












راز بقا: نصرتالله معتمدی یکی از چهرههای جنجالی در تاریخ معاصر ایران است که در دهههای ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ به عنوان یک باستانشناس و رئیس موزه ملی ایران شناخته میشد. او با وجود مسئولیتهای مهمی که در زمینه حفظ آثار تاریخی و فرهنگی کشور بر عهده داشت، خود درگیر یکی از عجیبترین و دردناکترین وقایع تاریخ فرهنگی ایران شد.
به گزارش راز بقا، ماجرای دزدیدن لوحهای تاریخی داریوش بزرگ و استفاده از آنها برای خرید یک خودروی پیکان، یکی از پر بحثترین و تکاندهندهترین رویدادها در تاریخ معاصر ایران است.
نصرتالله معتمدی بهعنوان یکی از باستانشناسان برجسته در دوران حکومت پهلوی شناخته میشد. به گزارش راز بقا او علاوه بر مسئولیتهای خود در موزه ملی ایران، نسبت به حفظ و نگهداری آثار تاریخی ایران علاقه ویژهای داشت. معتمدی در جریان سالها فعالیت در این عرصه، همیشه به تاریخ ایران باستان بهویژه دوران هخامنشی و شاهنشاهی داریوش بزرگ علاقهمند بود. این علاقه به تاریخ، برای بسیاری از ایرانیان قابل احترام بود، اما رفتارهای او در این زمینه گاهی بحثبرانگیز و حتی نگرانکننده به نظر میرسید.
در سال ۱۳۱۲، در جریان کاوشهای باستانشناسی در تخت جمشید، چهار لوح تاریخی مهم و ارزشمند متعلق به دوران هخامنشی کشف شد. به گزارش راز بقا این لوحها که به دستور داریوش بزرگ نوشته شدهاند، از اهمیت زیادی برخوردار بودند و همگی حاوی اطلاعات مهمی در مورد امپراطوری هخامنشی و دستورالعملهای شاهنشاهی بودند. دو لوح از این مجموعه زرین و نقرهای بودند که در نهایت به موزه ملی ایران منتقل شدند.
کِرِفتر باستان شناس آلمانی - کاشف الواح - کنار جعبه حاوی لوح که به درازا و پهنای ۳۳ سانتیمتر و قطر یکونیم میلیمتر بود نشسته است. این لوح به همراه لوح سیمین دیگری درون جعبه قرارداشت
اما در یک شب تاریک در سال ۱۳۷۷، هنگامی که نصرتالله معتمدی مسئولیت نظارت و نگهداری این آثار تاریخی را بر عهده داشت، اتفاقی غیرمنتظره رخ داد. به گزارش راز بقا او که در آن زمان بهعنوان مسئول حفاظت از آثار موزه ملی شناخته میشد، تصمیمی حیرتانگیز گرفت. گفته میشود که معتمدی یکی از لوحهای زرین داریوش بزرگ را دزدید و بهطور غیرقانونی آن را به فروش رساند. پول حاصل از این فروش بهاندازهای بود که او توانست برای همسر خود یک خودروی پیکان خریداری کند. به گزارش راز بقا معتمدی اعتراف میکند که یک لوح زرین از ۴ لوح هخامنشی را تکهتکه و با کمک برادرزنش آب کرده و سپس این لوح ارزشمند را به طلافروشان به قیمت یکمیلیون تومان فروخته است.
تنها بازمانده از دوقلوهای الواح زرین است که شباهت بسیاری با لوح نابود شده داشت
سوالی که بسیاری از مردم پس از انتشار این خبر پرسیدند، انگیزه معتمدی از این کار بود. آیا او بهدلیل نیاز مالی یا فشارهای اجتماعی مجبور به این اقدام شد؟ یا اینکه انگیزههای شخصی و تمایلات فردیاش، او را بهسوی این تصمیم سوق داد؟ پاسخ به این سوال همچنان در هالهای از ابهام باقی مانده است، اما چیزی که مسلم است، این است که دزدیدن لوحهای داریوش بزرگ نه تنها یک تخلف جدی از قوانین باستانشناسی و فرهنگی بود، بلکه موجب صدمه به هویت فرهنگی و تاریخی کشور شد.
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
«طلسم درمان سرطان» در حفاریهای باستانی ترکیه کشف شد
محل نبرد هخامنشیان و اسکندر مقدونی کشف شد
این اقدام معتمدی با واکنشهای گستردهای از سوی جامعه باستانشناسی و مردم ایران روبهرو شد. به گزارش راز بقا بسیاری از کارشناسان و مسئولان فرهنگی بر این باور بودند که این عمل، ضربهای مهلک به میراث فرهنگی ایران وارد کرده است. آنها بهشدت از این موضوع انتقاد کردند که چگونه یکی از معتبرترین آثار تاریخی ایران بهسادگی توسط فردی در موقعیت مسئولیتی حساس به یغما رفته است.
دزدیدن لوحهای داریوش بزرگ باعث شد تا چالشهای جدی برای نظام حفاظت از آثار باستانی در ایران ایجاد شود. به گزارش راز بقا این ماجرا باعث شد تا مسئولان موزه ملی و دیگر نهادهای فرهنگی توجه بیشتری به نظارت و حفاظت از آثار ملی داشته باشند. همچنین، این حادثه بهعنوان یک هشدار برای بسیاری از مسئولان فرهنگی و باستانشناسان دیگر عمل کرد تا مسئولیتهای خود را با دقت بیشتری انجام دهند.
تصویری از لوح زرین داریوش بزرگ که باقی مانده است
ماجرای دزدیدن لوحهای داریوش بزرگ بهخوبی نشان میدهد که هر گونه بیتوجهی یا سوءاستفاده از آثار تاریخی میتواند عواقب جبرانناپذیری برای هویت فرهنگی و تاریخی یک کشور به همراه داشته باشد. به گزارش راز بقا حفظ و نگهداری آثار باستانی تنها یک وظیفه قانونی نیست، بلکه یک مسئولیت اخلاقی است که بر عهده تمام افراد و نهادهایی است که با میراث فرهنگی سروکار دارند. این حادثه تلخ میتواند بهعنوان درسی برای نسلهای آینده در خصوص اهمیت حفاظت از آثار تاریخی و ارزشهای فرهنگی کشور بهشمار آید.
در نهایت، حادثه سرقت لوحهای داریوش بزرگ توسط نصرتالله معتمدی همچنان یکی از داستانهای تلخ تاریخ معاصر ایران است که نه تنها بخشی از تاریخ باستانی کشور را از دست دادیم، بلکه درسهای مهمی را در خصوص ضرورت حفظ و حراست از میراث فرهنگی آموختیم. امروز، بیش از هر زمانی دیگر، نیاز به توجه ویژه به این میراث داریم تا نسلهای آینده نیز بتوانند از گنجینههای ارزشمند تاریخ ایران بهرهمند شوند.