ظل‌السلطان؛ شاهزاده قاجاری که به تنهایی ببر مازندران و شیر ایرانی را منقرض کرد!

راز بقا: ظل‌السلطان، یکی از شاهزادگان قدرتمند قاجار، به دلیل حکومت طولانی‌مدتش بر اصفهان و مناطق اطراف، چهره‌ای پرحاشیه در تاریخ ایران است. او که فرزند ناصرالدین‌شاه و از مادر غیرقاجاری بود، برخلاف آرزویش برای نشستن بر تخت سلطنت، به حکومت ولایات مرکزی ایران قانع شد. ظل‌السلطان نه‌تنها به ظلم و سرکوب مردم شهرت داشت، بلکه یکی از بزرگ‌ترین عوامل نابودی محیط زیست و حیات وحش ایران نیز محسوب می‌شود.

ظل‌السلطان و سیاست‌های حکومتی‌اش

به گزارش راز بقا، ظل‌السلطان بیش از ۳۰ سال حاکم اصفهان بود و در این مدت، سیاست‌هایی خشن و خودسرانه را اجرا کرد. وی به دلیل عدم وابستگی خونی به قاجاریان از سمت مادری، از سلطنت محروم شد و همین موضوع باعث شد تا او خشم و جاه‌طلبی خود را در قالب حکومت بر اصفهان و شهر‌های اطراف نشان دهد. در دوران حکومت او، بسیاری از بنا‌های تاریخی، باغ‌های سلطنتی و آثار هنری از بین رفتند، اما شاید فاجعه‌بارترین اقدام او، شکار بی‌رویه حیوانات و نابودی حیات وحش ایران بود.

نقش ظل‌السلطان در انقراض گونه‌های جانوری

ظل‌السلطان علاقه‌ای بیمارگونه به شکار داشت. برخلاف بسیاری از شکارچیان که به قوانین خاصی برای شکار احترام می‌گذاشتند، او بدون هیچ محدودیتی به شکار گونه‌های نادر و بومی ایران می‌پرداخت. به گزارش راز بقا برخی از مهم‌ترین گونه‌هایی که در زمان او به‌شدت کاهش یافتند یا منقرض شدند عبارت‌اند از:

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

نصرت‌الله معتمدی با ارزش‌ترین گنج هخامنشیان را دزدید و برای همسرش پیکان خرید!

راز تخریب قلعه نهاوند؛ ناصرالدین شاه قاجار در جستجوی بزرگترین گنج تاریخ بود؟!

راز روستای میوند افغانستان؛ لُر‌های بختیاری چگونه تنها روستای لُرنشین افغانستان را ساختند و آنجا ماندند؟

یک. شیر ایرانی؛ قربانی تفریح شاهزادگان

شیر ایرانی (یا شیر آسیایی) یکی از نماد‌های حیات وحش ایران بود که در مناطق فارس، خوزستان و بوشهر زندگی می‌کرد. ظل‌السلطان با شکار بی‌رویه این حیوان، نقش مستقیمی در کاهش جمعیت آن داشت. به گزارش راز بقا این روند تا جایی ادامه پیدا کرد که نسل شیر‌های ایرانی در طبیعت کاملاً از بین رفت و امروزه تنها تعداد محدودی از آنها در هند باقی مانده‌اند.

دو. ببر مازندران؛ شکار بی‌پایان

ببر مازندران یا ببر خزر یکی دیگر از گونه‌های بزرگی بود که در جنگل‌های شمال ایران یافت می‌شد. ظل‌السلطان همراه با درباریان قاجار، بار‌ها به شمال کشور سفر کرد و صد‌ها ببر را شکار کرد. علاوه بر شکار بی‌رویه، تخریب جنگل‌ها برای توسعه کشاورزی و شهرنشینی، زیستگاه این گونه را نیز از بین برد. به گزارش راز بقا آخرین نمونه‌های ببر مازندران در اوایل قرن بیستم مشاهده شدند و امروزه این گونه کاملاً منقرض شده است.

سه. گورخر ایرانی؛ قتل‌عام بی‌سابقه

یکی از جنجالی‌ترین اقدامات ظل‌السلطان، کشتار گسترده گورخر‌های ایرانی بود. گفته می‌شود که او در یک روز بیش از ۳۰۰ گورخر را شکار کرد. این حیوان که زمانی در دشت‌های مرکزی و کویر ایران به وفور یافت می‌شد، به دلیل شکار بی‌رویه و از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی، تقریباً منقرض شد. امروزه تعداد بسیار محدودی از گورخر‌های ایرانی در مناطق حفاظت‌شده دیده می‌شوند.

شکار؛ تفریح یا جنون؟

ظل‌السلطان نه‌تنها خود شکارچی قهاری بود، بلکه اطرافیان و درباریان را نیز به شکار بی‌رویه تشویق می‌کرد. برای او شکار فقط یک تفریح نبود، بلکه نشانه‌ای از قدرت و تسلط بر طبیعت محسوب می‌شد. بسیاری از منابع تاریخی اشاره کرده‌اند که او حیوانات را نه برای استفاده از گوشت یا پوست آنها، بلکه تنها برای لذت کشتن شکار می‌کرد. به گزارش راز بقا این طرز تفکر، یکی از دلایل اصلی کاهش شدید جمعیت گونه‌های جانوری در دوران قاجار شد.

تأثیرات بلندمدت سیاست‌های ظل‌السلطان

اقدامات ظل‌السلطان تأثیرات مخربی بر محیط زیست ایران داشت. برخی از مهم‌ترین پیامد‌های شکار بی‌رویه و تخریب طبیعت در دوران او عبارت‌اند از:

یک. انقراض گونه‌های جانوری: همان‌طور که گفته شد، شیر ایرانی، ببر مازندران و بسیاری از گونه‌های دیگر در این دوره به‌شدت آسیب دیدند.

دو. کاهش تعادل اکولوژیکی: شکار بی‌رویه باعث برهم خوردن زنجیره غذایی در طبیعت شد. کاهش جمعیت شکارچیان طبیعی، باعث افزایش بی‌رویه برخی گونه‌های دیگر و تخریب اکوسیستم‌ها شد.

سه. از بین رفتن جنگل‌ها و مراتع: در کنار شکار، ظل‌السلطان با توسعه بی‌رویه زمین‌های کشاورزی، بخش‌های بزرگی از جنگل‌های ایران را تخریب کرد که زیستگاه‌های طبیعی حیوانات نیز به همراه آنها از بین رفت.

ظل‌السلطان نه‌تنها به عنوان یک حاکم ظالم و بی‌رحم در تاریخ ایران شناخته می‌شود، بلکه نام او با نابودی محیط زیست و انقراض گونه‌های ارزشمند جانوری ایران نیز گره خورده است. به گزارش راز بقا شکار بی‌رویه، تخریب زیستگاه‌های طبیعی و سیاست‌های مدیریتی ناکارآمد، مجموعه‌ای از عواملی بودند که در دوران او به حیات وحش ایران ضربه‌های جبران‌ناپذیری وارد کردند. امروزه تجربه دوران ظل‌السلطان به‌عنوان نمونه‌ای از پیامد‌های منفی سوءمدیریت منابع طبیعی و شکار بی‌رویه شناخته می‌شود و اهمیت حفاظت از گونه‌های جانوری بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.