قبل از اختراع داروهای بیهوشی، عمل جراحی چطور انجام می‌شد؟
قبل از پیدایش بیهوشی مدرن، جراحی‌ها تجربه‌ای پر از درد و خطر بودند. در این مقاله از راز بقا با روش‌های باستانی و سنتی بی‌حسی، استفاده از گیاهان دارویی، و تلاش جراحان برای کاهش رنج بیماران آشنا می‌شوید.
راز بقا: تا پیش از قرن نوزدهم، جراحی یکی از ترسناک‌ترین شاخه‌های پزشکی بود. نبود بیهوشی مدرن و ابزار‌های استریل باعث می‌شد هر عمل جراحی، چه کوچک و چه بزرگ، تجربه‌ای مرگ‌آور یا حداقل بسیار دردناک باشد. بیمار نه تنها از درد فیزیکی رنج می‌برد، بلکه خطر عفونت، خونریزی و شوک نیز همواره وجود داشت. با این حال، انسان‌ها در طول تاریخ روش‌های گوناگونی برای بی‌حس کردن، آرام‌سازی یا حتی بیهوش کردن بیماران ابداع کرده بودند.
جراحی در دنیای باستان
به گزارش راز بقا، در تمدن‌های باستانی مانند مصر، یونان، چین و هند، جراحی بیشتر برای درمان زخم‌ها، خارج کردن اجسام خارجی، یا قطع عضو در موارد اورژانسی انجام می‌شد. در آن زمان، جراحان بیشتر شبیه صنعتگران بودند تا پزشکان دانشگاهی. برای کاهش درد، از روش‌های ساده‌ای استفاده می‌شد:
شراب و الکل: یونانی‌ها و رومی‌ها شراب غلیظ یا مخلوطی از شراب و گیاهان آرام‌بخش به بیمار می‌دادند تا تحمل درد بیشتر شود.
گیاهان دارویی: گیاهانی مانند خشخاش (منبع تریاک)، بنگ، شاهدانه و گیاه ماندراگورا (Mandragora) برای کاهش هوشیاری و درد استفاده می‌شد.
بستن و مهار کردن بیمار: در بسیاری از موارد، بیماران را به تخت یا صندلی می‌بستند تا در هنگام جراحی حرکت نکنند.
قرون وسطی: جراحی میان ایمان و مهارت
به گزارش راز بقا در اروپا، بیشتر جراحان در این دوره «آرایشگر-جراح» بودند. آنها علاوه بر کوتاه کردن مو و اصلاح ریش، جراحی‌های کوچک، کشیدن دندان و حجامت هم انجام می‌دادند. نبود بیهوشی مؤثر باعث می‌شد جراحی‌ها سریع و خشن باشند. روش‌های رایج عبارت بودند از:
بی‌حسی موضعی با سرما: قرار دادن یخ یا برف روی عضو جراحی برای بی‌حس کردن موقت عصب‌ها.
استفاده از تریاک و افیون: مخلوط‌هایی به نام «spongia somnifera» (اسفنج خواب‌آور) که شامل افیون، بنگ، شوکران و سایر گیاهان سمی بود، قبل از جراحی به بیمار داده می‌شد.
مردود بودن بیهوشی کامل: کلیسا در برخی زمان‌ها بیهوشی شدید را نوعی «دستکاری در اراده خدا» می‌دانست و آن را نمی‌پذیرفت.
روش‌های طبیعی و سنتی بیهوشی
پیش از کشف گاز‌های بیهوشی مدرن، بسیاری از فرهنگ‌ها از منابع طبیعی برای کاهش درد استفاده می‌کردند:
تریاک و مورفین طبیعی: در خاورمیانه و آسیا از شیره خشخاش برای کاهش درد استفاده می‌شد. این ماده قوی، هم آرام‌بخش و هم ضد درد بود.
بنگ و حشیش: در هند و بخش‌هایی از آفریقا، ترکیب حشیش با شراب یا شیر برای بیهوش کردن نسبی بیمار به کار می‌رفت.
ماندراگورا: گیاهی با اثرات خواب‌آور و توهم‌زا که یونانیان و رومیان از آن بهره می‌بردند.
شوکران: گرچه به‌عنوان سم شناخته می‌شود، ولی در دوز‌های کم می‌توانست اثر بی‌حسی داشته باشد.
جراحی بدون بیهوشی: آزمون اراده و سرعت
به گزارش راز بقا در بسیاری از موارد، هیچ بیهوشی یا بی‌حسی وجود نداشت. در این شرایط، جراحان تلاش می‌کردند عملیات را تا حد ممکن سریع انجام دهند. جراحی‌های قطع عضو در قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم معمولاً کمتر از دو دقیقه طول می‌کشیدند. برخی بیماران حتی از شدت شوک درد بیهوش می‌شدند.
آرام‌سازی با روانشناسی و مذهب
در برخی فرهنگ‌ها، درد جراحی را بخشی از آزمون روحی یا مذهبی می‌دانستند. دعا، ذکر، موسیقی یا هیپنوتیزم اولیه گاهی برای آرام‌سازی بیمار استفاده می‌شد. در چین باستان، طب سوزنی نیز برای کاهش درد جراحی کاربرد داشت.
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
تصاویر +۱۸ از قتل‌های وحشیانه افراد زال در آفریقا به‌خاطر باور‌های جادویی، نفرین و طلسم‌های مرگبار
آغاز بیهوشی علمی
در نیمه قرن نوزدهم، کشف اثرات بی‌دردکننده گاز نیتروس اکساید (گاز خنده)، کلروفرم و اتر، انقلابی در جراحی ایجاد کرد. نخستین استفاده موفق از اتر در سال ۱۸۴۶ در بوستون ثبت شد. با ورود این روش‌ها، جراحان می‌توانستند با آرامش بیشتری عمل‌های پیچیده انجام دهند و دیگر نیازی به سرعت بی‌رحمانه نبود.
خطرات بیهوشی اولیه
بیهوشی‌های اولیه هم بی‌خطر نبودند. دوز نامناسب کلروفرم یا اتر می‌توانست باعث مرگ بیمار شود. با این حال، مزایای آن به‌قدری چشمگیر بود که جراحی مدرن عملاً بدون بیهوشی غیرقابل تصور شد.
میراث دوران پیش از بیهوشی
اگرچه امروز جراحی بدون بیهوشی کامل تقریباً غیرممکن به نظر می‌رسد، اما تجربه و خلاقیت جراحان قدیم، پایه‌های پیشرفت پزشکی را شکل داد. آنها با منابع محدود، از گیاهان، مواد شیمیایی اولیه، و حتی روش‌های روانشناسی استفاده می‌کردند تا رنج بیماران را کاهش دهند. این میراث نشان می‌دهد که تلاش برای کنترل درد، بخشی جدانشدنی از تاریخ انسان است.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
نصرتالله معتمدی با ارزشترین گنج هخامنشیان را دزدید و برای همسرش پیکان خرید!
اسرار یک تاکتیک جنگی بی‌رحمانه؛ چرا چنگیز خان مغول جسد حیوان به سمت دشمنانش پرتاب میکرد
دادگاه حیوانات در قرون وسطی؛ از خروسی که تخم گذاشت تا خوکی که بچه‌ها را میخورد!
ظلالسلطان؛ شاهزاده قاجاری که به تنهایی ببر مازندران و شیر ایرانی را منقرض کرد!
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان