قاقوری یا ریواس وحشی؛ گیاهی با برگ‌هایی سمی که با ساقه‌اش یک شربت بسیار خوشمزه تهیه می‌شود
ریواس (Rheum)، گیاهی کوهستانی و بومی ایران با ساقه‌ای ترش و مفید و برگ‌هایی سمی است. این گیاه در مناطق سردسیر ایران می‌روید، انواع شیرین و قاقوری دارد و در آشپزی سنتی و طب سنتی کاربرد‌های شگفت‌انگیزی دارد.
راز بقا: ریواس (نام علمی: Rheum) گیاهی از تیره هفت‌بندیان (Polygonaceae) است که ریشه‌های آن به آسیای مرکزی، احتمالاً سیبری یا هیمالیا بازمی‌گردد. این گیاه از سده شانزدهم میلادی در اروپا کشت می‌شد و شواهد تاریخی نشان می‌دهد که پیش از میلاد مسیح در چین به عنوان دارو مصرف می‌شده است. علاوه بر کاربرد خوراکی و دارویی، ریواس در صنعت رنگ‌سازی نیز اهمیت دارد و رنگ ریواسی از آن استخراج می‌شود.
ریشه‌شناسی نام ریواس
به گزارش راز بقا، نام اصلی این گیاه «ریواچ» است و از آن واژه‌های ریواس و رواش شکل گرفته‌اند. در فلات شرقی ایران، فارسی‌زبانان به آن «رواش» یا «ریواچ» می‌گویند، در افغانستان به نام «رواش» یا «چوکری» شناخته می‌شود و در ادبیات کتابی امروزی، غالباً آن را ریواس می‌نامند.
برگ و ساقه ریواس
ساقه ترش‌مزه ریواس به عنوان یک خوراکی محبوب در تهیه انواع غذا‌ها و شربت‌ها استفاده می‌شود. این ساقه را می‌توان حتی خام مصرف کرد، اما باید توجه داشت که برگ‌های ریواس مسموم‌کننده هستند. به گزارش راز بقا دلیل این مسمومیت، وجود دو ترکیب شیمیایی به نام‌های اگزالیک اسید و آنتراکوینون گلیکوسید است که در برگ‌ها یافت می‌شوند و می‌توانند به بدن آسیب برسانند. به همین دلیل، فقط ساقه ریواس برای مصرف خوراکی مناسب است و برگ‌ها باید دور ریخته شوند.
محل رشد و رویش طبیعی
ریواس گیاهی مقاوم است که به صورت طبیعی و دیمی رشد می‌کند و معمولاً در مناطقی که گل لاله می‌روید، یافت می‌شود. این گیاه بیشتر در کوهپایه‌ها و مناطق سردسیر رشد می‌کند و نیاز به آبیاری مداوم ندارد. فصل برداشت ریواس در اکثر مناطق ایران، فروردین ماه است و بومیان با روش‌های سنتی، از جمله چیدن سنگ دور ساقه‌ها، باعث افزایش طول و ضخامت ساقه‌ها می‌شوند.
به گزارش راز بقا در ایران، ریواس در مناطق متعددی یافت می‌شود: شهرستان زرندیه به عنوان یکی از معادن اصلی ریواس کشور، دامنه کوهستان‌های کردستان و کرمانشاه، ارومیه، منطقه فریدن در استان اصفهان، ارتفاعات لرستان، سالوک در خراسان شمالی و زاگرس و بلندی‌های البرز در شمال تهران. در استان خراسان رضوی نیز شهرستان‌های نیشابور، کوهسرخ، کاشمر و گناباد از مهم‌ترین مناطق رویش ریواس هستند.
انواع ریواس و قاقوری
یکی از انواع خاص ریواس، نوعی است که به آن «قاقوری» یا «ریواچ» می‌گویند و از ساقه آن شربت تهیه می‌شود. فصل تهیه قاقوری معمولاً از ۲۵ اسفند تا پایان فروردین است و طعم شربت حاصل از آن مشابه انار شیرین است. این نوع ریواس در حاشیه کویر و در زیبد گناباد رشد می‌کند و ساقه‌های آن بلند و ضخیم هستند.
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
کبر یا لگجی؛ طلای سبز جنوب ایران که درد مفاصل و اگزما را درمان می‌کند و ترشی آن بسیار محبوب است
خار پیرزن یا گنج گوهر؛ گیاه بومی ایران که با خارمریم اشتباه گرفته می‌شود و کاشت آن درآمد بالایی دارد
ریواس دشت زیبد و مناطق دیگر
مهم‌ترین نواحی رویش ریواس در ایران شامل دامنه‌های کوه بینالود در شهرستان نیشابور، دشت ریواس با وسعت ۲۴۰۰ هکتار در پایین‌دست کوه‌های مسینان نزدیک شهربابک استان کرمان، و دامنه کوه‌های البرز در شهرستان‌های ساوجبلاغ و طالقان و کوه‌های کردستان هستند. در فصل بهار، ریواس به وفور در بازار‌های محلی کردستان عرضه می‌شود و توسط روستائیان از دامنه کوه‌ها برداشت می‌شود.
ریواس در ایران گونه‌های متنوعی دارد. نوع شیرین آن که به قاقوری یا ریواچ معروف است، در دامنه کوه زیبد و دشت ریواس زیبد می‌روید. کشاورزان با افزودن خاک روی ساقه‌ها، آن را به ارتفاع حدود یک متر و ضخامت ۸ سانتی‌متر می‌رسانند که برخلاف سایر گونه‌ها، طعمی شیرین دارد و نه ترش. این گیاه همچنین در مناطق جنوبی استان فارس، کوه‌های اطراف شهر دبیران و در مناطق شهرستان شازند به ویژه کوه راستوند و کوه شهباز یافت می‌شود.
خواص خوراکی و درمانی
ریواس با ساقه ترش و مفید خود در تهیه غذا‌های محلی و شربت‌های سنتی کاربرد فراوان دارد. به گزارش راز بقا علاوه بر طعم خوشایند، این گیاه دارای خواص درمانی نیز هست و در طب سنتی برای بهبود عملکرد دستگاه گوارش، کاهش تب و درمان برخی بیماری‌های پوستی استفاده می‌شود. با این حال، مصرف برگ‌ها به دلیل سمی بودن‌شان مجاز نیست و تنها ساقه‌ها باید مورد استفاده قرار گیرند.
ریواس گیاهی با قدمتی طولانی در آسیا و اروپا است که علاوه بر خواص خوراکی، کاربرد‌های دارویی و صنعتی دارد. در ایران، مناطق سردسیر و کوهستانی بیشترین رویشگاه‌های آن را تشکیل می‌دهند و انواع مختلف ریواس، از جمله نوع شیرین قاقوری، در این مناطق رشد می‌کند. شناخت دقیق از ریواس و تفکیک ساقه خوراکی از برگ سمی آن، برای بهره‌گیری ایمن از این گیاه ضروری است.
ریواس، با ساقه‌های ترش‌مزه و برگ‌های سمی، نشان‌دهنده تعادل طبیعت است؛ گیاهی که هم می‌تواند شفابخش باشد و هم خطرناک، و تجربه مصرف آن در فرهنگ و آشپزی محلی ایران جایگاه ویژه‌ای دارد.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
هندوانهٔ ابوجهل؛ کدوی تلخ، خطرناک و سمی با خواص دارویی شگفتانگیز که مصرف زیاد آن مرگبار است
کشت خشخاش در ایران؛ شرایط قانونی کشت خشخاش در ایران اعلام شد
اپونتیا یا انجیر تیغی؛ کاکتوس خوراکی با میوه‌های گرانقیمت و خوشمزه که برگهایش بهترین خوراک دام است و کاشت آن سود زیادی دارد
سیر آذربایجانی؛ گیاه کمیاب و بومی ایران که در مناطق صخرهای و خاکهای فقیر رشد می‌کند و طعم جادویی دارد
صابون تریاک؛ صابون پرحاشیه عطاریها که از خشخاش تولید می‌شود و بوی بسیار تند و نامطبوعی دارد
فلفل سیاه؛ ارزشمندترین ادویه تاریخ معروف به «طلای سیاه» که به جای پول نقد معامله می‌شد و مهریه زنان بود
کشت سماق در ایران؛ گیاهی مقاوم به خشکی و یکی از ارزشمندترین درختان کوهستان که کاشت آن سودآوری بالایی دارد
شابیزک یا «زنِ زیبا»؛ مرموزترین گیاه دنیا که باعث شب ادراری مرگبار می‌شود و ارتشیان قدیم از آن در جنگها استفاده میکردند
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان