اختاپوس تقلیدگر؛ هوشمندترین موجود جهان که می‌تواند به مار، عروس دریایی، شیر ماهی و خروس ماهی تبدیل شود!

راز بقا: اختاپوس تقلیدگر یا اختاپوس مقلد (Mimic Octopus) با نام علمی: Thaumoctopus mimicus یکی از شگفت‌انگیزترین موجودات دریایی در جهان است که توانایی منحصربه‌فردی در تغییر ظاهر و تقلید از سایر جانوران دارد.

به گزارش راز بقا، این جانور هوشمند با استفاده از پوست انعطاف‌پذیر و سلول‌های رنگدانه‌ای ویژه خود می‌تواند نه‌تنها رنگ بلکه فرم بدنش را نیز دگرگون کند و خود را به شکل موجودات مختلف درآورد تا از چنگ شکارچیان بگریزد یا حتی طعمه‌هایش را فریب دهد.

کشف اختاپوس تقلیدگر

اختاپوس تقلیدگر نخستین‌بار در سال ۱۹۹۸ در سواحل جزیره سولاوسی اندونزی کشف شد. این کشف به‌صورت تصادفی توسط غواصان در دهانه رودخانه‌ای گل‌آلود صورت گرفت. تا پیش از آن، هیچ‌یک از گونه‌های شناخته‌شده‌ی هشت‌پا چنین توانایی گسترده‌ای در تقلید از چندین گونه‌ی جانوری مختلف نداشتند.

پژوهش‌های بعدی نشان داد که این اختاپوس در نواحی مختلف اقیانوس هند و اقیانوس آرام زندگی می‌کند. به گزارش راز بقا از دریای عمان و دریای سرخ در غرب تا کالدونیای جدید در شرق، و از خلیج تایلند و فیلیپین در شمال تا دیواره بزرگ مرجانی در جنوب، ردپای این موجود خارق‌العاده یافت شده است. زیستگاه طبیعی او معمولاً مناطق کم‌عمق ماسه‌ای یا گل‌آلود با عمقی کمتر از ۱۵ متر است؛ جایی که استتار و تغییر رنگ بیشترین کارایی را دارد.

ساختار بدن و ویژگی‌های ظاهری

اختاپوس تقلیدگر جثه‌ای متوسط دارد و معمولاً طول بدنش بین ۶۰ تا ۷۰ سانتی‌متر است. رنگ طبیعی پوستش قهوه‌ای بژ یا کرم با نوار‌های تیره است، اما این رنگ‌ها بسته به محیط و نوع تقلید به‌سرعت تغییر می‌کنند. پوست او حاوی کروماتوفور‌ها، سلول‌های رنگدانه‌ای ویژه‌ای است که با انقباض و انبساط، رنگ و طرح سطح بدن را تغییر می‌دهند.

چشمان بزرگ، بازو‌های بلند و انعطاف‌پذیر و رفتار هوشمندانه‌اش باعث شده که این موجود به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین گونه‌های بی‌مهره از نظر توانایی شناختی شناخته شود.

نبوغ در استتار و تقلید

به گزارش راز بقا تفاوت اصلی اختاپوس تقلیدگر با سایر هشت‌پا‌ها در همین توانایی خارق‌العاده‌اش در تقلید فعال از گونه‌های مختلف جانوران دریایی است. بسیاری از جانوران برای بقا از محیط اطراف تقلید می‌کنند، اما اختاپوس تقلیدگر می‌تواند خود را به شکل موجودات مختلف درآورد؛ آن هم بسته به شرایط و نوع تهدید.

او بدن خود را خم و بازوهایش را تنظیم می‌کند تا ظاهر موجودی دیگر را بازسازی کند. رفتار، حرکت و حتی الگوی شنا کردنش را نیز تغییر می‌دهد تا تقلیدش کاملاً طبیعی به‌نظر برسد.

برخی از رایج‌ترین تقلید‌های ثبت‌شده شامل:

مار دریایی نواری: بازوهایش را به دو دسته تقسیم کرده و شش تای آن را درون سوراخ پنهان می‌کند و دو بازوی باقی‌مانده را به موازات هم نگه می‌دارد تا شبیه مار دریایی شود.

شیرماهی: بازو‌ها را به‌صورت شعاعی باز می‌کند تا خار‌های سمی این ماهی را تقلید کند.

کفی نواری و خروس‌ماهی: با حرکات موج‌دار و فرم خاص بدن، شبیه ماهی‌های سمی می‌شود.

عروس دریایی: با باد کردن بخش پشتی بدن و رها کردن بازوها، حرکتی همانند شناور شدن عروس دریایی ایجاد می‌کند.

