آمیزش پلنگ فلوریدا با پلنگ تگزاس؛ داستان هشت پلنگ ماده که یکی از زیباترین پلنگ‌های جهان را از انقراض نجات دادند

راز بقا: پلنگ فلوریدا (Puma concolor coryi) که زیرگونه‌ای کمیاب از شیر کوهی یا پوما است، روزگاری در بخش بزرگی از جنوب شرقی ایالات متحده زندگی می‌کرد. اما شکار بی‌رویه و تخریب گسترده زیستگاه، قلمرو این گربه‌سان باشکوه را به کمتر از ۵ درصد محدوده اصلی‌اش کاهش داد. در دهه ۱۹۹۰ میلادی، کمتر از ۳۰ پلنگ فلوریدا در طبیعت باقی مانده بود و جفت‌گیری‌های خویشاوندی، زنگ خطر انقراض کامل این گونه را به صدا درآورده بود.

بحران ژنتیکی و آغاز طرح نجات

به گزارش راز بقا، جمعیت اندک و انزوا باعث شده بود بسیاری از پلنگ‌های فلوریدا دچار مشکلات ژنتیکی جدی شوند؛ از دم‌های پیچ‌خورده گرفته تا نقص‌های باروری. برای مقابله با این وضعیت، زیست‌شناسان در سال ۱۹۹۵ یک طرح مداخله‌ای جسورانه را اجرا کردند: انتقال هشت پلنگ ماده از تگزاس به فلوریدا، با هدف افزایش تنوع ژنتیکی و کاهش اثرات جفت‌گیری نزدیک.

۳۰ سال بعد؛ جمعیت دو برابر شده است

به گزارش راز بقا سه دهه پس از این اقدام، نتایج چشمگیر بوده است. جمعیت پلنگ‌های فلوریدا از حدود ۳۰ به نزدیک ۲۰۰ فرد رسیده و نشانه‌های فیزیکی و رفتاری ناشی از هم‌خونی به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته است. مطالعه‌ای که در ۲۸ ژوئیه در مجله علمی PNAS منتشر شد نشان می‌دهد، با وجود ورود ژن‌های تازه، ویژگی‌های ژنتیکی منحصر‌به‌فرد پلنگ فلوریدا همچنان حفظ شده است و این زیرگونه هویت خود را از دست نداده است.

خطر جایگزینی کامل ژن‌ها برطرف شد

یکی از نگرانی‌های اصلی دانشمندان این بود که ورود ژن‌های پلنگ‌های تگزاسی باعث حذف کامل تنوع ژنتیکی بومی فلوریدا شود. برخی از این ویژگی‌های بومی، سازگاری‌هایی هستند که طی هزاران سال شکل گرفته و بقای گونه را در شرایط اقلیمی خاص فلوریدا تضمین می‌کنند.

اما بررسی ژنوم پلنگ‌های امروزی نشان داد که این اتفاق رخ نداده است. ژن‌های جدید توانسته‌اند اثرات جهش‌های مضر ناشی از هم‌خونی را کاهش دهند، بدون آن‌که هویت ژنتیکی این زیرگونه را از بین ببرند.

هتروزیگوتی؛ راز سلامت دوباره پلنگ‌ها

در علم ژنتیک، «هتروزیگوتی» به حالتی گفته می‌شود که یک فرد دو نسخه متفاوت از یک ژن به ارث می‌برد؛ یکی سالم و دیگری دارای جهش. در چنین حالتی، ژن سالم معمولاً بروز می‌کند و اثر جهش مضر پنهان می‌ماند. به گزارش راز بقا ورود پلنگ‌های تگزاسی باعث شد این تنوع در ژن‌ها افزایش یابد و احتمال بروز مشکلات ژنتیکی کمتر شود. هرچند جهش‌های مضر هنوز در جمعیت وجود دارند، اما کمتر به شکل بیماری یا ناهنجاری ظاهر می‌شوند.

آینده؛ نیاز به مداخلات تازه

با وجود این موفقیت، کارشناسان هشدار می‌دهند که این اثر مثبت ممکن است موقتی باشد. به گزارش راز بقا اگر جمعیت پلنگ‌های فلوریدا کوچک بماند مانند رقم فعلی که حدود ۲۰۰ فرد است خطر بازگشت جفت‌گیری نزدیک و کاهش تنوع ژنتیکی وجود دارد.

دکتر دویانا آگویلار گومز، ژنتیک‌دان دانشگاه UCLA و یکی از نویسندگان این تحقیق، تأکید می‌کند که «مدیریت و پایش مستمر این جمعیت ضروری است و شاید در آینده به انتقال دوباره پلنگ‌ها از جمعیت‌های دیگر نیاز باشد.»

اهمیت جهانی ماجرا

به گزارش راز بقا طرح نجات پلنگ فلوریدا نمونه‌ای موفق از مداخله ژنتیکی برای حفظ گونه‌های در معرض خطر است. این تجربه می‌تواند برای پروژه‌های مشابه در دیگر نقاط جهان حتی در کشور‌هایی مثل ایران که یوزپلنگ آسیایی و پلنگ ایرانی با خطر انقراض روبه‌رو هستند درس‌های مهمی به همراه داشته باشد.