عنکبوت ساتیرکس؛ عنکبوتی با بلندترین آلت تناسلی که در عربستان زندگی می‌کند و توسط یک ایرانی کشف شد
کشف چهار گونه جدید تارانتولا با اندام تناسلی بسیار بلند در شبه‌جزیره عربستان و شاخ آفریقا، که باعث حفظ فاصله ایمن نر‌ها از ماده‌های خونخوار می‌شود. معرفی جنس جدید «ساتیرکس» با ویژگی‌های تکاملی منحصر‌به‌فرد.
راز بقا: گاهی طبیعت برای بقا، عجیب‌ترین راه‌حل‌ها را خلق می‌کند. داستان کشف چهار گونه جدید تارانتولا در شبه‌جزیره عربستان و شاخ آفریقا، یکی از همان ماجرا‌هایی است که وقتی بشنوید، متوجه می‌شوید حتی در دنیای عنکبوت‌ها هم «اندازه» می‌تواند سرنوشت‌ساز باشد.
ماجرای یک کشف غیرمنتظره
به گزارش راز بقا، چند سال پیش، گروهی از پژوهشگران به سرپرستی دکتر علیرضا زمانی، عنکبوت‌شناس ایرانی و استاد دانشگاه تورکو در فنلاند، در دل بیابان‌های عربستان و مناطق صخره‌ای سومالی‌لند مشغول نمونه‌برداری بودند. آنها به دنبال بررسی تنوع گونه‌های عنکبوتی منطقه بودند که با موجوداتی رو‌به‌رو شدند که از همان نگاه اول، عجیب به نظر می‌رسیدند.
به گزارش راز بقا این تارانتولا‌های ناشناخته، در ظاهر شبیه بسیاری از گونه‌های دیگر بودند، اما یک تفاوت اساسی داشتند: پالپ‌های نر‌ها (اندام‌های تخصصی انتقال اسپرم در جفت‌گیری) به‌طرز غیرعادی بلند بود؛ آن‌قدر بلند که هیچ‌کدام از دسته‌بندی‌های علمی موجود، جای مناسبی برایشان نداشت.
وقتی طول اندام، جان را نجات می‌دهد
برای اینکه عمق ماجرا را درک کنید، باید بدانید که در بیشتر گونه‌های تارانتولا، طول پالپ نر‌ها حدود ۱.۵ تا ۲ برابر طول بخش بالایی بدن (سر و سینه) است. اما در این گونه‌های تازه، پالپ‌ها چهار برابر طول بدن بالایی و تقریباً نصف طول بلندترین پا‌ها بودند!
به گزارش راز بقا پژوهشگران معتقدند این اندام بلند، یک ویژگی تکاملی برای حفظ فاصله ایمن از ماده‌هاست. در دنیای تارانتولاها، ماده‌ها هنگام جفت‌گیری بسیار تهاجمی هستند و حتی ممکن است نر را پس از عمل جفت‌گیری بخورند. این یعنی هر سانتی‌متر فاصله، می‌تواند مرگ و زندگی نر را تعیین کند.
نامی برگرفته از اسطوره
زمانی و تیمش تصمیم گرفتند برای این گروه عجیب، یک سرده (جنس) کاملاً جدید بسازند. آنها نامش را ساتیرکس (Satyrex) گذاشتند؛ ترکیبی از واژه یونانی «ساتیر» (روح مردانه طبیعت با نیم‌تنه انسان و نیم‌تنه بز یا اسب) و واژه لاتین «رکس» به معنی پادشاه. در اسطوره‌ها، ساتیر‌ها اغلب با اندام تناسلی بزرگ تصویر می‌شوند، که این ارتباط اسمی، طعنه‌ای جالب به ویژگی برجسته این تارانتولاهاست.
چهار قهرمان جدید دنیای عنکبوت‌ها
پژوهشگران در جریان تحقیقات خود چهار گونه تازه از این جنس را شناسایی کردند:
ساتیرکس عربیکوس: کشف‌شده در عربستان سعودی
ساتیرکس فِروکس: مشاهده‌شده در یمن و عمان
ساتیرکس سومالیکوس: یافت‌شده در سومالی‌لند
ساتیرکس اسپسیوس: گونه‌ای با ظاهر چشمگیر از سومالی‌لند
از میان این چهار گونه، S. ferox بزرگ‌ترین و خشن‌ترین است. این گونه پا‌هایی با گستره ۱۴ سانتی‌متر دارد و پالپ‌های نر آن به ۵ سانتی‌متر می‌رسد؛ طولی که احتمالاً به نر کمک می‌کند هنگام جفت‌گیری فاصله‌ای امن از ماده خونخوارش داشته باشد.
رفتار‌های دفاعی جالب
ساتیرکس‌ها تنها در جفت‌گیری محتاط نیستند، بلکه در دفاع از خود هم ترفند‌های خاصی دارند. به گفته دکتر زمانی، کافی است کمی مزاحمشان شوید؛ بلافاصله پا‌های جلویی خود را بالا می‌برند و به حالت تهدید درمی‌آیند. هم‌زمان، با مالیدن مو‌های تخصصی روی بخش‌های پایه پا‌های جلویی به هم، صدایی شبیه هیس مار‌ها ایجاد می‌کنند تا دشمن را بترسانند.
خانه در دل سنگ و خاک
این تارانتولاها بیشتر وقت خود را در سوراخ‌ها و شکاف‌های خنک بین صخره‌ها می‌گذرانند. چنین مکان‌هایی، هم پناهگاه در برابر گرمای شدید بیابان است و هم مکان کمین برای شکار طعمه‌هایی مثل حشرات و بندپایان کوچک.
یک تغییر در کتاب‌های علمی
یکی از نتایج مهم این پژوهش، بازنگری در طبقه‌بندی گونه‌ای قدیمی بود. گونه‌ای به نام Monocentropus longimanus که در سال ۱۹۰۳ در یمن توصیف شده بود، پس از بررسی‌های مولکولی مشخص شد در واقع به خانواده ساتیرکس‌ها نزدیک‌تر است. بنابراین، این گونه هم به Satyrex longimanus تغییر نام داد.
اندازه‌ای که تاریخ‌ساز شد
در دنیای جانورشناسی، بسیاری از ویژگی‌های فیزیکی تنها برای زیبایی یا تنوع نیستند؛ آنها حاصل میلیون‌ها سال تکامل و مبارزه برای بقا هستند. پالپ‌های بلند ساتیرکس‌ها نمونه‌ای عالی از این واقعیت‌اند. این عنکبوت‌ها فهمیده‌اند که برای زنده ماندن در کنار ماده‌های خشن، باید عشق را از دور ورزید.
دکتر زمانی در پایان پژوهش خود جمله‌ای طنزآمیز، اما معنادار گفت: «حداقل در طبقه‌بندی تارانتولاها، به نظر می‌رسد که اندازه واقعاً اهمیت دارد.»
کشف ساتیرکس‌ها یادآوری می‌کند که طبیعت هنوز پر از شگفتی‌هایی است که منتظر کشف شدن‌اند. حتی در گوشه‌های خشک و کم‌جان بیابان‌های عربستان یا صخره‌های بی‌نام سومالی، موجوداتی زندگی می‌کنند که داستان تکاملشان، از هر افسانه‌ای جذاب‌تر است.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان