کشف گونه‌ای جدید از گلسنگ در تخت جمشید؛ زنگ خطر بزرگ برای میراث هخامنشی به صدا درآمد
کشف یک گونه گلسنگ جدید در تخت جمشید با توان تولید اسید خورنده، زنگ خطری برای فرسایش آثار تاریخی است. این گلسنگ می‌تواند ساختار سنگ‌ها را تخریب کند و نیازمند مدیریت علمی فوری است.
راز بقا: تخت جمشید، نماد شکوه هخامنشیان و یکی از مهم‌ترین سایت‌های تاریخی ایران، بار دیگر در کانون توجه قرار گرفته است؛ اما این بار نه به‌دلیل یافته‌های باستان‌شناسی، بلکه به‌خاطر یک کشف زیستی هشداردهنده.
به گزارش راز بقا، پژوهشگران اخیراً موفق به شناسایی گونه‌ای جدید از گلسنگ در این محوطه باستانی شده‌اند که نام علمی آن Circinaria persepolitana است. این گونه به افتخار «پرسپولیس» یعنی نام یونانی تخت جمشید، چنین نام‌گذاری شده و حالا در صدر دغدغه‌های فعالان حوزه حفاظت از میراث فرهنگی قرار دارد.
گلسنگ‌ها؛ موجوداتی ساکت، اما مخرب
گلسنگ‌ها برخلاف ظاهر ساکت و بی‌آزارشان، می‌توانند برای آثار تاریخی بسیار خطرناک باشند. آنها موجوداتی هستند که از هم‌زیستی قارچ و جلبک یا سیانوباکتری تشکیل می‌شوند. گونه‌ای که در تخت جمشید کشف شده، در نگاه اول شاید فقط یک لکه کوچک خاکستری یا سبز به نظر برسد، اما در واقع می‌تواند به مرور زمان به فرسایش سنگ‌های تاریخی منجر شود.
این گونه خاص، اسیدی به نام اگزالیک اسید تولید می‌کند که به سطح و لایه‌های زیرین سنگ نفوذ می‌کند. به گزارش راز بقا در محیط‌های مرطوب، این فرآیند شدت بیشتری می‌گیرد و به مرور ساختار سنگ را ضعیف می‌کند. نکته نگران‌کننده‌تر اینکه، این گلسنگ شرایط را برای رشد باکتری‌ها و سیانوباکتری‌های مخرب نیز فراهم می‌کند.
خطر در دل زیبایی
در هفته‌های گذشته، تصاویر این گلسنگ جدید در صفحه‌های مختلف اینستاگرامی فعال در حوزه میراث فرهنگی و زیست‌محیطی منتشر شد. یکی از پست‌های پربازدید، تصویری از سطح یکی از سنگ‌های تالار صد ستون تخت جمشید بود که با گلسنگ خاکستری‌رنگی پوشیده شده بود. در این پست آمده بود:
«این لکه‌ها فقط زخم نیستند، فرسایش فعال هستند. تخت جمشید نفس می‌کشد، اما زیر پوستش آرام‌آرام تحلیل می‌رود.»
این نوع اطلاع‌رسانی بصری، نقش مهمی در آگاهی‌بخشی عمومی دارد. کاربران زیادی در بخش کامنت‌ها نگرانی خود را ابراز کردند و خواستار اقدام سریع نهاد‌های مسئول شدند.
برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:
مخفیگاه مرموز دختر یزدگرد در دالاهو؛ پناهگاه آخرین پادشاه ساسانی کجاست؟
گنج اوکسوس؛ بزرگترین گنج پادشاهی هخامنشی که در آمودریا کشف شد و از لندن سر در آورد
دانش‌بنیان‌ها به میدان آمده‌اند
یکی از نکات امیدوارکننده در این ماجرا، حضور پژوهشگران و کارشناسان زیست‌محیطی برای ارائه راهکار‌های علمی است. به گزارش راز بقا به گفته بنیان‌گذار نخستین موزه گلسنگ‌های ایران، مجموعه‌ای از راهکار‌های علمی و عملیاتی برای شناسایی، کنترل و مدیریت این گلسنگ تهیه شده است.
او در مصاحبه‌ای گفته است:
«تیم ما آمادگی کامل دارد تا در همکاری با وزارت میراث فرهنگی، از طریق روش‌های کم‌خطر و تدریجی، این گلسنگ را مدیریت کند. حذف ناگهانی و مکانیکی آن، می‌تواند به فروپاشی بافت سنگ‌ها منجر شود.»
این هشدار نشان می‌دهد که مداخله بدون دانش کافی، می‌تواند آثار زیان‌بارتری به‌جای بگذارد.
چرا نباید این موضوع را نادیده گرفت؟
تخت جمشید فقط یک سایت گردشگری نیست؛ نمادی از هویت تاریخی و فرهنگی ایرانیان است. فرسایش زیستی نه‌تنها به زیبایی بصری این محوطه آسیب می‌زند، بلکه به مرور زمان ممکن است باعث از دست رفتن غیرقابل جبران بخشی از آن شود.
طبق برآورد برخی متخصصان، اگر روند رشد این گلسنگ کنترل نشود، تا ۵ سال آینده ممکن است آسیب‌های قابل توجهی به پایه‌ها، سنگ‌نوشته‌ها و دیوار‌های مهم تخت جمشید وارد شود.
نقش مردم در حفاظت
نکته قابل تأمل اینجاست که بخش زیادی از توجهات به این کشف جدید، از دل فضای مجازی و به‌ویژه اینستاگرام آغاز شد. گزارش‌ها، عکس‌ها، پست‌های آگاهی‌بخش و تحلیل‌های مردمی باعث شدند موضوع به رسانه‌های رسمی نیز کشیده شود.
شما هم می‌توانید نقش داشته باشید:
اگر به تخت جمشید سفر می‌کنید، عکس‌هایی دقیق و باکیفیت از سطوح سنگ‌ها بگیرید.
یافته‌ها و مشاهدات خود را منتشر کنید.
پست‌هایی از کارشناسان معتبر را بازنشر کنید.
از نهاد‌های مسئول مطالبه‌گری کنید تا به‌جای اقدامات عجولانه، با کمک تیم‌های علمی وارد عمل شوند.
گام بعدی چیست؟
نخستین اقدام، ثبت دقیق نقاط آلوده به گلسنگ و پایش رشد آن در فصول مختلف سال است. به گزارش راز بقا در مرحله بعد، تیم‌های متخصص باید با تجهیزات و مواد کنترل‌شده، فرآیند حذف تدریجی را آغاز کنند.
در نهایت، لازم است آموزش‌هایی برای راهنمایان گردشگری و مأموران حفاظت از سایت‌های تاریخی طراحی شود تا بتوانند نشانه‌های خطر را زودتر شناسایی کنند و از تشدید آسیب‌ها جلوگیری نمایند.
کشف گونه‌ای جدید از گلسنگ در تخت جمشید، هم یک فرصت علمی است و هم یک زنگ خطر. اگر با نگاه علمی و بهره‌گیری از ظرفیت رسانه‌های اجتماعی، از جمله اینستاگرام، به این موضوع پرداخته شود، می‌توان از این تهدید، بستری برای حفاظت هوشمندانه‌تر از میراث ارزشمند ایران ساخت.
تخت جمشید میراث ماست. حفاظت از آن، مسئولیت همه ماست.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان