لامپری؛ ماهی ۳۰۰ میلیون ساله و ترسناک معروف به خون‌آشام دریا‌ها که در دریای خزر زندگی می‌کند
مارماهی دهان‌گرد یا لامپری یا مکنده ماهی (lampreys)، موجودی بدون فک و استخوان با دهان مکنده و دندان‌های تیز، بازمانده ۳۰۰ میلیون سال پیش است که در رودخانه‌ها و دریای خزر زندگی می‌کند.
راز بقا: مکنده ماهی یا مارماهی دهان‌گرد که در زبان علمی با نام لامپری (Lamprey) شناخته می‌شود، یکی از عجیب‌ترین موجودات آبزی روی کره‌ی زمین است. این جانور در دسته‌ی طنابداران بی‌آرواره قرار می‌گیرد؛ به این معنی که برخلاف اکثر ماهی‌هایی که می‌شناسیم، فک ندارد! دهان آنها یک ساختار قیف‌مانند و مکنده است که پر از دندان‌های تیز می‌باشد؛ درست مانند یک ابزار حفاری طبیعی! همین ویژگی باعث شده که در برخی منابع به آنها لقب خون‌آشام دریا‌ها داده شود.
به گزارش راز بقا، لامپری‌ها از قدیمی‌ترین مهره‌داران روی زمین محسوب می‌شوند. دانشمندان منشأ پیدایش این گروه را به حدود ۳۰۰ میلیون سال پیش نسبت می‌دهند؛ زمانی که دایناسور‌ها هنوز در زمین قدم نگذاشته بودند. امروزه حدود ۴۳ گونه شناخته‌شده از لامپری‌ها در جهان وجود دارد که در ۹ جنس مختلف طبقه‌بندی می‌شوند.
جایگاه رده‌بندی و ویژگی‌های کلی بدنی مکنده ماهی
دهان‌گردماهیان در خانواده‌ی دهان‌گردماهیان (Petromyzontidae) و راسته‌ی دهان‌گردماهی‌سانان (Petromyzontiformes) قرار دارند. بسیاری از پژوهشگران اعتقاد دارند که این جانوران را نمی‌توان ماهی واقعی دانست؛ چراکه ساختار بدنی آنها با ماهیان آرواره‌دار کاملاً متفاوت است.
از مهم‌ترین ویژگی‌های بدنی لامپری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
فاقد فک و استخوان
فاقد باله‌های شکمی و سینه‌ای
دارای ۱ یا ۲ باله‌ی پشتی
دارای باله‌ی دمی
پوست لغزنده و بدون فلس
چشم‌های کوچک، اما نسبتاً کارآمد
بدن این جانوران کشیده و مارگونه است. اندازه‌ی متوسط آنها حدود ۳۰ سانتی‌متر (۲۹۶ میلی‌متر) است و معمولاً بیش از ۵ سال عمر نمی‌کنند.
دهانی برای شکار و بقا
مهم‌ترین ویژگی لامپری، دهان گرد و قیف‌مانند آن است. به گزارش راز بقا داخل دهان این موجود، ردیف‌هایی از دندان‌های شاخی و تیز قرار گرفته‌اند. برخی گونه‌های لامپری انگلی بوده و با چسبیدن به بدن ماهیان بزرگ‌تر، دهان خود را همچون مته در پوست میزبان فرو می‌برند و از خون یا مایعات بدن آنها تغذیه می‌کنند. این فرآیند معمولاً ماهی میزبان را ضعیف کرده و گاهی حتی به مرگ آن منجر می‌شود. به همین دلیل برخی لامپری‌ها در مناطق شیلاتی جهان به‌عنوان آفت زیستی شناخته می‌شوند.
البته همه‌ی گونه‌ها خون‌آشام نیستند؛ برخی انواع غیرانگلی در دوران بلوغ اصلاً تغذیه نمی‌کنند و فقط برای تخم‌ریزی به رودخانه‌ها می‌آیند و سپس می‌میرند.
چرخه زندگی پیچیده و مهاجرتی
چرخه‌ی زندگی لامپری‌ها بسیار جالب و چندمرحله‌ای است:
تخم‌ریزی در رودخانه‌ها
تولد لارو‌هایی که شبیه کرم هستند
سال‌ها زندگی در زیر رسوبات بستر رودخانه
دگردیسی و تبدیل به لامپری بالغ
مهاجرت به دریا یا ادامه زندگی در آب شیرین
بازگشت برای تخم‌ریزی و سپس مرگ
در زمان تخم‌ریزی، در جنس ماده یک برجستگی خاص در ناحیه‌ی شکمی ظاهر می‌شود که شبیه باله‌ی مخرجی است و به تشخیص آنها کمک می‌کند.
