شبگرد نِکیسار؛ پرنده شبح‌وار معروف به «معمای بال‌دار» که فقط یک بال آن وجود دارد و هیچ‌کس آن را ندیده است

راز بقا: شبگرد نِکیسار (Nechisar nightjar) یکی از مرموزترین پرندگان جهان است؛ پرنده‌ای که بیشتر در افسانه و حدس و گمان حضور دارد تا در واقعیت علمی. این پرنده در سال ۱۹۹۰ در پارک ملی نکیسار اتیوپی کشف شد، اما نه از روی مشاهده‌ی زنده، بلکه تنها از روی یک بال! همین موضوع باعث شد این پرنده به نمادی از ناشناخته‌های طبیعت تبدیل شود و توجه پرنده‌شناسان، دوستداران حیات وحش و طبیعت‌گردان را در سراسر جهان به خود جلب کند. 

پرنده‌ای که با یک بال کشف شد

به گزارش راز بقا، ماجرای کشف شبگرد نِکیسار خود شبیه افسانه است. در دسامبر ۱۹۹۰، گروهی از دانشمندان در حال بررسی تنوع زیستی پارک ملی نکیسار بودند که به یک پرنده‌ی کشته‌شده در جاده برخوردند. آنها یک بال سالم پیدا کردند که الگوی سفید و خاصی داشت که در هیچ‌یک از پرندگان شناخته‌شده‌ی منطقه دیده نمی‌شد. 

این بال به موزه تاریخ طبیعی لندن فرستاده شد و در سال ۱۹۹۵، پس از بررسی دقیق، پرنده‌ای جدید با نام علمی Caprimulgus solala معرفی گردید. واژه‌ی «solala» در لاتین به معنای «فقط یک بال» است و به همین کشف ناقص اشاره دارد. 

نبود نمونه‌ی کامل، دانشمندان را هم مجذوب و هم سرخورده کرد. این پرنده‌ای بود که هرگز زنده دیده نشده بود و تنها هویت آن بر یک بال استوار بود. همین امر نکیسار را به یکی از پرندگان تقریباً افسانه‌ای جهان تبدیل کرد. 

جست‌و‌جو برای پرنده‌ی زنده

به گزارش راز بقا، سال‌ها، شبگرد نِکیسار به پرنده‌ای «شبح‌وار» بدل شد. پژوهشگران و پرنده‌نگران زیادی به اتیوپی سفر کردند تا آن را در زیستگاه طبیعی‌اش ببینند، اما هیچ مشاهده‌ی قطعی ثبت نشد. ساوانا‌ها و جنگل‌های انبوه پارک نکیسار همچون پرده‌ای رازآلود، پرنده را پنهان کردند. در سال ۲۰۰۹، نزدیک به دو دهه پس از کشف اولیه، گروهی از پژوهشگران موفق شدند پرنده‌ای در حال پرواز را عکاسی کنند که به نظر می‌رسید الگوی بال‌های آن با Caprimulgus solala مطابقت دارد. اما به دلیل کوتاهی مشاهده و نبود نمونه‌ی زنده، تردید‌ها باقی ماند. 

این ابهام فقط بر جذابیت و شهرت مرموز آن افزود. بسیاری بیم آن دارند که شبگرد نِکیسار پیش از آن‌که به‌طور کامل شناخته شود، برای همیشه ناپدید گردد. 

حفاظت و نمادگرایی

به گزارش راز بقا، داستان شبگرد نِکیسار، شکنندگی زیست‌بوم‌ها و دشواری حفاظت از گونه‌های ناشناخته را آشکار می‌کند. زیستگاه این پرنده در معرض تهدیدهایی، چون گسترش کشاورزی، چرای بی‌رویه و سکونت انسانی است. همین مسئله بقای آن را بسیار آسیب‌پذیر کرده است. کارشناسان محیط‌زیست تأکید دارند که حفاظت از پارک ملی نکیسار نه تنها برای این پرنده‌ی مرموز، بلکه برای کل تنوع زیستی دره ریفت اتیوپی ضروری است. 

اما ماجرا فراتر از علم است. شبگرد نِکیسار به نماد ناشناخته‌های طبیعت بدل شده؛ موجودی که به ما یادآور می‌شود حتی در عصر فناوری‌های پیشرفته، هنوز راز‌هایی وجود دارند که از چشم انسان پنهان مانده‌اند. این پرنده هم‌زمان الهام‌بخش شگفتی و احساس مسئولیت در برابر جهان طبیعی است.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

طاووس سفید؛ طاووسی کمیاب به رنگ کاملا سفید و شبیه یک فرشته آسمانی که زیباییش را مدیون یک بیماری بسیار نادر است

جیجاق سبز آبی نادترین پرنده جهان؛ کشف فرزند دو پرنده مختلف که هفت میلیون سال پیش از هم جدا شده بودند!

عجیب‌ترین ویژگی‌های شبگرد نِکیسار

به گزارش راز بقا، شبگرد نِکیسار بدون شک یکی از عجیب‌ترین پرندگان برای دانشمندان است. نخست اینکه این پرنده نه از روی نمونه‌ی زنده، بلکه تنها از یک بال شناسایی شد؛ اتفاقی بسیار نادر در پرنده‌شناسی مدرن.

دوم اینکه با وجود معرفی علمی در سال ۱۹۹۵، تاکنون هیچ پژوهشگری نتوانسته یک نمونه‌ی زنده را از نزدیک بررسی کند. تمام دانسته‌های ما تنها بر پایه‌ی همان بال و چند مشاهده‌ی مشکوک است.

دیگر نکته‌ی جالب، لقب آن است؛ «معمای بالدار». این نام‌گذاری بازتاب‌دهنده‌ی کشف عجیب و دشواری‌های مطالعه‌ی آن است. برخی دانشمندان حتی تردید داشتند که این پرنده یک گونه‌ی مستقل باشد و احتمال دادند شاید تنها گونه‌ای نادر از شبگرد‌های شناخته‌شده باشد. اما به دلیل نبود DNA مناسب، هیچ آزمایش ژنتیکی برای تأیید یا رد این فرضیه امکان‌پذیر نبوده است. 

ویژگی عجیب دیگر، شهرت «شبح‌وار» آن است. بیشتر گونه‌های در خطر انقراض هرچند به ندرت دیده می‌شوند، اما وجودشان قطعی است. در حالی که شبگرد نِکیسار هنوز بیشتر یک فرضیه‌ی زنده است. این ترکیب شگفت‌انگیز از افسانه، علم و راز، آن را به یکی از خارق‌العاده‌ترین پرندگان جهان بدل کرده است؛ پرنده‌ای که شاید بیشتر به خاطر «نادیده ماندنش» مشهور باشد تا دیده شدنش.