«پوتو» یا «پرنده ارواح»؛ پرنده‌ عجیب و ترسناکی که خنده‌هایی شیطانی دارد!

راز بقا: «پوتو»‌ها (Nyctibiidae) گروهی از پرندگان هستند که به شبگرد‌ها و قورباغه‌ها مرتبط هستند. خانواده Nyctibiidae قبلاً در راسته Caprimulgiformes با شبگرد‌ها قرار می‌گرفت، اما اکنون در یک راسته جداگانه به نام Nyctibiiformes قرار می‌گیرد. هفت گونه در قالب دو جنس در مناطق گرمسیری آمریکای مرکزی و جنوبی وجود دارد. شواهد فسیلی نشان می‌دهد که آن‌ها همچنین در اروپا و در دوران پالئوژن زندگی می‌کردند.

به گزارش راز بقا، پوتو‌ها حشره خواران شبانه‌ای هستند که فاقد مو‌های اطراف دهان هستند که در شبگرد‌های واقعی وجود دارد. در طول روز آن‌ها به صورت عمودی بر روی کنده درختان می‌نشینند و مانند بخشی از کنده درخت استتار می‌کنند. تخم تک خالدار مستقیماً در بالای یک کنده گذاشته می‌شود.

در آرژانتین و بولیوی، آن‌ها را به عنوان kakuy یا cacuy از واژه Quechua به معنای «ماندن» می‌شناسند. در برزیل، آن‌ها را urutau از guyra که نوعی پرنده است و tau به معنای شبح می‌نامند.

تکامل و طبقه‌بندی

به گزارش راز بقا؛ امروزه پوتو‌ها منحصراً در قاره آمریکا یافت می‌شوند، اما ظاهراً در گذشته توزیع و انتشار بسیار گسترده تری داشتند. بقایای فسیلی از پوتو‌ها مربوط به دوره ائوسن در آلمان پیدا شده است. یک اسکلت کامل از جنس Paraprefica در مِسِل آلمان پیدا شده است. ویژگی‌های جمجمه و پا شبیه به پوتو‌های مدرن بود که نشان می‌دهد ممکن است یکی از اجداد اولیه پوتو‌های مدرن باشد. از آنجایی که تنها فسیل‌هایی که به جز این فسیل‌های باستانی یافت شده، فسیل‌های یافت شده مربوط به گونه‌های اخیرا منقرض شده بوده، مشخص نیست که آیا این خانواده زمانی پراکنش جهانی داشته که اکنون کاملا منقبض و محدود شده یا اینکه توزیع خانواده پوتو‌ها در ابتدا محدود به اروپا بوده و به قاره آمریکا تغییر کرده است.

مطالعه‌ای در سال ۱۹۹۶ روی DNA میتوکندریایی پوتو‌ها انجام شده که در نهایت از انحصار خانواده حمایت می‌کند، اگرچه این مطالعه فرضیه قبلی مبنی بر اینکه ارتباط نزدیکی بین پوتو با مرغ روغن (پرنده‌ای شبگردسان که در آمریکای جنوبی یافت می‌شود) دارد را تایید نمی‌کند. این مطالعه همچنین نشان داد که واگرایی ژنتیکی زیادی بین گونه‌ها وجود دارد که نشان می‌دهد این گونه‌ها خودشان بسیار قدیمی هستند. سطح واگرایی بالاترین سطح از هر جنس پرنده است، که بیشتر مربوط به واگرایی بین جنس‌ها یا حتی خانواده‌ها است. پوتو شمالی برای مدت طولانی همان گونه پوتو معمولی در نظر گرفته می‌شد، اما اکنون این دو گونه بر اساس صدایی که دارند از هم جدا شده اند. با وجود این، هیچ مسیر مورفولوژیکی برای جداسازی این دو گونه وجود ندارد.

خانواد Nyctibiidae در سال ۱۸۵۳ توسط طبیعت‌شناسان فرانسوی «ژان چارلز چنو» و «ژیل د مورز» معرفی شدند. پیش از این، این گونه‌ها در قالب Caprimulgidae طبقه بندی شده بودند.

ویژگی‌های پوتو

پوتو‌ها از نظر ظاهری خانواده‌ای بسیار محافظه کار هستند و همه گونه‌ها شباهت زیادی به یکدیگر دارند. گزارش گونه‌ها در ادبیات پرنده شناسی به ظاهر غیر معمول آن‌ها اشاره می‌کند. طول پوتو‌ها از ۲۱ تا ۵۸ سانتی متر متغیر است. آن‌ها شبیه شبگرد‌های عمود ایستاده و خانواده‌ای نزدیک Caprimulgidae هستند. پوتو‌ها همچنین شبیه قورباغه‌های استرالیایی هستند، که درشت اندام هستند و منقار‌های بسیار سنگین‌تری دارند. آن‌ها نسبت به اندازه بدنشان سر‌های بزرگ و بال‌ها و دم‌های بلند دارند. سر بزرگ تحت سلطه یک منقار وسیع و چشمانی بزرگ است.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

کتزال درخشنده؛ پرنده ملی گواتمالا که زیباترین پرنده جهان است

«خروس کاسپین»؛ بزرگترین کبک ایران که آوازی ترسناک و آخرالزمانی دارد

کوهن - هافت در کتابچه «راهنمای پرندگان جهان»، پوتو‌ها را «کمی بیشتر از یک دهان و چشم در حال پرواز» توصیف می‌کند. منقار، در حالی که بزرگ و گسترده است، همچنین کوتاه است و به سختی می‌توان آن را چهره تمیز داد. این منقار ظریف است، اما دارای یک «دندان» منحصر به فرد در لبه برش فک پایین است که ممکن است به پرنده عجیب و غریب در پیدا کردن غذا کمک کند. برخلاف شبگرد‌های نزدیک به هم، پوتو‌ها فاقد زبرکرک‌های چاک‌دار در اطراف دهان هستند. پا‌ها ضعیف است و فقط برای نشستن از آن‌ها استفاده می‌شود.

چشم‌های پوتو درشت هستند، حتی بزرگتر از چشم‌های شبگرد. مانند بسیاری از گونه‌های پرندگان شبگرد، نور چراغ قوه را منعکس می‌کنند. چشمان آنها، که می‌تواند در طول روز برای شکارچیان بالقوه قابل مشاهده باشد، دارای شکاف‌های غیرعادی در پلک‌ها است، که به پوتو‌ها اجازه می‌دهد حرکت را حتی زمانی که چشمانشان بسته است حس کنند. پر‌های آن‌ها مرموز است و به آن‌ها کمک می‌کند تا با شاخه‌هایی که روز خود را روی آن‌ها می‌گذرانند ترکیب شوند.

زیستگاه و پراکندگی

پوتو‌ها پراکنش نئواستوایی دارند و از مکزیک تا آرژانتین را شامل می‌شوند. بیشترین تنوع در حوضه آمازون رخ می‌دهد که پنج گونه در آنجا زندگی می‌کنند. آن‌ها در همه کشور‌های آمریکای مرکزی و جنوبی یافت می‌شوند. آن‌ها همچنین در سه جزیره کارائیب نیز زندگی می‌کنند: جامائیکا، هیسپانیولا و توباگو. پوتو‌ها عموماً بسیار کم تحرک هستند، اگرچه گاهی گزارش‌هایی از ولگردی‌ها، به‌ویژه گونه‌هایی که با کشتی‌ها سفر کرده‌اند، وجود دارد. همه گونه‌ها در جنگل‌های مرطوب وجود دارند، اگرچه تعداد کمی از گونه‌ها در جنگل‌های خشک‌تر نیز وجود دارند.