نقش لامپری در تاریخ تکامل مهره‌داران
لامپری‌ها از دیدگاه علمی گنجینه‌ای ارزشمند هستند. آنها نماینده‌ای از نخستین مهره‌داران روی زمین‌اند؛ یعنی اجداد دور تمام جانوران با ستون فقرات از ماهیان و خزندگان تا پرندگان و انسان!
وجود طناب عصبی پشتی در بدن آنها، یکی از مهم‌ترین نشانه‌های ابتدایی مهره‌دار بودن است؛ بنابراین مطالعه روی این جانوران به پژوهشگران کمک می‌کند تا مسیر تکاملی انسان و سایر مهره‌داران را بهتر درک کنند.
برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:
وضعیت لامپری‌ها در ایران
در ایران نیز تعدادی از گونه‌های لامپری گزارش شده‌اند، به‌ویژه در دریای خزر و رودخانه‌های شمال کشور. برخی گونه‌ها بومی هستند و نقش مهمی در اکوسیستم طبیعی دارند. اما برخی انواع مهاجم که از طریق کشتی‌ها یا انتقالات آبزی وارد منطقه شده‌اند، می‌توانند تهدیدی جدی برای ماهی‌های اقتصادی خزر مثل سفید، کپور و خاویاری باشند؛ بنابراین مدیریت دقیق و شناخت گونه‌های بومی و غیربومی اهمیت زیادی دارد.
اهمیت لامپری برای انسان
لامپری‌ها از جهات مختلف برای بشر اهمیت دارند. از نظر زیست‌محیطی، آنها نقش کلیدی در زنجیره غذایی برخی اکوسیستم‌های آبی دارند. از دیدگاه علمی و پزشکی، مطالعه‌ی سیستم عصبی اولیه آنها و توانایی شگفت‌انگیزشان در ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده، زمینه‌ی تحقیقات بسیاری را فراهم کرده است. همچنین بررسی لامپری‌ها، راز‌های تکامل مهره‌داران را برای دانشمندان آشکار می‌کند.
جالب است بدانید لامپری‌ها توانایی شگفت‌انگیزی در ترمیم نخاع دارند و به همین دلیل موضوع بسیاری از تحقیقات پزشکی درباره‌ی درمان آسیب نخاعی انسان هستند.
آیا باید از لامپری‌ها ترسید؟
اگرچه ظاهر این جانور برای بسیاری ترسناک است و برخی گونه‌ها واقعاً خون‌خوارند، اما نقش آنها در تکامل، علوم اعصاب و حفظ تعادل محیط‌زیستی غیرقابل‌انکار است. اکثراً به انسان نزدیک نمی‌شوند و اگر هم بچسبند، خطر جدی ایجاد نمی‌کنند.
پس بهتر است به آنها نه به‌عنوان یک هیولای دریایی، بلکه به چشم یک بازمانده‌ی ارزشمند از دوران کهن نگاه کنیم.
مارماهی دهان‌گرد یا لامپری، موجودی است:
بدون فک و استخوان
با دهان مکنده و دندان‌های تیز
دارای قدمتی ۳۰۰ میلیون ساله
دارای چرخه‌ی زندگی مهاجرتی و جالب
مهم در تحقیقات علمی و زیست‌شناسی تکاملی
به گزارش راز بقا این جانوران با وجود ظاهر عجیب، بخشی مهم از تاریخ طبیعی زمین محسوب می‌شوند. لامپری‌ها پلی زنده میان مهره‌داران اولیه و جانوران پیچیده امروزی هستند و مطالعه‌ی آنها می‌تواند راز‌های بسیاری درباره‌ی تکامل و پزشکی مدرن را آشکار سازد.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
ماهی سرکاستیک فرینجهد؛ موجودی ترسناک در اعماق دریا با دهان بسیار بزرگ!
فایتر تاجدار اژدهای سفید؛ نادرترین، زیباترین و گرانترین ماهی آکواریوم که کسی باور نمیکند واقعی باشد!
ماهی کاردینال؛ یکی از محبوبترین ماهیان آکواریوم که اشتباهی بچههای خود را می‌خورد!
سنگ کپور یا اوتولیت؛ استخوان گرانبهای ماهی کپور که بیش از ۱۰۰ میلیون تومان قیمت دارد
دیو ماهی سیاه؛ فیلمی از ترسناکترین موجود دریا که برای اولین بار منتشر شده است
ماهی روز قیامت؛ ماهی بسیار کمیابی که مردم از دیدن آن وحشت می‌کنند!
گِلخورک یا لنگوچ؛ عجیب‌ترین ماهی دنیا که روی درخت زندگی می‌کند و در جنوب ایران هم یافت می‌شود
غار ماهی کور ایرانی؛ تنها ماهی کور جهان که در لرستان زندگی می‌کند
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان