چرا دور چشم نهنگ‌های قاتل لکه‌های سفید وجود دارد؟

نهنگ‌های قاتل با الگو‌های رنگی منحصر‌به‌فرد خود، نمونه‌ای شگفت‌انگیز از استتار پیشرفته و سازگاری رفتاری در رأس زنجیره غذایی دریا‌ها هستند.

نهنگ‌های قاتل به‌راحتی با بدن‌های سیاه و لکه‌های سفید که مشخصه‌ی آنها است، قابل‌شناسایی هستند؛ به‌ویژه لکه‌های سفید معروف به «لکه‌ی چشمی» که ظاهری شبیه به ابرشروری نقاب‌دار و مرموز به آنها می‌دهد. اما این نشانه‌ها قطعا تنها برای انسان‌ها جلب‌توجه‌کننده نیستند؛ بلکه ابزاری هوشمندانه و حاصل تکامل‌اند.

رنگ‌آمیزی سیاه‌وسفید نهنگ‌های قاتل در درجه‌ی نخست، نوعی استتار است. بیشتر بخش زیرین بدن آنها سفید است که هنگام دیده‌شدن از پایین، با آب روشن و آفتاب منعکس‌شده روی آب ترکیب می‌شود. در حالی که بخش بالایی بدنشان عمدتاً سیاه است و هنگامی که از بالا نگاه شود، در اعماق تاریک اقیانوس محو می‌شود. این الگوی رنگی دوطرفه که به آن پادسایه گفته می‌شود، در گونه‌های گوناگون جانوری به چشم می‌خورد.

بااین‌حال، نهنگ‌های قاتل لکه‌هایی نیز دارند که در الگوی پادسایه نمی‌گنجند. درست در پشت باله‌ی پشتی آنها، یک لکه‌ی خاکستری‌رنگ به نام «لکه‌ی زینی» دیده می‌شود و همچنین همان لکه‌ی سفید و شاخص «لکه‌ی چشمی» در دو طرف سرشان وجود دارد.

وجود لکه‌های خلاف الگو در نهنگ قاتل نمونه‌ای از الگوی برهم‌زننده است که با استفاده از طرح‌هایی با کنتراست شدید، مرز‌های ظاهری بدن را در هم می‌شکند و شکل کلی را گمراه‌کننده می‌سازد. به همین دلیل است که جانوران استتاری و همچنین لباس‌های استتاری مورد استفاده در ارتش، به‌ندرت تک‌رنگ هستند. ترکیبی از الگو‌های جسورانه و متضاد بسیار بهتر از یک رنگ یکنواخت می‌تواند چشم را گمراه کند و شکل کلی را پنهان سازد.

نهنگ‌های قاتل شکارچیان رأس زنجیره‌ی غذایی هستند؛ آنها بی‌دلیل لقب «نهنگ‌های قاتل» را دریافت نکرده‌اند؛ بنابراین این استتار برای پنهان‌شدن از شکارچیان احتمالی نیست، بلکه ابزاری برای نزدیک‌شدن پنهانی به طعمه‌هایی است که تقریباً شامل هر موجود متحرکی می‌شوند.

بااین‌حال، همه‌ی نهنگ‌های قاتل الگوی رنگی یکسانی ندارند. دانشمندان دریافته‌اند که جمعیت‌های مختلف نهنگ‌های قاتل در بخش‌های گوناگون اقیانوس‌های جهان، الگو‌های خاص خود را دارند؛ تقریباً مانند علامت‌های گروهی یا رنگ تیم‌ها. این تفاوت‌ها چنان مشخص‌اند که محققان می‌توانند از شکل لکه‌ها برای شناسایی گروه‌های خاص نهنگ‌های قاتل استفاده کرده و رفتار آنها را پیگیری کنند.

مطالعه‌ای روی نهنگ‌های قاتل در شمال اقیانوس اطلس نشان داد که گروه‌هایی از نروژ، ایسلند، بریتانیا، اسپانیا و گرینلند همگی دارای شکل‌های متفاوتی از لکه‌ی چشمی هستند. به‌عنوان مثال، گروهی که در نزدیکی جزایر هبرید در شمال اسکاتلند شنا می‌کرد، دارای لکه‌ی چشمی خاصی با شیب متمایز بود که به‌وضوح با سایرین تفاوت داشت.

تفاوت‌های به‌مراتب چشمگیرتری نیز در الگو‌های رنگ‌آمیزی نهنگ‌های قاتل، میان دسته‌ای که ساکن اقیانوس جنوبی در اطراف جنوبگان هستند، مشاهده شده است. محققان آنها را به چند تیپ زیستی متمایز دسته‌بندی کرده‌اند، تیپ‌های A، B، C، و D که هر کدام دارای نشانه‌های ظاهری، رفتار‌ها و قلمرو‌های زیستی خاص خود هستند.

نهنگ‌های قاتل واقعا خشن و بی‌رحم هستند و نشانه‌های متمایزشان، جلوه‌ای زیبا از زیرکی و قدرت آنها است؛ همان چیزی که آنها را در صدر زنجیره‌ی بی‌رحم و شکارمحور اقیانوس نگاه می‌دارد.

منبع: زومیت