مرغ جیرفتی؛ پرنده‌ بومی ایران و افغانستان که به جای آواز، جیغ می‌کشد!

راز بقا: مرغ جیرفتی (Francolinus pondicerianus)، که به آن کمنزیل نیز گفته می‌شود، یک گونه از پرندگان خانواده فازیانیده است که بومی جنوب شرق ایران جیرفت است. است. این پرنده در زیستگاه‌های مختلفی مانند دشت‌ها، مناطق بوته‌زار، مزارع کشاورزی و بیابان‌ها زندگی می‌کند. این پرنده به دلیل سازگاری با محیط‌های مختلف و ظاهر منحصر به فردش، موضوع جالبی برای علاقمندان به پرندگان و طبیعت‌گردی است.

ویژگی‌های ظاهری مرغ جیرفتی

به گزارش راز بقا مرغ جیرفتی پرنده‌ای با اندازه متوسط است که طول آن بین ۳۰ تا ۳۵ سانتی‌متر و وزن آن حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ گرم است. این پرنده دارای پوشش خاکستری مایل به قهوه‌ای است که به آن کمک می‌کند در محیط‌های طبیعی خود استتار کند. بدن آن با ترکیبی از پرهای تیره و روشن پوشیده شده و معمولاً الگوی راه‌راهی در قسمت‌های بالایی بدن دیده می‌شود. شکم آن روشن‌تر است و گاهی رنگ قرمزی به خود می‌گیرد. یکی از ویژگی‌های مهم این پرنده، علامت‌های قهوه‌ای تیره‌ای است که در گردن و سرش شبیه به یک گردنبند است. جنس نر و ماده پرنده به لحاظ پوشش شبیه به هم هستند، ولی جنس نر معمولاً کمی بزرگتر و رنگارنگ‌تر است.

مرغ جیرفتی منقاری ضخیم و مخروطی دارد و پاهای کوتاهی که مخصوص پرندگان زندگی‌کننده بر روی زمین است. به گزارش راز بقا چشمان آن کوچک و تیره هستند و ظاهری جدی به آن می‌دهند. این پرندگان توانایی خوبی در پرواز دارند، ولی ترجیح می‌دهند بیشتر وقت خود را بر روی زمین بگذرانند و در آنجا به جستجوی غذا و پناهگاه برای پنهان شدن از دست شکارچیان بپردازند. صدای آن‌ها هم ویژگی خاصی دارد و صدای آن‌ها معمولاً صدایی مانند «کوا کوا» است که اغلب در فصل جفت‌گیری یا زمانی که پرنده‌ها آشفته هستند شنیده می‌شود.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

کبوتر پیشاوری؛ باارزش‌ترین کبوتر پاکستان که از دنیای پس از مرگ خبر می‌آورد!

شوبیل؛ تنها «دایناسور» زنده زمین که آوازی ترسناک دارد و برای خنک شدن روی خودش مدفوع می‌کند

اردک نوک‌پهن شمالی؛ پرنده‌ای با منقار چماقی که آب را فیلتر می‌کند و هنگام جفت‌گیری می‌رقصد

شاهین دودی؛ باهوش‌ترین شاهین جهان که در بندرعباس و سیستان و بلوچستان زندگی می‌کند

زیستگاه و توزیع مرغ جیرفتی

مرغ جیرفتی به طور وسیعی در شبه‌قاره هند، از جمله هند، پاکستان، نپال، بنگلادش و قسمت‌هایی از ایران و افغانستان یافت می‌شود. این پرنده همچنین در برخی کشورهای عربی، به ویژه در عمان و امارات متحده عربی یافت می‌شود، گرچه جمعیت‌های آن در این مناطق نسبتاً جدا از هم هستند. این گونه به شدت سازگار است و در انواع زیستگاه‌ها از مناطق نیمه‌خشک گرفته تا نواحی مرطوب با دشت‌ها و بوته‌زارها زندگی می‌کند.

این پرندگان در محیط‌هایی که هم پناهگاهی برای حفاظت و هم فضاهای باز برای جستجوی غذا دارند، بهتر زندگی می‌کنند. آن‌ها اغلب در مناطق کشاورزی یافت می‌شوند، جایی که بتوانند از محصولاتی مانند گندم، جو و دیگر دانه‌ها تغذیه کنند. مرغ جیرفتی در مناطق شهری و حومه نیز یافت می‌شوند و در باغ‌ها و پارک‌ها لانه می‌سازند. ترجیح آن‌ها به زیستگاه‌های باز با پوشش پراکنده، به آن‌ها این امکان را می‌دهد که از هر دو مزیت پناهگاه بوته‌ها و فرصت‌های تغذیه در زمین‌های باز بهره‌برداری کنند.

رفتار و تغذیه مرغ جیرفتی

مرغ جیرفتی پرنده‌ای است که عمدتاً بر روی زمین زندگی می‌کند و بیشتر زمان خود را برای جستجوی غذا بر روی زمین صرف می‌کند. به گزارش راز بقا این پرنده همه‌چیزخوار است و از انواع مختلف غذاها شامل دانه‌ها، غلات، حشرات و گیاهان کوچک تغذیه می‌کند. به گزارش راز بقا در فصل بارندگی، ممکن است به میوه‌ها و سبزیجات کوچک نیز روی آورد. این پرندگان تغذیه‌کننده‌های فرصت‌طلب هستند و معمولاً در مزارع و دشت‌ها دیده می‌شوند که به راحتی منابع غذایی مختلفی پیدا می‌کنند.

مرغ جیرفتی پرندگان اجتماعی هستند و اغلب در گروه‌های کوچک دیده می‌شوند. آن‌ها تمایل به تشکیل گروه‌های خانوادگی دارند و معمولاً با هم به جستجوی غذا می‌روند. این پرندگان معمولاً مهاجرت نمی‌کنند و در محدوده‌های خانگی خود باقی می‌مانند، هرچند ممکن است در پاسخ به تغییرات در دسترس بودن غذا یا برای فرار از شرایط سخت جوی، مسافت‌های کوتاهی را طی کنند.

پرواز این پرندگان کوتاه و سریع است و معمولاً فقط برای فرار از شکارچیان یا رفتن به پناهگاه نزدیک صورت می‌گیرد. آن‌ها همچنین توانایی دویدن سریع دارند و اغلب در بوته‌زارها یا مزارع از دید شکارچیان پنهان می‌مانند. الگوی پروازشان که معمولاً کم ارتفاع و نامنظم است، مکانیسم دفاعی است که به آن‌ها کمک می‌کند از دست شکارچیان فرار کنند.

جفت‌گیری و تولید مثل مرغ جیرفتی

فصل جفت‌گیری مرغ جیرفتی معمولاً در فصل بارندگی است. در این فصل، صدای پرنده نر بلند است تا ماده‌ها را جذب کند و قلمرو خود را مشخص سازد. صدای او صدای خاصی است که از فاصله زیادی شنیده می‌شود. نرها در نمایش‌های خاصی شرکت می‌کنند که شامل باد کردن سینه و بالا بردن سر برای نمایش پرهایشان است.

پس از جذب یک ماده، او معمولاً لانه‌ای بر روی زمین می‌سازد که معمولاً در میان علف‌ها یا زیر بوته‌ها پنهان می‌شود. به گزارش راز بقا لانه ساختار ساده‌ای از شاخه‌ها، علف‌ها و برگ‌ها دارد و معمولاً در مکانی پناه‌دار قرار می‌گیرد تا از شکارچیان محافظت شود. ماده معمولاً بین چهار تا شش تخم می‌گذارد که رنگ آن‌ها از سفید تا قهوه‌ای کمرنگ با لکه‌های تیره است. هر دو والدین تخم‌ها را برحسب نوبت نگهداری می‌کنند، گرچه معمولاً ماده بیشتر بر روی تخم‌ها می‌خوابد در حالی که نر از قلمرو مراقبت می‌کند.

پس از حدود ۲۰ تا ۲۵ روز، تخم‌ها باز می‌شوند و جوجه‌ها به دنیا می‌آیند. جوجه‌ها معمولاً بر اثر تماس با مادر یا پدر قادر به راه رفتن و جستجو برای غذا هستند. والدین همچنان از جوجه‌ها مراقبت می‌کنند تا آن‌ها از شکارچیان محافظت شوند و دسترسی به غذا داشته باشند. جوجه‌ها پس از حدود ۳ تا ۴ هفته قادر به پرواز می‌شوند، هرچند همچنان به والدین خود برای تغذیه وابسته هستند.

وضعیت حفاظت از مرغ جیرفتی

مرغ جیرفتی در حال حاضر به عنوان گونه‌ای در معرض تهدید یا در خطر انقراض شناخته نمی‌شود و جمعیت آن در بیشتر مناطق پایدار است. به گزارش راز بقا با این حال، مانند بسیاری از پرندگان دیگری که بر روی زمین زندگی می‌کنند، این پرنده با تهدیداتی چون از دست رفتن زیستگاه‌ها، شکار و گسترش زمین‌های کشاورزی روبه‌رو است. در برخی مناطق، شکار غیرقانونی برای تفریح یا غذا می‌تواند تهدیدی برای جمعیت‌های محلی باشد. به علاوه، تخریب زیستگاه‌ها به دلیل شهری شدن و جنگل‌زدایی می‌تواند دسترسی به محیط‌های مناسب برای این پرندگان را کاهش دهد.

با این حال، این گونه هنوز در مناطق زیادی به وفور یافت می‌شود و تلاش‌های حفاظتی در برخی مناطق برای حفاظت از زیستگاه‌های طبیعی آن انجام می‌شود.