام گمراه‌کننده‌اش، این گونه هیچ ارتباطی با اردک ندارد و در واقع نوعی ماهی مارمولک‌مانند از خانواده Synodontidae (که گاهی در خانواده Harpadontidae نیز طبقه‌بندی می‌شود) به شمار می‌رود. 

این ماهی به دلیل ظاهر غیرمعمول، گوشت ژله‌ای و بوی تند در حالت خشک‌شده، جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ غذایی مناطق ساحلی، به ویژه در هند، بنگلادش و بخش‌هایی از چین دارد. فراتر از آشپزی، این گونه برای زیست‌شناسان نیز جذاب است، چراکه ویژگی‌های بدنی و رفتاری منحصربه‌فردی برای زندگی در آب‌های گل‌آلود و کم‌دید تکامل داده است. 

رده‌بندی، پراکنش و زیستگاه

به گزارش راز بقا، اردک بمبئی در راسته Aulopiformes طبقه‌بندی می‌شود؛ گروهی از ماهیان شکارچی که بیشتر در آب‌های ساحلی و اعماق دریا زندگی می‌کنند. این گونه عمدتاً در شمال اقیانوس هند یافت می‌شود، از جمله در دریای عرب، خلیج بنگال و بخش‌هایی از دریای چین جنوبی. زیستگاه مورد علاقه آن آب‌های کم‌عمق ساحلی، خور‌ها و بستر‌های گِلی در عمق حدود ۱۰ تا ۱۰۰ متر است.

برخلاف بسیاری از ماهیان تندرو سطح‌زی، اردک بمبئی آب‌های کدر و کم‌اکسیژن را ترجیح می‌دهد؛ به‌ویژه مناطق نزدیک به دهانه رودخانه‌ها که سرشار از مواد مغذی‌اند، اما دید کمی دارند. چرخه‌های فصلی موسمی نقش مهمی در جابه‌جایی و الگوی تولیدمثل این ماهی دارند و معمولاً در فصل تخم‌ریزی به سواحل نزدیک‌تر می‌شود. 

این گونه از نظر بوم‌شناختی نقش مهمی ایفا می‌کند؛ هم به‌عنوان شکارچی ماهیان کوچک، سخت‌پوستان و موجودات پلانکتونی و هم به‌عنوان طعمه برای شکارچیان بزرگ‌تر دریایی. 

ویژگی‌های ظاهری و رفتار تغذیه‌ای

به گزارش راز بقا، یکی از شاخص‌ترین ویژگی‌های اردک بمبئی بدن کشیده و نیمه‌شفاف آن است. گوشت این ماهی بسیار نرم و پرآب است و هنگام تازه بودن حالتی ژله‌ای و شکننده دارد. این بافت غیرعادی به دلیل میزان بالای آب و تراکم پایین عضلانی در بدن آن است؛ ویژگی‌ای که آن را از بسیاری از ماهیان خوراکی متمایز می‌کند.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

ژله‌ماهی آتولا؛ عروس دریایی شبیه سفینه‌های فضایی با شاخک‌های بلند که مانند لامپ روشن می‌شود و هنگام تهدید رنگش از بین می‌رود

نوک‌نهنگ لایارد یا دندان‌بلند؛ نهنگی با دندان‌هایی شبیه عاج فیل، قد ۶ متری و وزن ۱۰۰۰ کیلویی که زندگی مخفی دارد و کمتر دیده می‌شود

سر این ماهی نسبت به بدنش بزرگ است و دهانی پهن با دندان‌های تیز و سوزنی‌شکل دارد که برای گرفتن طعمه‌های لغزنده در آب‌های گل‌آلود بسیار مناسب‌اند. چشم‌ها نسبتاً کوچک‌اند و این موضوع نشان می‌دهد که این گونه بیشتر به حواس جانبی و سیستم خط جانبی متکی است تا بینایی.

