توچ؛ درخت معروف به «درخت مسواک» و پزشک بیابان که عاشق نمک است و در بلوچستان به آن «پیر» می‌گویند
توچ یا پیر (Salvadora oleoides) یا «درخت مسواک دندان» که با نام درخت «ون» هم شناخته می‌شود، یکی از مقاوم‌ترین درختان بیابانی جهان است که در ایران، هند و آفریقا رشد می‌کند. شاخه‌های آن به‌عنوان مسواک طبیعی استفاده می‌شود و برگ، میوه و روغنش خاصیت دارویی دارند.
راز بقا: درخت توچ که با نام‌های «ون» یا «درخت مسواک دندان» نیز شناخته می‌شود و در بلوچستان به آن «پیر» می‌گفتند، درختی همیشه‌سبز و بومی مناطق خشک و نیمه‌خشک آسیای جنوبی و بخش‌هایی از آفریقاست. این گیاه از خانواده‌ی Salvadoraceae است و در زمین‌های شور و خشک که بسیاری از گیاهان دیگر توان رشد ندارند، به‌خوبی می‌روید.
به گزارش راز بقا، درخت مسواک دندان از دیرباز در فرهنگ‌های بیابانی به‌عنوان منبعی برای دارو، غذا و حتی ابزار بهداشت دهان نقش حیاتی داشته است و هنوز هم یکی از ارزشمندترین گونه‌های مقاوم در برابر خشکسالی به‌شمار می‌رود.
ویژگی‌های گیاه‌شناسی و زیستگاه
به گزارش راز بقا، درخت توچ معمولاً بین ۳ تا ۶ متر ارتفاع دارد و تاجی گسترده با برگ‌های سبز و متراکم ایجاد می‌کند. برگ‌های آن کوچک، چرمی و بیضی‌شکل‌اند تا تبخیر آب را کاهش دهند. پوست تنه خاکستری مایل به قهوه‌ای و نسبتاً زبر است و هنگام بریدن بویی معطر از خود متصاعد می‌کند.
گل‌های کوچک و سفید مایل به سبز این درخت در فصل گرما شکوفا می‌شوند و سپس میوه‌هایی گرد و کوچک به رنگ بنفش یا قرمز پدید می‌آورند.
زیستگاه طبیعی این گونه شامل هند، پاکستان، ایران، عربستان و بخش‌هایی از شرق آفریقاست. توچ در خاک‌های شنی و شور به‌خوبی رشد می‌کند و از معدود درختانی است که می‌تواند در برابر خشکی و شوری شدید دوام بیاورد. ریشه‌های عمیق و گسترده‌ی آن مانع فرسایش خاک می‌شوند و به ذخیره‌ی آب زیرزمینی کمک می‌کنند؛ ازاین‌رو، این درخت نقشی مهم در جلوگیری از بیابان‌زایی دارد.
کاربرد‌های سنتی و دارویی
به گزارش راز بقا، درخت توچ قرن‌هاست که در طب سنتی و زندگی روزمره‌ی جوامع محلی جایگاه ویژه‌ای دارد. شاخه‌های جوان آن به‌عنوان مسواک طبیعی یا «چوب مسواک» استفاده می‌شوند؛ سنتی که قدمتی هزاران‌ساله دارد. مواد ضدباکتری طبیعی موجود در چوب و پوست آن به پاک‌سازی دهان و تقویت لثه‌ها کمک می‌کنند و به همین دلیل، نام «درخت مسواک دندان» برایش انتخاب شده است.
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
پالونیا؛ درختی خطرناک و سریع‌الرشد که در ایران کاشته می‌شود و هکتاری ۲۲۰ میلیارد تومان سود دارد!
برگ‌های درخت توچ خوراکی‌اند و در برخی مناطق در زمان کمبود غذا، پخته یا خام مصرف می‌شوند. این برگ‌ها سرشار از مواد مغذی و دارای خاصیت ضدالتهابی‌اند. پوست و ریشه‌ی درخت نیز در طب سنتی آیورودا و یونانی برای درمان بیماری‌های پوستی، رماتیسم و مشکلات گوارشی کاربرد دارد. میوه‌ی آن طعمی شیرین و تند دارد و گاه به‌صورت تازه خورده می‌شود یا برای تهیه‌ی نوشیدنی‌های محلی از آن استفاده می‌گردد.