انتخاب تقلید بر اساس شرایط

یکی از نکات حیرت‌انگیز درباره این اختاپوس، انتخاب آگاهانه گونه‌ای برای تقلید است. دانشمندان معتقدند که او با توجه به نوع شکارچی یا محیط پیرامونش تصمیم می‌گیرد که کدام موجود را تقلید کند.

برای مثال، زمانی که مورد حمله‌ی ماهی دوشیزه قرار می‌گیرد، به سرعت خود را شبیه مار دریایی نواری می‌کند که از شکارچیان طبیعی دوشیزه‌ماهی است. این نشان‌دهنده سطح بالای هوش و حافظه در این گونه از هشت‌پاست.

تقلید برای شکار، نه فقط دفاع

جالب است بدانید که تقلید اختاپوس مقلد فقط برای فرار از خطر نیست. به گزارش راز بقا در برخی موارد از این مهارت برای نزدیک شدن به طعمه‌های محتاط نیز استفاده می‌کند. او ممکن است خود را شبیه جانور بی‌خطری نشان دهد تا طعمه‌اش را فریب داده و در فاصله‌ای مناسب، با سرعتی باورنکردنی حمله کند.

رفتار و هوش استثنایی

اختاپوس تقلیدگر مانند دیگر اختاپوس‌ها از هوش بالایی برخوردار است. او توانایی حل مسئله، یادگیری از تجربه، و حتی تشخیص الگو‌های پیچیده را دارد. سیستم عصبی پیچیده و توزیع‌شده‌ی او، که بخشی از آن در بازو‌ها قرار دارد، به این جانور اجازه می‌دهد هم‌زمان حرکات دقیق و هماهنگ انجام دهد.

برخی محققان رفتار او را نوعی هوش تطبیقی می‌دانند؛ یعنی توانایی تصمیم‌گیری بر اساس موقعیت‌های لحظه‌ای. این ویژگی باعث شده اختاپوس تقلیدگر نه‌تنها یکی از شگفتی‌های زیست‌شناسی دریا، بلکه الگویی الهام‌بخش برای پژوهش‌های هوش مصنوعی و رباتیک باشد.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

ستاره دریایی باسن بزرگ؛ موجودی بامزه و نادر که شباهتش به پاتریک باب‌اسفنجی توجه جهان را جلب کرد

اختاپوس حلقه‌آبی؛ مرگبارترین موجود دریا که زهری ۱۲۰۰ برابر کشنده‌تر از سیانور دارد و با آن جفت‌گیری می‌کند

اختاپوس گوش‌دراز؛ موجودی شگفت‌انگیز با باله‌هایی شبیه گوش دامبو که در تاریکی زندگی می‌کند

نقش اختاپوس تقلیدگر در اکوسیستم دریایی

این گونه نقش مهمی در زنجیره‌ی غذایی دریا دارد. از یک‌سو شکارچی جانوران کوچکتر مانند خرچنگ‌ها، ماهیان ریز و سخت‌پوستان است و از سوی دیگر طعمه‌ی طبیعی برخی ماهیان بزرگ‌تر، کوسه‌ها و مرجان‌خواران محسوب می‌شود. توانایی استتار و تقلیدش تعادل خاصی در اکوسیستم ایجاد می‌کند، زیرا از یک‌سو میزان شکار را کاهش داده و از سوی دیگر رفتار شکارچیان را تغییر می‌دهد.

تهدید‌ها و وضعیت حفاظتی

به گزارش راز بقا هرچند اختاپوس تقلیدگر به‌طور گسترده در آب‌های گرمسیری یافت می‌شود، اما تغییرات زیست‌محیطی، آلودگی دریا‌ها و تخریب زیستگاه‌های ساحلی تهدیدی جدی برای اوست. از سوی دیگر، صید بی‌رویه و نگهداری غیرقانونی در آکواریوم‌ها باعث کاهش جمعیت برخی مناطق شده است.

پژوهشگران توصیه می‌کنند که مناطق خاصی از اقیانوس هند و جنوب شرق آسیا به‌عنوان زیستگاه‌های حفاظت‌شده تعیین شوند تا بقای این گونه و سایر اختاپوس‌های هوشمند تضمین شود.

اختاپوس تقلیدگر، بی‌تردید یکی از عجیب‌ترین و باهوش‌ترین موجودات دریا است. توانایی تغییر چهره، تقلید از ده‌ها گونه‌ی مختلف و رفتار‌های پیچیده‌اش، او را به شاهکار طبیعت بدل کرده است. این جانور نه‌تنها نمادی از تطبیق‌پذیری و بقا در طبیعت است، بلکه الهام‌بخش انسان‌ها در درک عمیق‌تر از هوش و سازگاری موجودات زنده نیز به‌شمار می‌رود.