رفتارشناسی پوتو

پوتو‌ها بسیار شبگرد هستند و معمولاً در طول روز پرواز نمی‌کنند. آن‌ها روز را با چشمانی نیمه بسته روی شاخه‌ها می‌گذرانند. آن‌ها با پر‌های مرموز خود بیشتر شبیه کنده درخت‌ها هستند و اگر خطر بالقوه‌ای را تشخیص دهند، موقعیت «انجماد» را اتخاذ می‌کنند که حتی بیشتر شبیه یک شاخه شکسته است. انتقال بین نشستن و حالت انجماد تدریجی است و به سختی برای ناظر بیرونی قابل درک و فهم است.

«هیو کات» جانورشناس انگلیسی، با توصیف Nyctibius griseus به عنوان «پرنده شگفت انگیز»، می‌نویسد که «این پرنده به طور معمول بالای یک کنده را به عنوان ظرفی برای تخم‌های خود انتخاب می‌کند، که معمولاً به اندازه یک گودال کوچک است در حدی که فقط به اندازه تخم‌هاست». 

غذا و تغذیه

پوتو‌ها در غروب و شب از حشرات پرنده تغذیه می‌کنند. روش معمول جستجوی آن‌ها این است که روی یک شاخه نشسته و گهگاه به روش مرغ مگس‌گیر پرواز می‌کنند تا حشره‌ای را که در حال عبور است بربایند. آن‌ها گهگاه به سمت پوشش گیاهی پرواز می‌کنند تا حشره‌ای را قبل از بازگشت به لانه خود شکار کنند، اما هیچوقت سعی نمی‌کنند طعمه را از روی زمین به دست آورند. سوسک‌ها بخش بزرگی از رژیم غذایی آن‌ها را تشکیل می‌دهند، اما پروانه ها، ملخ‌ها و موریانه‌ها را نیز مصرف می‌کنند. اتفاق افتاده که یک پوتو شمالی با یک پرنده کوچک در شکمش پیدا شود. پس از صید یک حشره، پوتو‌ها آن را بدون ضرب و شتم یا له کردن کامل می‌بلعند.

جفت‌گیری و تولید مثل

به گزارش راز بقا؛ پوتو‌ها تک همسر هستند و هر دو والدین در جوجه کشی تخم و پرورش جوجه مسئولیت مشترک دارند. خانواده هیچ نوع لانه‌ای نمی‌سازند، به جای آن، تک تخم را روی فرورفتگی در شاخه یا بالای کنده پوسیده می‌گذارند. رنگ تخم سفید با لکه‌های بنفش مایل به قهوه‌ای است. یکی از والدین، اغلب نر، تخم را در روز جوجه کشی می‌کند، سپس وظایف در طول شب تقسیم می‌شود.

پوتو‌ها برای محافظت از خود و لانه در برابر شکارچیان کاملاً به استتار وابسته هستند. جوجه حدود یک ماه پس از تخمگذاری از تخم خارج می‌شود و مرحله لانه سازی نیز دو ماه است که مدت زمان قابل توجهی برای یک پرنده زمینی است. پر‌های پوتو‌ها تودرتو و سفید است و هنگامی که آنقدر بزرگ شدند که نتوانند زیر والدین خود پنهان شوند، همان حالت انجماد والدین خود را اتخاذ می‌کنند، شبیه به توده‌های قارچ.

سیستم دفاعی

رفتار‌هایی که در بالا توضیح داده شد نشان می‌دهد که پوتو معمولی استراتژی‌های دفاعی مختلفی را متناسب با شرایط خود اتخاذ می‌کند. برای یک پوتوی تنها، یا یک بالغ تولیدمثل کننده با شکارچی بالقوه نزدیک به لانه، پرنده سعی می‌کند با بی حرکت ماندن و تکیه بر استتار از شناسایی خودش جلوگیری کند. در صورت بی اثر بودن، پوتو پوشش را می‌شکند و سعی می‌کند با باز کردن بیش از منقار و چشمان و همزمان سرو صدا کردن، شکارچی را بترساند و به سرعت از دید خارج شود. شکارچیان شبانه برای یافتن طعمه کمتر به دید متکی هستند، بنابراین ممکن است استراتژی متفاوتی در شب مورد نیاز باشد.