چرا زنبور‌ها ملکه دارند و کار ملکه دقیقا چیست؟

راز بقا: وقتی به «زنبور» فکر می‌کنید، احتمالاً گونه‌ای را تصور می‌کنید که در سراسر جهان زندگی می‌کند: «زنبور عسل». زنبور‌های عسل دارای ملکه هستند، زنبور ماده‌ای که اساساً تمام تخم‌های کلنی را می‌گذارد.

به گزارش راز بقا، اما بیشتر زنبور‌ها ملکه ندارند. با حدود ۲۰۰۰۰ گونه زنبور در سراسر جهان - که حدود ۲ تریلیون زنبور است - اکثریت آن‌ها حتی به صورت گروهی زندگی نمی‌کنند. آن‌ها بدون ملکه نیز خوب عمل می‌کنند. در عوض، یک ماده تنها در یک لانه ساده، یا داخل ساقه گیاه یا یک تونل زیرزمینی، تخم می‌گذارد. این ماده برای هر تخم گرده مخلوط با شهد را که از گل‌ها جمع آوری کرده فراهم می‌کند و تخم‌ها را رها می‌کند تا خودشان بیرون بیایند و رشد کنند. او کسی را ندارد که در این روند به او کمک کند.

این گونه‌های زنبور عسل که اغلب بسیار زیبا هستند، گرده‌افشان‌های مهم بسیاری از محصولات و گیاهان هستند، اگرچه بیشتر مردم حتی از آن‌ها اطلاعی ندارند.

از آنجایی که بسیاری از زنبور‌ها با موفقیت بدون ملکه زندگی می‌کنند، ملکه‌ها چه چیزی را برای گونه‌های زنبور ملکه‌دار فراهم می‌کنند؟ این سوال در مرکز تحقیقات بوم‌شناسان رفتاری قرار دارد. 

یک ملکه، کارگران و زنبور‌های نر

در کنار زنبور‌های عسل، دو نوع زنبور دیگر نیز دارای ملکه هستند: زنبور‌های بامبل که در تمام قاره‌ها به جز استرالیا و قطب جنوب یافت می‌شوند و زنبور‌های بدون نیش که عمدتاً در مناطق گرمسیری یافت می‌شوند. یک کلنی زنبور عسل - که کندو نیز نامیده می‌شود - ممکن است بیش از ۵۰۰۰۰ زنبور داشته باشد، در حالی که کلنی‌های زنبور بامبل معمولاً فقط چند صد زنبور دارند. کلنی‌های زنبور‌های بدون نیش اغلب کوچک هستند، اما برخی به اندازه بزرگ‌ترین کندو‌های زنبور عسل هستند.

ساختار‌های اجتماعی این زنبور‌ها به گونه‌ای است که علاوه بر ملکه تخم‌گذار، دو چیز مشترک دیگر دارند: کارگران زن که از کلنی مراقبت می‌کنند و زنبور‌های نر. 

توجه داشته باشید که نر‌ها در گروه زنبور‌های «کارگر» قرار نمی‌گیرند. نر‌ها معمولاً به جمع آوری شهد یا گرده، محافظت و نگهداری کندو یا مراقبت از لارو‌های جوان نمی‌پردازند. ماده‌ها همه این کار‌ها را انجام می‌دهند.

در عوض، نر‌ها یک وظیفه دارند: پیدا کردن و سپس جفت گیری با ماده‌ای که ممکن است ملکه آینده شود. پس از تقویت قدرت، نر‌ها کندو را ترک می‌کنند تا به هزاران زنبور‌های نر دیگر بپیوندند تا منتظر ملکه‌های جدیدی باشند که به دنبال جفت هستند. اگر نر‌ها به اندازه کافی خوش شانس باشند که جفت شوند، خیلی زود می‌میرند. در مقابل، ماده‌ها معمولاً قبل از شروع زندگی خود به عنوان ملکه تخم‌گذار با نر‌های مختلف جفت می‌شوند.

ملکه تنها

شاید تصورتان درباره زنبور‌ها این است که ملکه‌ای مسئول است و به همه دستور می‌دهد. اما این موردی است که در زبان گمراه کننده است. برخلاف ملکه‌های انسانی که مردم خود را رهبری می‌کنند، ملکه‌های زنبور عسل بر کارگران حکومت نمی‌کنند. در عوض، به خصوص برای زنبور‌های عسل، ملکه نسبتاً از آنچه در کندو اتفاق می‌افتد کاملا جداست. به یاد داشته باشید، او فقط ۲۰۰۰ تخم در روز می‌گذارد. کارگران در حین مدیریت کلنی او را احاطه کرده و از او مراقبت می‌کنند. ملکه زنبور عسل ممکن است چند سال عمر کند، بسیار بیشتر از زنبور‌های کارگر ماده و نرها.

سایر حیوانات نیز در گروه‌های اجتماعی با تقسیم کار بین کسانی که تولید مثل می‌کنند و کسانی که کلنی را حفظ می‌کنند روزگار می‌گذرانند. مورچه ها، موریانه‌ها و برخی زنبور‌ها - مانند زنبور‌های زرد و زنبور‌های قرمز - ساختار کلنی مشابهی دارند. موش صحرایی برهنه هم همینطور. چرا این گروه‌ها برای داشتن ملکه تکامل یافتند؟

ارتباط خانوادگی

یکی از راه‌های انتقال ژن توسط ارگانیسم، داشتن فرزند است. راه دیگر این است که به بستگان نزدیک که احتمالاً بسیاری از ژن‌های مشابه شما را دارند کمک کنید تا فرزندان بیشتری به دنیا بیاورند.

این گزینه تقریباً همان چیزی است که در کلنی زنبور عسل اتفاق می‌افتد. آن هزاران زنبور کارگر ماده ممکن است خودشان تولید مثل نکنند، اما ملکه مادر آنهاست. آن‌ها به او کمک می‌کنند تا نسل دیگری از خواهر و برادر‌ها را تولید کند که روزی خواهران آن‌ها خواهند بود. به این ترتیب زنبور‌های کارگر ماده ژن‌های خود را به نسل بعدی منتقل می‌کنند، نه مستقیم.

نکته دیگری که باید در نظر گرفت این است که کندوی زنبور عسل یک ساختار فوق العاده پیچیده است. لایه‌های شانه‌های مومی که برای نگهداری عسل و پرورش فرزندان ساخته شده‌اند، نمونه شگفت‌انگیز معماری هستند و به نیروی کار زیادی برای ساخت‌وساز، تعمیرات مداوم و محافظت در برابر مزاحمان یا شکارچیان نیاز دارند؛ بنابراین ممکن است بپرسید: کدام یک اول آمد؟ گروه‌های اجتماعی با ملکه‌ها و کارگرانی که تعداد زیادی فرزند تولید می‌کنند که به ساختار‌های آشیانه‌ای دقیقی نیاز دارند؟ یا نه اول ساختار پیچیده کندو بوجود آمد که منجر به موفقیت بیشتر برای گروه‌هایی شد که برای تقسیم وظایف بین ملکه‌ها و کارگران تکامل یافتند؟

این‌ها سوالات جذابی هستند که زیست شناسان دهه هاست در حال بررسی آن‌ها بوده اند. اما هر دوی این عوامل - تقسیم کار و ساختار‌های پیچیده کندو - به توضیح اینکه چرا زنبور‌ها ملکه دارند کمک می‌کنند.