طوطی کیا؛ نابغه‌‌ای با هوشی به اندازه میمون که عاشق باز کردن کوله‌پشتی و کندن برف‌پاک‌کن خودروست و به صورت گروهی مسئله حل می‌کنند

راز بقا: کیا (The kea) یکی از باهوش‌ترین و کنجکاوترین پرندگان جهان است که تنها در نواحی کوهستانی جزیره جنوبی نیوزیلند زندگی می‌کند. این طوطی کوهستانی با پر‌های سبز زیتونی و زیر بال‌های نارنجی درخشانش، به‌خاطر هوش، بازیگوشی و رفتار‌های عجیبش شهرت جهانی دارد. 

به گزارش راز بقا، کیا‌ها به‌واسطه‌ی توانایی‌شان در حل مسئله، رفتار اجتماعی پیچیده و سازگاری با محیط‌های سرد و مرتفع، به یکی از نماد‌های حیات‌وحش نیوزیلند تبدیل شده‌اند. آنها اغلب در تعامل با انسان‌ها دیده می‌شوند؛ در حالی که کوله‌پشتی باز می‌کنند، اشیای براق می‌دزدند یا لاستیک خودرو‌ها را فقط برای سرگرمی پاره می‌کنند.

ویژگی‌های ظاهری و زیستگاه

به گزارش راز بقا، کیا پرنده‌ای نسبتاً بزرگ است که حدود ۴۸ سانتی‌متر طول و بین ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ گرم وزن دارد. پرهایش عمدتاً سبز زیتونی با لبه‌های تیره است که ظاهری فلس‌مانند به آن می‌دهد. پر‌های زیر بالش به رنگ نارنجی-قرمز روشن هستند و تنها هنگام پرواز دیده می‌شوند، و تضادی چشمگیر با رنگ بدنش ایجاد می‌کنند. منقار بلند و خمیده‌ی کیا برای کندن پوست درختان، بیرون کشیدن حشرات و یافتن ریشه‌ها زیر سنگ‌ها بسیار کارآمد است.

زیستگاه کیا نواحی آلپی و نیمه‌آلپی رشته‌کوه‌های جنوبی نیوزیلند است، در ارتفاعاتی بین ۶۰۰ تا ۲۰۰۰ متر. در زمستان‌ها به دره‌های جنگلی پایین‌تر مهاجرت می‌کند تا غذا پیدا کند. پوشش پر‌های متراکم و سوخت‌وساز بالای بدنش به او کمک می‌کند تا سرمای شدید و برف سنگین را تاب بیاورد. این ویژگی‌ها کیا را به یکی از معدود طوطی‌هایی تبدیل کرده که می‌تواند در شرایط سخت کوهستانی زنده بماند. 

هوش و رفتار

هوش کیا در میان پرندگان افسانه‌ای است. این پرندگان توانایی حل معما‌های پیچیده، همکاری گروهی و حتی استفاده از ابزار دارند؛ رفتاری که در میان پرندگان بسیار نادر است. در آزمایش‌های علمی، کیا‌ها مهارت‌هایی در حد میمون‌ها نشان داده‌اند. آنها می‌توانند برنامه‌ریزی کنند، از مشاهده بیاموزند و رابطه‌ی علت و معلول را درک کنند. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

طوطی خورشیدی؛ طوطی آوازخوان دُم قیفی که به لحاظ ظاهری و شخصیتی بسیار خشن است و موقع خواب از طناب آویزان می‌شود

لوری بلو استریک؛ طوطی مشهور به «سرخپوست» که استاد تقلید صداست و یک میلیارد تومان قیمت دارد

کیا‌ها به‌صورت اجتماعی زندگی می‌کنند و گروه‌هایشان گاه تا ۳۰ پرنده دارد. درون این گروه‌ها، رفتار‌های بازیگوشانه‌شان چشمگیر است؛ از غلتیدن در برف گرفته تا سر خوردن از سقف و بازی با چوب‌ها. این بازی‌ها فقط برای سرگرمی نیست، بلکه پیوند اجتماعی را تقویت کرده و توانایی حل مسئله را بهبود می‌بخشد.

