شبگرد سلیمان یا بابابا؛ مرموزترین پرنده روی زمین که سالی فقط یک تخم می‌گذارد و صدایش شبیه ضربه‌های تبر است

راز بقا: شبگرد سلیمان (Solomons Nightjar) پرنده‌ای نادر و گریزان از خانواده‌ی شبگرد‌ها (Caprimulgidae) است که بومی مجمع‌الجزایر سلیمان می‌باشد. این پرنده بیشتر عمر خود را در تاریکی گرگ‌ومیش یا شب می‌گذراند و با استفاده از پر‌های استتاری و توانایی پنهان‌کاری فوق‌العاده، در طول روز از دید پنهان می‌ماند. 

به گزارش راز بقا، به دلیل دیده‌نشدن‌های مکرر و کمبود داده‌های علمی، این گونه برای پرنده‌نگران و پژوهشگران حفاظت، موضوعی اسرارآمیز و شگفت‌انگیز است.

ویژگی‌ها، رده‌بندی و زیستگاه

به گزارش راز بقا، شبگرد سلیمان دارای پر‌هایی با طرحی بسیار استتاری است؛ ترکیبی از قهوه‌ای، خاکستری، حنایی و خطوط موج‌دار که او را در میان برگ‌های خشک جنگل یا شن‌های ساحلی پنهان می‌کند. ویژگی‌های شناسایی آن شامل لکه سفید کوچک روی گلو، طوقی کم‌رنگ مایل به قرمز و نبود لکه‌های سفید روی دم است؛ نکته‌ای که باعث تمایز آن از گونه‌های نزدیک می‌شود. 

از نظر رده‌بندی، این پرنده پیش‌تر زیرگونه‌ای از شبگرد گلو‌سفید (Eurostopodus mystacalis) به شمار می‌رفت، اما به دلیل تفاوت‌های صوتی، رنگی و جغرافیایی، اکنون به عنوان گونه‌ای مستقل شناخته می‌شود. زیستگاه آن شامل جزایر شمالی و مرکزی سلیمان است؛ مناطقی با جنگل‌های خشک ساحلی، بستر رودخانه‌ها، حاشیه‌ی سواحل شنی و گاه لبه‌های جنگل‌های مانگرو. به سبب عادات شبانه و پنهان‌زیستی‌اش، اطلاعات اندکی درباره رفتار و گستره‌ی دقیق زیستگاه آن در دست است.

رفتار، تغذیه و تولید مثل

به گزارش راز بقا، همچون دیگر شبگرد‌ها، شبگرد سلیمان نیز شب‌زی یا گرگ‌ومیش‌زی است و بیشتر در ساعات اولیه شب یا سپیده‌دم فعال می‌شود. غذای اصلی‌اش را حشرات پروازی تشکیل می‌دهند؛ مانند بیدها، سوسک‌ها و دیگر حشرات شب‌گرد که در هوا شکار می‌شوند. در طول روز بر روی زمین، روی برگ‌های خشک یا ماسه استراحت می‌کند و به لطف استتار خارق‌العاده‌اش تقریباً غیرقابل مشاهده است. 

در زمینه‌ی تولید مثل، پژوهش‌های اخیر در جزایر غربی سلیمان مانند تتپاره و هه‌هوای نشان داده‌اند که این پرنده معمولاً تنها یک تخم می‌گذارد و آشیانه‌اش را روی زمین‌های شنی یا سنگ‌ریزه‌ای، نزدیک بستر رودخانه یا باغ‌های متروکه می‌سازد.

همچنین ثبت یک آشیانه در ارتفاع ۲۷۰ متری در جزیره مالایتا نشان می‌دهد که گستره‌ی زادآوری آن بیش از تصور پیشین است. جزئیات مربوط به مراقبت والدین از جوجه هنوز ناشناخته باقی مانده، چراکه مشاهده این پرنده بسیار دشوار است. 

وضعیت حفاظتی و تهدیدات

به گزارش راز بقا، شبگرد سلیمان توسط اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) در فهرست گونه‌های آسیب‌پذیر (Vulnerable) قرار دارد، زیرا جمعیت آن بسیار اندک و پراکندگی‌اش محدود است. مهم‌ترین تهدید‌های آن شامل تخریب زیستگاه‌های ساحلی و جنگل‌های کم‌ارتفاع، شکار توسط گربه‌های وحشی و مورچه‌های مهاجم، و البته پنهان‌زیستی ذاتی آن است که پایش جمعیت را دشوار می‌کند. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

شبگرد نِکیسار؛ پرنده شبح‌وار معروف به «معمای بال‌دار» که فقط یک بال آن وجود دارد و هیچ‌کس آن را ندیده است

شبگرد طوقی؛ پرنده‌ای کاملا بی‌صدا و بی‌حرکت که در تاریکی مطلق حشرات را می‌بیند و هنگام پرواز یا بال زدن هیچ صدایی ندارد

تلاش‌های حفاظتی بر پایه‌ی ثبت آشیانه‌های جدید، همکاری با بومیان محلی - از جمله قوم کوایو که این پرنده را «بابابا» می‌نامند - و انجام سرشماری‌های هدفمند استوار است. حفاظت از مکان‌های تخم‌گذاری و جلوگیری از دخالت انسانی در زیستگاه‌های طبیعی‌اش از اصلی‌ترین گام‌ها برای حفظ این گونه اسرارآمیز به شمار می‌رود. 

حقایق عجیب و شگفت‌انگیز شبگرد سلیمان

به گزارش راز بقا، شبگرد سلیمان دارای ویژگی‌هایی شگفت‌انگیز و منحصر‌به‌فرد است. نخست اینکه برخلاف بسیاری از شبگرد‌ها که در جنگل یا ساحل زادوولد می‌کنند، این پرنده گاه در بستر رودخانه‌ها یا مناطق سنگی در ارتفاعات، آشیانه می‌سازد؛ رفتاری که در گونه‌های هم‌خانواده‌اش دیده نمی‌شود. 

دوم اینکه تنها یک تخم در هر دوره‌ی تولید مثل می‌گذارد، در حالی‌که بیشتر شبگرد‌ها دو یا چند تخم می‌گذارند.

سوم، صدای خاص این پرنده که شبیه به ضربه‌های تبر بر چوب است (تُک‌تُک‌تُک)، یکی از ویژگی‌های صوتی منحصر‌به‌فرد آن است و تنها نشانه‌ای است که پرنده‌نگران با آن حضورش را تشخیص می‌دهند.

چهارم، نام بومی آن در زبان کوایو - «بابابا» - از فعل «پنهان شدن» گرفته شده، که دقیقاً توصیف‌گر رفتار آرام و بی‌حرکت پرنده در روز است.

باید دانست که تعداد مشاهده‌های ثبت‌شده از این گونه در سراسر جهان از ۲۰ مورد فراتر نمی‌رود و همین موضوع باعث شده تا شبگرد سلیمان یکی از ناشناخته‌ترین و مرموزترین پرندگان زمین باشد؛ پرنده‌ای که هنوز هم بسیاری از رازهایش از نگاه علم پنهان مانده است.