هوم یا ریش بُز؛ گیاهی مقدس و توهم‌زا که ایرانیان آن را می‌پرستیدند و در افغانستان با آن شیشه تولید می‌کنند!

راز بقا: گیاه ریش بز یا هوم با نام انگلیسی ephedra و نام علمی: Ephedra foliate  که در ایران با نام رایج ارمک شناسایی می‌شود یکی از قدیمی‌ترین گیاهان دارویی است که استفاده از آن مزایای بی شماری را به همراه دارد. نام‌های دیگر گیاه ریش بز یا هوم شامل کلیشر، علی جونی، خرس گیاه، لحیة التیس، علف خرس، حشیشة الدب، ارمک، افدرا، اسپیره کوهی، ملکه چمنزار، علف داماد و هوم یا هوما بوده و طبع ریش بز یا هوم گرم می‌باشد.

به گزارش راز بقا، گیاه ریش بز یا هوم گیاهی بوته‌ای از تیره گلسرخیان، بالا رونده یا خزنده با ارتفاعی در حدود یک و نیم شاخه‌های خوابیده و بسیار سبز است که به شکل دسته‌های کاکلی شکل با انتهای برگشته مشاهده می‌شوند. برگ‌های این گیاه نوک تیز و در قاعده کمی به هم متصل بوده و گل ریش بز یا هوم به رنگ سفید و به صورت مجتمع و میوه آن به شکل گوشتی، قرمز رنگ و شیرین می‌باشد. این گیاه در ماه‌های بهمن و اسفند به گل نشسته و معمولا در کنار چشمه‌ها و چمنزار‌های مرطوب می‌روید.

به گزارش راز بقا این گیاه در ایران در استان مازندران و در شهر نور در ارتفاعات ۱۸۰۰ متری مشاهده شده است. روش تکثیر گیاه ریش بز یا هوم از طریق کاشت بذر بوده و ترکیبات موجود در گیاه ریش بز یا هوم شامل آلکللوئید، افدرین، سودو افدرین تانن، ساپونین و املاح معدنی مختلفی از جمله کلسیم، پتاسیم، آهن، منیزیم و منگنز می‌باشد.

اثرات توهم‌زایی گیاه ریش بز یا هوم

این گیاه به‌طور طبیعی حاوی آلکالوئید‌هایی است که می‌توانند اثرات شدیدی بر سیستم عصبی مرکزی بگذارند. به گزارش راز بقا این آلکالوئیدها، به‌ویژه افدرین، تأثیرات فیزیولوژیکی و روانی مختلفی دارند که در صورت مصرف نادرست یا دوز بالا، می‌توانند منجر به توهم و تغییرات شدید در ادراک و آگاهی شوند.

در گیاه‌شناسی، افدرا به خانواده Ephedraceae تعلق دارد و معمولاً در مناطق کوهستانی و خشک یافت می‌شود. این گیاه به‌ویژه در طب سنتی چینی و طب ایرانی استفاده می‌شود، اما در مصرف آن باید احتیاط زیادی به‌عمل آید. آلکالوئید‌های موجود در افدرا می‌توانند اثرات روانی شدیدی ایجاد کنند، از جمله افزایش احساسات غیرواقعی، توهمات شنوایی و بصری، و حتی تغییرات در ادراک محیط اطراف.

این ویژگی‌ها، که به‌خصوص در دوز‌های بالای گیاه دیده می‌شوند، می‌توانند در برخی افراد به تغییرات روانی شدید منجر شوند و به‌ویژه در افرادی که به مشکلات روانی مبتلا هستند، خطرناک باشند. به همین دلیل، استفاده از این گیاه در مقادیر زیاد، بدون نظارت مناسب و به‌ویژه در مواردی که در معرض مصرف دارو‌های دیگر باشند، می‌تواند موجب مسمومیت و اختلالات روانی گردد.

هوم در آیین زرتشت و هند

هوم که در اوستایی «هَـئـومَـه» و در سانسکریت «سومَـه/ سوم» خوانده می‌شود، سپندترین و گرامی‌ترین گیاه نزد ایرانیان و هندوان باستان بوده است. به گزارش راز بقا از این گیاه در بسیاری از متون ایرانی و هندو به فرخندگی و با گرامیداشت فراوان یاد کرده شده و آنرا سرور، رد و شهریار همه گیاهان و رستنی‌ها می‌شناخته‌اند. با اینکه این گیاه کارکرد‌های آیینی و مقدس خود را تا اندازه زیادی از دست داده است، اما همچنان باور‌های بسیاری در باره آن در میان مردمان نواحی گوناگون زنده مانده است.

بخش‌هایی از کتاب اوستا به هوم اختصاص دارد و هوم یشت نامیده می‌شود. به گزارش راز بقا هوم یشت در درون یسنا‌ها جای دارد و از یسنای نهم تا یازدهم را در بر می‌گیرد. البته یشت بیستم اوستا نیز هوم یشت نامیده می‌شود، اما تنها چند بند از هوم یشت اصلی را در بر دارد. هوم یشت، در بزرگداشت و ستایش این گیاه ارجمند سروده شده است.

هوم در اوستا کارکرد‌های فراوانی دارد: او «دورَئوشَه» به معنای دوردارنده مرگ است. او بخشنده فرزند نیک، آورندهٔ توانمندی، تندرستی، فزایندگی، بالندگی، توانایی تن، انـدیـشه‌ورزی و آورندهٔ صلح و آشتی و آرامش است. به گزارش راز بقا «ودا»‌های هندوان نیز بخش‌های فراوانی در پیوند با هوم دارد و در بسیاری از سرود‌های «ریگ ودا»، گیاه «سومَه» همراه با دل‌انگیزترین واژه‌ها گرامی داشته شده و ستوده شده است. سومه، نوشیدنی دوست‌داشتنی ایندرا (خدای بزرگ هندو) بوده و به او چابکی و توانایی می‌بخشیده است.

«هوم» بجز نام گیاه، نام ایزد نگاهبان این گیاه نیز به حساب می‌آید. همچنین در شاهنامه فردوسی از مردی به نام «هوم» سخن رفته است که در کوهستان زندگی می‌کند و در گرفتن افراسیاب به کیخسرو یاری می‌رساند؛ این نام نیز به احتمال اشاره به گیاه هوم است که در طول زمان دچار تغییرات مصداقی شده است.

به گزارش راز بقا به نظر می‌آید که منظور از «سکا‌های هوم نوش» (در فارسی باستان: «سَـکَـه هَـئـومَـه‌وَرگَه») که در سنگ‌نبشته‌های هخامنشی برای نامیدن یکی از سرزمین‌های تحت سلطه شاهنشاهی هخامنشی بکار رفته است، سکا‌هایی هوم پرست بوده باشند که هوم را خدای بزرگ می‌دانسته‌اند.

خواص و مضرات گیاه ریش بز یا هوم در طب سنتی

به گزارش راز بقا بیش از ۲۵۰۰ سال است که در طب چینی از خواص این گیاه برای درمان بسیاری از بیماری‌ها استفاده می‌شود. در اینجا به چند مورد از این خواص اشاره می‌کنیم:

کاهنده وزن

گیاه ریش بز یا هوم به عنوان یک چربی سوز طبیعی می‌تواند در لاغری و کاهش سایز بدن شما نقش چشمگیری داشته باشد. به گزارش راز بقا مهم‌ترین خواص ریش بز یا هوم برای لاغری شامل افزایش متابولیسم بدن و سوختن چربی‌های انباشته شده در بدن به صورت طبیعی می‌باشد. این خاصیت به علت وجود افدرین و سودو افدرین در برگ‌های این گیاه می‌باشد.

درمان سرطان

نتایج بررسی‌ها نشان داده است که مصرف جوشانده این گیاه می‌تواند در درمان انواع سرطان‌ها علی الخصوص سرطان مغز موثر باشد. به گزارش راز بقا این خاصیت به علت دارا بودن ترکیبات ضد التهابی درون این ماده گیاهی است که از همین رو این گیاه را به یک ماده ضد سرطان تبدیل نموده است.

بهبود عملکرد گوارش

مصرف این گیاه در بهبود عملکرد گوارش تاثیر بسزایی دارد. مطالعات نشان داده است با مصرف این گیاه می‌توان شاهد تحریک ترشح بزاق و شیره معده، آرام نمودن حرکات روده، درمان استفراغ‌های شدید وبایی و اسهال در بزرگسالان و کودکان باشیم.

درمان مشکلات تنفسی

عصاره این گیاه قدرتمند به علت دارا بودن ترکیبی به نام افدرین می‌تواند در درمان بیماری‌ها و مشکلات تنفسی از جمله درمان بیماری آسم، رفع انقباضات برونش و درمان برونشیت، سرماخوردگی، آنفلوانزا، سرفه و تب بالا اثر نافعی داشته باشد.

تقویت کننده قلب

به گزارش راز بقا این گیاه در تحریک جریان خون و بهبود عملکرد خونرسانی به سایر اعضای بدن نقش موثری داشته و بهترین داروی گیاهی مقوی قلب می‌باشد.

درمان کبد چرب

خواص ریش بز یا هوم برای کبد بی شمار بودن و نتایج بررسی‌ها حاکی از درمان بیماری کبد چرب توسط این داروی گیاهی بوده است. به گزارش راز بقا عصاره این گیاه با دارا بودن خاصیت چربی سوزی بسیار بالا به عنوان یک فرآورده مکمل در معالجه کبد چرب شناخته شده است.

درمان استسقاء

برای درمان استسقاء در حدود بیست و پنج گرم از گل و برگ‌های آن را در یک لیتر آب جوش بریزید در حدود یک ربع بماند، روزانه سه مرحله هر بار یک فنجان از آن بین غذا‌ها بنوشید.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

کلاه میرحسن؛ گیاهی خارق‌العاده با خواص تصفیه‌کننده فلزات سنگین که بومی ایران است

سوسن چلچراغ؛ کم‌یاب‌ترین گل دنیا که تنها در روستای داماش گیلان می‌روید

لولو پشمی یا چای چوپان؛ گیاهی با خواص آرام‌بخش و ضد اضطراب که معدن آن در ایران است

گل شیطان یا خفاش سیاه؛ ترسناک‌ترین گیاه دنیا که زخم معده و سوختگی را درمان می‌کند

درمان نقرس – گیر ادرار و رماتیسم

به علت دارا بودن اثرات ضد التهابی این گیاه ضد آرتریت بوده و مصرف آن برای درمان بیماری‌های مفصلی و استخوانی، درمان نقرس و گیر‌های ادراری بسیار نافع است. به گزارش راز بقا برای رفع مشکلات یاد شده بیست تا پنجاه گرم از گل‌های آن را در یک لیتر آب جوش دم کنید و مصرف نمایید. سه بار در روز و هر بار یک فنجان از آن بنوشید.

علاوه بر فواید نامبرده بهتر است بدانید این گیاه ادرارافزا، مقوی و جمع کننده است و در ضمن بوی خوبی دارد اگر در میان دست له شود دست به ظاهر چرب می‌گردد. همچنین تمامی قسمت‌های گیاهی ریش بز یا هوم قابل استفاده بوده و از این گیاه می‌توان به صورت دمکرده و جوشانده استفاده نمود. برای آماده کردن جوشانده گیاه ریش بز یا هوم کافی است تا ۲۰ گرم گیاه خشک را در یک لیتر آب ریخته و پس از به جوش آمدن مصرف نمود. از این جوشانده می‌توان برای درمان بیماری‌های نامبرده روزانه سه بار و هر بار نصف لیوان میل نمود.

مضرات گیاه ریش بز یا هوم

در اثر زیاده روی در مصرف گیاه ریش بز یا هوم به علت سمی بودن این گیاه ممکن است عوارض جانبی این گیاه نمایان شده و مضرات گیاه ریش بز یا هوم به عنوان تهدیدی برای سلامتی شما در نظر گرفته شود. به گزارش راز بقا از این رو با رعایت نکات زیر و رعایت تعادل در مصرف این گیاه از بروز عوارض جانبی این گیاه جلوگیری نمایید.

مصرف این گیاه به علت تسریع حرکات رحم سبب زایمان زودرس می‌گردد؛ لذا برای جلوگیری از سقط جنین از مصرف این گیاه در دوران بارداری خودداری نمایید.

استفاده از این گیاه توسط افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی توصیه نمی‌گردد.

در صورت مصرف دارویی خاص در مورد مصرف این گیاه حتما با پزشک خود مشورت نمایید.

زیاده روی در مصرف این گیاه می‌تواند مجر به اختلال در سیستم گردش خون و در نتیجه افزایش فشارخون و تبعات منفی ناشی از آن گردد.

با توجه به قابض بودن این گیاه مصرف آن برای مبتلایان به مشکلات صفراوی مضر است.