از دانه‌های درخت توچ روغنی استخراج می‌شود که ارزش دارویی و صنعتی دارد. این روغن سرشار از اسید اولئیک است و گاه در پخت‌وپز به‌جای روغن زیتون به کار می‌رود. همچنین در تولید صابون، لوازم آرایشی و درمان زخم‌ها و عفونت‌های پوستی مصرف می‌شود.
اهمیت بوم‌شناختی و فرهنگی
به گزارش راز بقا، درخت توچ علاوه بر ارزش دارویی، از نظر زیست‌محیطی نیز اهمیت بالایی دارد. این درخت سایه، پناه و غذا برای بسیاری از پرندگان و جانوران بیابانی فراهم می‌کند. گل‌های آن منبع شهد برای زنبور‌ها هستند و به تولید عسل در مناطق خشک کمک می‌کنند. میوه‌های آن نیز خوراک دام و حیات‌وحش در فصل‌های خشک محسوب می‌شود.
در فرهنگ روستایی و عشایری، درخت توچ نماد پایداری و مقاومت در برابر شرایط سخت طبیعت است. مردم اغلب آن را در کنار خانه‌ها، زیارتگاه‌ها یا مراتع می‌کارند تا نشانه‌ای از دوام و برکت باشد. در طرح‌های جنگل‌کاری و احیای زمین‌های بیابانی، ون به‌عنوان گونه‌ای کلیدی معرفی شده است؛ زیرا توانایی بالایی در تحمل شوری و کم‌آبی دارد و به بازسازی پوشش گیاهی مناطق خشک کمک می‌کند.
عجیب‌ترین و شگفت‌انگیزترین ویژگی‌های درخت توچ
مسواک طبیعی: شاخه‌های درخت توچ حاوی ترکیبات ضدباکتری مانند «سالوادرین» و «تری‌متیل‌آمین» هستند که بدون نیاز به خمیر دندان، دهان را تمیز می‌کنند.
روغن شبیه زیتون: روغن استخراج‌شده از دانه‌های توچ از نظر ترکیب شیمیایی بسیار شبیه روغن زیتون است و در برخی بازار‌های محلی به‌عنوان جایگزینی ارزان‌تر فروخته می‌شود.
عاشق نمک: درخت توچ برخلاف بیشتر گیاهان، در خاک‌های شور نه‌تنها می‌میرد بلکه رشد بهتری دارد؛ به همین دلیل به آن «دوست‌دار نمک» می‌گویند.
پناهگاه جانوران: تنه‌های توخالی درختان قدیمی توچ محل زندگی پرندگان، خزندگان و پستانداران کوچک است و هر درخت به‌نوعی یک اکوسیستم کوچک محسوب می‌شود.
نماد معنوی: در باور‌های بومی، کاشت درخت ون موجب رونق و حفاظت از خانواده در برابر خشکسالی می‌شود. پزشک بیابان: ریشه‌های این درخت با آزادسازی مواد معدنی به بهبود کیفیت خاک کمک می‌کنند و زمینه‌ی رشد سایر گیاهان را در اطراف خود فراهم می‌سازند.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
پاندو؛ درخت باستانی و بزرگترین موجود زنده روی زمین با ۴۰ هزار تنه و ۶۰۰۰ تن وزن که زمینی ۴۳ هکتاری را اشغال کرده است
درخت پرومتئوس؛ کهنسالترین موجود جهان با ۵۰۰۰ سال سن که توسط یک دانشجو قطع شد و برایش مراسم عزاداری گرفته شد
نخل پالمیرا؛ درخت نخلی مشهور به درخت زندگی که میوهاش «سیب یخی» است، بسیار شیرین است و چاقی را درمان می‌کند!
جنگل کج لهستان؛ معمای حل‌نشده‌ای از درختان کاج خمیده که قرن‌ها دانشمندان را با راز رشد عجیبشان شگفت‌زده کرده‌اند
روغن آرگان؛ روغن معروف به طلای مایع که از تف بزهای درختی مراکشی ساخته می‌شود و هر لیتر آن ۴۰ میلیون تومان قیمت دارد
قارچ آتشزا؛ قارچی شگفتانگیز با بافتی شبیه چوب که انسانهای اولیه با آن آتش درست میکردند!
درخت رئیس جمهور؛ درخت ۷۵ متری و دومین غول زنده دنیا که از عصر یخبندان تا امروز وجود دارد و گرفتن عکس تمام قد از آن ۳۲ روز طول کشید!
سروهای خدا؛ درخت سرو ۲۰۰۰ هزار ساله معروف به «نگهبانان باستانی لبنان» که اندازه یک ساختمان ۱۰ طبقه ارتفاع دارد
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان