غاز نِنه؛ کمیاب‌ترین غاز جهان که از آب متنفر است و در فوران آتشفشان هم زنده می‌ماند!

راز بقا: غاز نِنه (Nene Goose) که به عنوان «غاز هاوایی» نیز شناخته می‌شود، پرنده ملی ایالت هاوایی و نمادی از میراث طبیعی منحصر به فرد این جزایر است. این پرنده کمیاب‌ترین گونه غاز در جهان است و تاریخچه‌ای جذاب دارد که به محیط زیست خاص هاوایی گره خورده است. 

ریشه‌های تاریخی غاز ننه

به گزارش راز بقا، اعتقاد بر این است که غاز نِنه از غاز کانادا تکامل یافته که احتمالاً حدود ۵۰۰ هزار سال پیش به هاوایی رسیده است. این غاز‌ها به مرور زمان به چشم‌انداز‌های آتشفشانی و آب‌وهوای خاص این جزایر عادت کردند و ویژگی‌های جسمی و رفتاری خاصی را برای بقا در این محیط توسعه دادند.

در زمان‌های گذشته، جمعیت غاز نِنه در سراسر جزایر هاوایی گسترده بود، اما با ورود انسان‌ها حدود ۱۵۰۰ سال پیش، تعداد آن‌ها شروع به کاهش کرد. 

شکار، تخریب زیستگاه و ورود شکارچیان غیر بومی مانند موش‌ها، خدنگ‌ها و گربه‌ها، این گونه را به شدت تهدید کرد. تا اواسط قرن بیستم، جمعیت نِنه به کمتر از ۳۰ پرنده در طبیعت کاهش یافت و این پرنده در معرض خطر انقراض قرار گرفت.

به گزارش راز بقا تلاش‌های حفاظتی این پرنده شگفت‌انگیز از دهه ۱۹۵۰ آغاز شد و توسط سازمان‌هایی مانند مؤسسه حفاظت از پرندگان و اداره جنگل‌داری و حیات وحش هاوایی هدایت شد. 

برنامه‌های پرورش در اسارت و بازگردانی به طبیعت به طور موفقیت‌آمیزی تعداد این گونه را افزایش داد، اگرچه هنوز هم در طبقه‌بندی سازمان حفاظت از طبیعت در معرض خطر باقی مانده است. امروزه جمعیت وحشی این گونه حدود ۳۵۰۰ پرنده تخمین زده می‌شود و اقدامات حفاظتی همچنان ادامه دارد. 

خصوصیات غاز نِنه

غاز نِنه پرنده‌ای با اندازه متوسط است که به طور متوسط حدود ۴۱ سانتی‌متر قد و وزنی بین ۱.۸ تا ۲.۷ کیلوگرم دارد. این پرنده به دلیل پر‌های چشم‌نواز خود که ترکیبی از رنگ‌های سیاه، قهوه‌ای و کرم است، به راحتی قابل شناسایی است. صورت و تاج سر این پرنده سیاه است و گونه‌های روشنی دارد. گردن آن با الگوی مورب سفید و سیاه مزین شده است.

غاز نِنه که به مناطق آتشفشانی عادت کرده، پا‌هایی نیمه‌پرده‌ای و چنگال‌های قوی دارد که به او امکان راه رفتن روی سطوح سنگی و ناهموار را می‌دهد. برخلاف بسیاری از غاز‌های دیگر، نِنه کمتر به آب وابسته است و بیشتر روی زمین غذا می‌خورد و رژیم غذایی‌اش را علف‌ها، برگ‌ها، دانه‌ها و توت‌ها تشکیل می‌دهند. 

غاز نِنه تک‌همسر است و پیوند‌های بلندمدتی تشکیل می‌دهد. بررسی‌های راز بقا نشان می‌دهد آن‌ها روی زمین و اغلب در مناطق پر شاخ و برگ آشیانه می‌سازند و به طور میانگین سه تا پنج تخم در هر دوره می‌گذارند. با وجود بهبودی شگفت‌انگیز آن‌ها، تهدیداتی مانند از دست دادن زیستگاه، تصادفات جاده‌ای و شکارچیان همچنان بقای آن‌ها را به چالش می‌کشند. 

غاز نِنه نمادی از پایداری گونه‌ها و اهمیت تلاش‌های حفاظتی است. این پرنده یادآور تنوع زیستی غنی هاوایی و ضرورت حفاظت از آن است. 

ویژگی‌های منحصر به فرد غاز ننه

یکی از عجیب‌ترین و جذاب‌ترین ویژگی‌های غاز نِنه تطابق منحصر به فرد آن با زمین‌های آتشفشانی است. همچنین این پرنده به دلیل تطابق با زیستگاه دارای پا‌هایی نیمه‌پرده‌ای است. برخلاف بیشتر غاز‌ها که به پا‌های کاملاً پرده‌ای برای شنا وابسته هستند، پا‌های غاز نِنه برای راه رفتن روی سطوح ناهموار و سنگی، مانند میدان‌های گدازه آتشفشانی سازگار شده است.

این ویژگی غیرمعمول همراه با چنگال‌های قوی باعث می‌شود نِنه بتواند به راحتی روی سنگ‌های دندانه‌دار و آتشفشانی حرکت کند؛ چیزی که برای پرندگان دیگر دشوار است. این تطابق نشان‌دهنده تکامل غاز نِنه در محیط سخت و منحصر به فرد آتشفشانی هاوایی است.

یکی دیگر از فکت‌های عجیب غاز نِنه این است که برخلاف سایر غازها، کمتر به آب وابسته است. بیشتر غاز‌ها به شدت آبزی هستند و زمان زیادی را در یا اطراف منابع آبی می‌گذرانند، اما نِنه بیشتر روی زمین زندگی می‌کند و اغلب در فاصله‌های دور از دریاچه‌ها یا رودخانه‌ها یافت می‌شود. این رفتار منحصر به فرد، نتیجه تطابق با مناظر خشک و آتشفشانی هاوایی است. 

به همین دلیل، پر‌های نِنه کمتر از سایر غاز‌ها چرب است و همین امر توانایی دفع آب را کاهش می‌دهد، اما آن را برای زندگی زمینی مناسب‌تر می‌کند. این ترجیح زندگی زمینی ویژگی‌بسیار غیرمعمولی برای یک غاز است و نِنه را از دیگر خویشاوندانش در سراسر جهان متمایز می‌کند. 

ویژگی عجیب دیگر غاز نِنه این است که این پرنده توانایی پرواز‌های طولانی را از دست داده است. برخلاف جد خود، یعنی «غاز کانادایی» که پرنده‌ای مهاجر و پروازی قوی است، نِنه دارای بال‌هایی به مراتب کوتاه‌تر است. به گزارش راز بقا این تطابق احتمالاً به این دلیل بوده که در جزایر دورافتاده هاوایی، جایی که نِنه هیچ شکارچی طبیعی نداشت، تکامل یافته است. در نتیجه، این پرنده بیشتر برای بقا در خشکی سازگار شد تا برای پرواز. 

اندازه کوچک‌تر بال‌های نِنه باعث شده که این پرنده در پرواز ضعیف باشد و بیشتر وقت خود را روی زمین و در مناظر ناهموار آتشفشانی بگذراند. با این حال، این کاهش توانایی پرواز آن را آسیب‌پذیر کرده؛ به ویژه زمانی که انسان‌ها شکارچیانی مانند خدنگ، گربه‌ها و موش‌ها را به جزایر معرفی کردند، که یکی از عوامل اصلی در کاهش شدید جمعیت این پرنده بود.