درخت سوسیس؛ درختی با میوه‌هایی شبیه سوسیس که هر کدام یک متر طول و ۱۰ کیلو وزن دارند و خفاش‌ها عاشق آن هستند

راز بقا: درخت سوسیس (Sausage Tree) که در سطح جهانی با نام درخت کایجیلیا (Kigelia) معروف است یکی از عجیب‌ترین و در عین حال مفیدترین گیاهان بومی آفریقاست. این درخت که در مناطق گرمسیری قاره سیاه رشد می‌کند، با میوه‌های بزرگ، آویزان و شبیه به سوسیس خود شهرتی جهانی یافته است. 

به گزارش راز بقا، اما ظاهر غیرمعمول آن تنها بخشی از داستان است؛ زیرا در پس این ظاهر عجیب، خواص دارویی، فرهنگی و زیستی شگفت‌انگیزی نهفته است.

ویژگی‌های ظاهری و زیستگاه طبیعی

به گزارش راز بقا، درخت سوسیس یا درخت کایجیلیا معمولاً تا ارتفاع ۲۰ متر رشد می‌کند و دارای تنه‌ای ضخیم و پوستی خاکستری و زبر است. برگ‌های آن به رنگ سبز روشن بوده و به صورت متقارن بر شاخه‌ها رشد می‌کنند. گل‌های بزرگ و قرمز تیره‌ی این درخت بویی تند و نافذ دارند و اغلب شب‌ها باز می‌شوند تا خفاش‌ها را برای گرده‌افشانی جذب کنند. 

میوه‌های آن که می‌توانند تا یک متر طول و بیش از ۱۰ کیلوگرم وزن داشته باشند، همان دلیلی هستند که نام «درخت سوسیس» به آن داده شده است. 

میوه‌ی این گیاه بسیار سخت، الیافی و چوبی‌شکل است و رنگی بین خاکستری تا قهوه‌ای دارد. طول آن معمولاً بین ۳۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر و قطرش تا حدود ۱۸ سانتی‌متر است، هرچند نمونه‌هایی با قطر ۲۰ سانتی‌متر نیز گزارش شده‌اند. وزن معمول میوه بین ۵ تا ۱۰ کیلوگرم است، اما گاهی به ۱۲ کیلوگرم هم می‌رسد. این میوه‌ها از ساقه‌هایی بلند و طناب‌مانند آویزان می‌شوند. 

گوشت میوه بسیار الیافی است و دانه‌های زیادی درون خود دارد. این دانه‌ها بدون بال بوده، حدود ۱٫۲۵ سانتی‌متر طول دارند و شکلی بیضی‌مانند با انتهای پهن‌تر دارند. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

سرو‌های روستای طرز در کرمان؛ ۱۴ درخت سرو کهنسال در کنار یک جوی آب مشهور به «تالار سرو» که ۳۰۰۰ سال عمر دارند

درخت انجیر هندی؛ درخت مقدسی که اگر زنان در سایه آن بخوابند باردار می‌شوند و اگر مردان زیر آن بخوابند کشته می‌شوند

گوشت میوه برای انسان سمی است و خاصیتی مسهل و تحریک‌کننده‌ی شدید دارد، به‌طوری که تماس آن می‌تواند باعث تاول‌زدگی روی زبان و پوست شود. با این حال، دانه‌های میوه را می‌توان پس از بو دادن به‌طور ایمن مصرف کرد.

درخت سوسیس بیشتر در ساواناها، جنگل‌های گرمسیری و در امتداد رودخانه‌ها در سراسر جنوب و شرق آفریقا یافت می‌شود. این درخت نقش مهمی در اکوسیستم دارد، زیرا میوه‌های افتاده آن منبع غذایی برای حیواناتی مانند بابون‌ها، زرافه‌ها، فیل‌ها و گراز‌های وحشی است.

کاربرد‌های دارویی و فرهنگی

به گزارش راز بقا، به‌صورت سنتی، مردم قبایل محلی آفریقا از این درخت با این باور استفاده می‌کردند که خواص درمانی آن می‌تواند برای درمان بیماری‌های گوناگون مفید باشد. ترکیبات مختلف این درخت شامل طیف گسترده‌ای از مواد فیتوشیمیایی از جمله فنول‌ها، کومارین‌ها، استرول‌ها، تری‌ترپن‌ها، دی‌ترپن‌ها، اسید‌های چرب غیراشباع، کینون‌ها، ایریدوییدها، آلکان‌ها و استر‌ها است. 

در کشور بوتسوانا، چوب این درخت برای ساخت قایق‌های محلی (ماکورو)، یوغ و پارو استفاده می‌شود. به‌طور کلی، چوب آن به عنوان سوخت و در ساخت قایق‌ها، تخته‌ها، تیرک‌های حصار و همچنین برای ساخت وسایل خانگی مانند ظروف، ساز‌های موسیقی، مبلمان و دسته ابزار‌ها کاربرد دارد. 

از شاخه‌های آن نیز برای ساخت کمان استفاده می‌شود. هم چوب و هم میوه درخت در ساخت وسایلی، چون تله، اسباب‌بازی و ظروف غذاخوری به‌کار می‌روند و چوب آن نیز منبعی برای سوخت است. از پالپ میوه که غنی از تانن است، رنگ‌دانه‌ای سیاه برای رنگرزی به دست می‌آید.

در زامبیا، در منطقه‌ی آبشار کالامبو، نمونه‌هایی از استفاده از چوب این درخت برای ساخت ابزار‌های گُوِه‌شکل کشف شده است که به حدود ۳۹۰ هزار تا ۳۲۴ هزار سال پیش بازمی‌گردد و نشان از قدمت استفاده انسان از این گیاه دارد. 

در حوالی کوه کنیا، به‌ویژه در میان قبایل کیکویو، امبو و آکامبا، از میوه خشک‌شده‌ی این درخت برای ساخت نوشیدنی الکلی سنتی به نام موراتینا (Muratina) استفاده می‌شود. پس از برداشت، میوه‌ها از طول به دو نیم تقسیم می‌شوند و برای از بین بردن تلخی، در آب خیس می‌خورند، سپس در آفتاب خشک می‌شوند. بعد از آن، شکر نیشکر به قطعات میوه افزوده می‌شود و فرآیند تخمیر بین دو تا چهار روز در محیطی گرم انجام می‌گیرد. در پایان، میزان الکل تولیدی بین ۳ تا ۶ درصد خواهد بود.

درخت سوسیس در بسیاری از مناطق گرمسیری جهان به‌عنوان درخت زینتی پرورش داده می‌شود، زیرا دارای گل‌های بسیار زیبا و میوه‌هایی غیرعادی است که جلوه‌ای خاص به محیط می‌دهند.

این درخت همچنین برای بسیاری از جوامع آفریقایی دارای اهمیت فرهنگی و معنوی عمیق است. مردم بومی آن را درختی مقدس می‌دانند و میوه‌های آن به‌طور گسترده در بازار‌های محلی فروخته می‌شوند. باور عمومی بر این است که میوه‌های آن به‌عنوان طلسمی برای جذب خوش‌شانسی و برکت در موقعیت‌های مختلف عمل می‌کنند. 

ارزش زیست‌محیطی و صنعتی

به گزارش راز بقا، درخت سوسیس یا درخت کایجیلیا نه تنها از نظر فرهنگی و دارویی اهمیت دارد، بلکه در حفظ تعادل اکولوژیکی مناطق گرمسیری نقش مهمی ایفا می‌کند. گل‌های آن منبع مهم شهد برای خفاش‌ها و پرندگان شب‌زی هستند و به همین دلیل به گرده‌افشانی سایر گیاهان نیز کمک می‌کنند. چوب این درخت به دلیل مقاومت در برابر رطوبت و پوسیدگی، در ساخت قایق‌های سنتی و وسایل چوبی کاربرد دارد.

در دهه‌های اخیر، دانشمندان با بررسی ترکیبات شیمیایی میوه و پوست کایجیلیا، موفق به شناسایی موادی شده‌اند که می‌توانند در ساخت دارو‌های ضدالتهاب و ضدسرطان مورد استفاده قرار گیرند. همچنین عصاره‌های این درخت در صنایع آرایشی مدرن برای تولید کرم‌های پوستی، ضدآفتاب‌ها و دارو‌های درمان آکنه کاربرد یافته است.

عجیب‌ترین ویژگی‌های درخت سوسیس

به گزارش راز بقا، درخت سوسیس یا درخت کایجیلیا یکی از عجیب‌ترین گیاهان دنیا به شمار می‌آید. نخست، ظاهر میوه‌های آن است که شباهت خیره‌کننده‌ای به سوسیس دارد؛ هر میوه ممکن است تا ۱۰۰ سانتی‌متر طول و بیش از ۱۰ کیلوگرم وزن داشته باشد. با وجود ظاهر خوراکی‌اش، میوه خام این درخت به شدت سمی است و مصرف آن می‌تواند باعث مسمومیت یا حتی مرگ شود. 

یکی دیگر از شگفتی‌های کایجیلیا، نقش خفاش‌ها در گرده‌افشانی آن است. برخلاف بیشتر گیاهان که زنبور‌ها یا پرندگان آنها را گرده‌افشانی می‌کنند، درخت سوسیس به بوی تند و ناخوشایند گل‌های خود تکیه دارد تا خفاش‌ها را در شب جذب کند. این همکاری عجیب میان گیاه و پستاندار پرنده، یکی از نمونه‌های نادر سازگاری زیستی در طبیعت است.

جالب‌تر آن‌که، برخی حیوانات مانند فیل‌ها و بابون‌ها میوه‌های افتاده را می‌خورند بدون اینکه آسیبی ببینند، چون سیستم گوارشی آنها توانایی خنثی‌سازی سم را دارد. درخت سوسیس همچنین به‌دلیل رشد سریع و مقاومتش در برابر خشکسالی، در برنامه‌های احیای جنگل‌های آفریقا مورد استفاده قرار می‌گیرد.