کنجکاوی زیادشان آنها را به انسان‌ها نزدیک می‌کند، اما همین رفتار گاهی دردسرساز می‌شود. کیا‌ها معروف‌اند که برف‌پاک‌کن خودرو‌ها را می‌کنند، چادر‌ها را سوراخ می‌کنند و زیپ کوله‌ها را باز می‌نمایند. با وجود این، این رفتار‌ها نشان‌دهنده‌ی غریزه‌ی اکتشافی و هوش بالایی است که برای بقا در محیط‌های غیرقابل پیش‌بینی حیاتی محسوب می‌شود.

حفاظت و ارتباط با انسان

به گزارش راز بقا، کیا روزگاری آفت محسوب می‌شد و به‌دلیل حمله به گوسفندان شکار می‌گردید، اما از سال ۱۹۸۶ تحت حفاظت کامل قانونی قرار گرفته است. جمعیت فعلی آنها کمتر از ۷۰۰۰ پرنده برآورد می‌شود و از گونه‌های در معرض خطر نیوزیلند به شمار می‌رود.

تهدید‌های اصلی شامل شکار توسط پستانداران مهاجم مانند راسو و پوزوم، مسمومیت با سرب از مصالح ساختمانی و تخریب زیستگاه است. همچنین کنجکاوی بیش‌ازحد گاه جانشان را به خطر می‌اندازد، مانند خوردن مواد سمی یا گیر افتادن در سازه‌های انسانی.

دولت نیوزیلند برای حفظ این گونه، برنامه‌هایی مانند آموزش عمومی، کنترل شکارچیان و حذف منابع سربی اجرا کرده است. در سال‌های اخیر، گردشگری طبیعی نیز نقش مهمی در افزایش آگاهی عمومی داشته است. مشاهده‌ی کیا در طبیعت بکر آلپ‌های جنوبی، به یکی از جاذبه‌های مهم سفر به نیوزیلند تبدیل شده است.

عجیب‌ترین ویژگی‌های طوطی کیا

به گزارش راز بقا، رفتار‌های عجیب طوطی‌های کیا باعث شده بسیاری از داستان‌های مربوط به آنها مرز بین افسانه و واقعیت را از بین ببرند. یکی از عجیب‌ترین ویژگی‌هایشان نووفیلیاست؛ یعنی تمایل افراطی به هر چیز جدید. این خصوصیت باعث می‌شود به خودروها، دوربین‌ها و حتی پهپاد‌ها حمله کنند و اغلب خسارت‌های خنده‌داری به بار آورند. 

رفتار دیگری که تعجب‌برانگیز است، حمله‌ی گاه‌به‌گاه به گوسفندان زنده است. کیا‌ها با نوک زدن به پشت گوسفند و خوردن چربی بدن آن، صحنه‌ای شوک‌آور برای مهاجران اولیه‌ی اروپایی ایجاد کردند. هرچند امروز این رفتار نادر است، اما در گذشته باعث شکار گسترده‌ی آنها شد.

کیا‌ها همچنین صدا‌هایی شبیه خنده تولید می‌کنند که پژوهش‌ها نشان داده این صدا‌ها پرندگان دیگر را به بازی وادار می‌کند در واقع نوعی «سیگنال بازی» است. گاهی نیز گروهی از آنها با همکاری، انسان‌ها را فریب می‌دهند؛ چند پرنده حواس فرد را پرت می‌کنند و یکی دیگر خوراکی را می‌دزدد. 

در سال ۲۰۱۷، دانشمندان فیلمی منتشر کردند که در آن کیا‌ها برای حل یک معمای چندمرحله‌ای با هم همکاری می‌کردند؛ توانایی‌ای در حد شامپانزه‌ها. ترکیب هوش، شجاعت و کنجکاوی بی‌حدشان، کیا را به یکی از شگفت‌انگیزترین و خاص‌ترین مخلوقات تکامل بدل کرده است.