اردک بمبئی یک شکارچی کمین‌گر گوشت‌خوار است. معمولاً بی‌حرکت نزدیک بستر دریا باقی می‌ماند و به محض نزدیک شدن طعمه، با حرکتی ناگهانی به آن حمله کرده و ماهیان کوچک را به طور کامل می‌بلعد. این شیوه شکار کاملاً با شرایط محیطی کم‌دید سازگار است. 

اهمیت فرهنگی و اقتصادی

به گزارش راز بقا، با وجود ظاهر عجیب، اردک بمبئی از نظر فرهنگی و اقتصادی اهمیت بالایی دارد، به‌ویژه در سواحل غربی هند. در شهر‌هایی مانند بمبئی، این ماهی قرن‌هاست مصرف می‌شود و بخشی جدایی‌ناپذیر از سنت‌های غذایی محلی به شمار می‌رود. رایج‌ترین روش مصرف آن خشک‌کردن در آفتاب است؛ فرایندی که طعم ماهی را تشدید کرده و امکان نگهداری طولانی‌مدت را فراهم می‌کند.

اردک بمبئی خشک‌شده به داشتن بویی بسیار تند و نافذ معروف است؛ بویی که برای برخی آزاردهنده و برای برخی دیگر دلپذیر است. با پختن، این بو ملایم‌تر شده و طعمی عمیق و اومامی ایجاد می‌کند. این ماهی معمولاً سرخ می‌شود یا در خورش‌ها و غذا‌های محلی به کار می‌رود و در میان جوامع ماهیگیر محبوبیت بالایی دارد.

از نظر اقتصادی، این گونه منبع درآمد مهمی برای صیادان محلی و ماهیگیری‌های کوچک‌مقیاس است. با این حال، صید بی‌رویه، تخریب زیستگاه و تغییرات شرایط دریایی نگرانی‌هایی درباره کاهش جمعیت آن ایجاد کرده و ضرورت مدیریت پایدار منابع را برجسته ساخته است.

عجیب‌ترین واقعیت‌ها درباره اردک بمبئی

به گزارش راز بقا، اردک بمبئی یکی از عجیب‌ترین ماهیان دنیاست و همه‌چیز از نام کاملاً گمراه‌کننده‌اش آغاز می‌شود. واژه «اردک» احتمالاً نتیجه یک سوءتفاهم در دوران استعمار یا شیوه حمل‌ونقل ماهی خشک‌شده بوده و هیچ ارتباطی با پرندگان ندارد. نکته عجیب دیگر، گوشت تقریباً مایع آن در حالت تازه است؛ به‌طوری که به‌سختی می‌توان آن را بدون پاره شدن در دست گرفت. 

اما با خشک شدن، این ماهی دگرگونی شگفت‌انگیزی پیدا می‌کند. بافت آن چرمی و شکننده می‌شود و بویی بسیار شدید از خود منتشر می‌کند که در فصل خشک‌کردن می‌تواند محله‌های کامل را در بر بگیرد. این بو گاهی با پنیر‌های تخمیری یا غذا‌های دریایی بسیار تند مقایسه می‌شود.

از نظر زیستی، کاهش توده عضلانی باعث شده اردک بمبئی شناگر ضعیفی باشد، اما در عوض به یک شکارچی کمین‌گر مؤثر تبدیل شود. پوست نیمه‌شفاف آن نیز ظاهر روح‌مانند و شبح‌گونه‌ای به این ماهی می‌دهد.

اردک بمبئی نمونه‌ای جالب از این واقعیت است که ارزش غذایی و جذابیت ظاهری همیشه هم‌راستا نیستند؛ ماهی‌ای که با وجود ظاهر عجیبش، برای میلیون‌ها نفر یک غذای محبوب و خاطره‌انگیز محسوب می‌شود. دهان آن ۹۰ درجه باز می‌شود. این ماهی پولک ندارد و با دهان عجیب خود در آب‌های دریا وانمود می‌کند که یه مارماهی است.