ننه اندرغربا؛ پیرزنِ ترسناکی که در شب‌ها به سراغ بچه‌های نافرمان و لجباز می‌آید!

راز بقا: افسانه‌ها و داستان‌های عامیانه بخش مهمی از فرهنگ هر منطقه‌ای هستند که نه‌تنها بیانگر تخیل و باور‌های مردم‌اند، بلکه نقش مهمی در تربیت نسل‌های گذشته داشته‌اند. یکی از این موجودات خیالی که در میان مردم شهرستان فسا در استان فارس شناخته می‌شود، ننه اندرغربا است. این شخصیت افسانه‌ای، همچون بسیاری از موجودات خیالی دیگر، به‌عنوان ابزاری برای کنترل رفتار کودکان و هشدار دادن به آنها در برابر خطرات احتمالی مورد استفاده قرار می‌گرفت. در این مقاله از راز بقا به بررسی ریشه‌ها، ویژگی‌ها و نقش ننه اندرغربا در فرهنگ مردم فسا می‌پردازیم. 

ننه اندرغربا کیست؟

به گزارش راز بقا، ننه اندرغربا موجودی افسانه‌ای در باور مردم شهرستان فسا و برخی دیگر از شهرستان‌های جنوب استان فارس است که معمولاً به شکل پیرزنی ترسناک با مو‌های سفید و لباس‌های سنتی زنان محلی توصیف می‌شود. برخی روایت‌ها او را فردی زشت‌رو با چشمانی نافذ و دستانی استخوانی می‌دانند که در شب‌های تاریک به سراغ کودکانی می‌رود که نافرمانی کرده‌اند. به گزارش راز بقا والدین از این شخصیت برای ترساندن کودکان و تشویق آنها به رفتار‌های صحیح استفاده می‌کردند. به گفتهٔ برخی از سالمندان، ننه اندرغربا بیشتر در داستان‌های شبانه مطرح می‌شده و در زمان‌های قدیم، والدین از نام او برای خواباندن کودکان بهره می‌گرفتند. 

نقش ننه اندرغربا در تربیت کودکان

در گذشته، بسیاری از والدین برای ایجاد نظم و انضباط در رفتار فرزندان خود از موجودات خیالی مانند ننه اندرغربا استفاده می‌کردند. این شخصیت برای هشدار دادن به کودکان در برابر خطراتی مانند بیرون ماندن از خانه پس از غروب، نافرمانی از والدین یا ورود به مناطق ممنوعه مورد استفاده قرار می‌گرفت. 

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

کوه رازقی شیراز؛ کوهی اسرارآمیز که دریاچه‌ای از طلا در دل خود دارد و صدایی عجیب از آن به گوش می‌رسد

«طلسم درمان سرطان» در حفاری‌های باستانی ترکیه کشف شد

کشف شگفت‌انگیز قالیچه پرنده در ایران باستان؛ ایرانیان باستان چطور می‌جنگیدند؟

به عنوان مثال، به کودکان گفته می‌شد که اگر پس از غروب آفتاب بیرون بمانند، ننه اندرغربا آنها را می‌دزدد و به خانه‌اش می‌برد. به گزارش راز بقا همین مسئله باعث می‌شد که کودکان از تاریکی شب بترسند و پیش از غروب به خانه بازگردند. این نوع از افسانه‌ها، علاوه بر کنترل رفتاری، راهی برای آموزش غیرمستقیم خطرات احتمالی نیز بود. 

ریشه‌های تاریخی و فرهنگی افسانهٔ ننه اندرغربا

افسانه‌ها معمولاً ریشه در تاریخ، شرایط اجتماعی و نیاز‌های فرهنگی مردم یک منطقه دارند. ننه اندرغربا نیز از این قاعده مستثنا نیست. به گزارش راز بقا اگرچه اطلاعات دقیقی از منشأ این افسانه در دست نیست، اما به نظر می‌رسد که این شخصیت شباهت‌هایی با برخی از افسانه‌های دیگر در ایران و حتی سایر فرهنگ‌ها دارد. برای مثال، در مناطق دیگر ایران نیز شخصیت‌هایی مانند لولوخورخوره، آل و دیو‌های شبانه برای ترساندن کودکان وجود داشته‌اند. 

در فرهنگ‌های غربی نیز شخصیت‌هایی مانند Boogeyman در اروپا یا La Llorona در آمریکای لاتین دیده می‌شوند که همگی نقشی مشابه در تربیت و ترساندن کودکان بازی کرده‌اند. این شباهت‌ها نشان می‌دهد که استفاده از موجودات خیالی برای هدایت رفتار کودکان، پدیده‌ای جهانی و مشترک میان فرهنگ‌های مختلف است. 

آیا باور به ننه اندرغربا همچنان در جامعه وجود دارد؟

با تغییر سبک زندگی و پیشرفت آموزش‌های علمی و روان‌شناسی مدرن، افسانه‌هایی مانند ننه اندرغربا تا حد زیادی از فرهنگ امروزی مردم فسا و دیگر مناطق ایران حذف شده‌اند. امروزه والدین کمتر از چنین روش‌هایی برای تربیت فرزندان خود استفاده می‌کنند و بیشتر بر روش‌های تربیتی مبتنی بر گفت‌و‌گو، آموزش مستقیم و تشویق تأکید دارند. 

با این حال، یادآوری و بازگو کردن این افسانه‌ها همچنان در میان سالمندان و در جمع‌های خانوادگی رایج است. به گزارش راز بقا بسیاری از افراد مسن هنوز داستان‌هایی از ننه اندرغربا را به یاد دارند و آنها را برای فرزندان و نوه‌های خود نقل می‌کنند، اما بیشتر به شکل داستانی سرگرم‌کننده و نه ابزاری برای ترساندن. 

ننه اندرغربا یکی از موجودات خیالی در فرهنگ مردم شهرستان فسا است که در گذشته نقش مهمی در کنترل رفتار کودکان و آموزش غیرمستقیم ارزش‌های اجتماعی ایفا می‌کرد. این شخصیت که معمولاً به شکل پیرزنی ترسناک و مرموز توصیف می‌شد، والدین را قادر می‌ساخت تا با استفاده از ترس، کودکان را به رعایت اصول رفتاری و امنیتی تشویق کنند.

اگرچه این افسانه امروزه دیگر به شکل گذشته مطرح نیست، اما همچنان بخشی از هویت فرهنگی و خاطرات جمعی مردم فسا محسوب می‌شود. مطالعه و حفظ این داستان‌های محلی می‌تواند به درک بهتر باورها، ارزش‌ها و روش‌های تربیتی نسل‌های گذشته کمک کند و نشان دهد که چگونه انسان‌ها در نقاط مختلف جهان از داستان‌های خیالی برای انتقال آموزه‌های مهم به کودکان خود استفاده کرده‌اند.