حشره الویس پریسلی؛ حشره بسیار بد بو که طرحی شبیه چهره‌ انسان روی بدنش حکاکی شده است!

راز بقا: در میان انبوه موجودات عجیب‌وغریب جهان حشرات، کمتر گونه‌ای را می‌توان یافت که به اندازه‌ی «حشره الویس پریسلی» (Man-faced Stink Bug) هم ترسناک و هم شگفت‌انگیز باشد. 

به گزارش راز بقا، این حشره کوچک، اما جالب، که بومی مناطق گرمسیری آسیاست، نام خود را از طرحی مرموز بر پشتش گرفته است که به طرز عجیبی شبیه چهره‌ی انسان است. این گونه به خانواده‌ی Pentatomidae (کَک‌های بوی‌دار) تعلق دارد و به دلیل ظاهر غیرمعمول، بوی تند دفاعی و رنگ‌آمیزی چشم‌گیرش، یکی از شگفتی‌های کوچک، اما خیره‌کننده‌ی طبیعت به شمار می‌رود.

برخی از دانشمندان و حشره‌شناسان به دلیل چهره شبیه انسانش به آن لقب «الویس پریسلی» خواننده معروف آمریکایی داده‌اند. 

ویژگی‌های فیزیکی و شناسایی

به گزارش راز بقا، حشره با چهره انسان که به «حشره الویس پریسلی» معروف است حدود ۲ تا ۳ سانتی‌متر طول دارد و بدنی سپرمانند دارد که از ویژگی‌های مشترک خانواده آن است. تفاوت اصلی این گونه با سایر کک‌های بو‌دار در رنگ و الگوی بی‌نظیر بدنش است. 

بخش سه‌گوش پشتی بدن (اسکوتلوم) دارای طرحی است که به‌طور واضح شبیه به چهره‌ای با دو چشم، بینی و دهان دیده می‌شود. این الگو‌ها معمولاً با رنگ‌های زمینه‌ای درخشان - زرد، نارنجی، قرمز یا کرم - ترکیب می‌شوند و تضادی خیره‌کننده ایجاد می‌کنند. 

دو لکه‌ی بزرگ سیاه بر بال‌های بالایی، توهم «چشم» را القا می‌کند و نقش تیره‌ی میانی یادآور «بینی یا دهان» است. شباهت چنان زیاد است که در نگاه اول تصور می‌شود این حشره ماسکی کوچک و انسانی بر پشت خود دارد. پژوهشگران معتقدند این چهره‌ی خیالی نوعی نمایش تدافعی دیداری (Deimatic Display) است که برای ترساندن یا گیج کردن شکارچیان به‌کار می‌رود. ترکیب این طرح با رنگ‌های هشداردهنده، به حشره کمک می‌کند تا پرندگان یا خزندگان را از حمله بازدارد.

ویژگی دیگر این گونه، توانایی ترشح بوی تند از غده‌های سینه‌ای است. این بوی ناخوشایند که از مشخصه‌های عمومی کک‌های بودار است، هنگام احساس خطر آزاد می‌شود و آخرین خط دفاعی در برابر شکارچیان است.

زیستگاه، پراکندگی و رفتار

به گزارش راز بقا، حشره انسان‌نما عمدتاً در جنوب و جنوب‌شرقی آسیا یافت می‌شود؛ از جمله در هند، سری‌لانکا، میانمار، تایلند، مالزی، اندونزی و بخش‌هایی از جنوب چین. این حشره در مناطق گرم و مرطوب مانند جنگل‌ها، باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی زندگی می‌کند، جایی که گیاهان میزبان فراوان‌اند. اغلب می‌توان آن را روی برگ‌ها، تنه‌ی درختان یا شاخه‌ها دید، معمولاً در محیط‌های نیمه‌سایه‌دار یا آفتاب‌گیر.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

شته؛ تنها موجود زنده دنیا که حامله به دنیا می‌آید!

کرم آلبرت اینشتین؛ کرمی پرمو با صورتی پر از چین و چروک که قیافه‌اش شبیه آلبرت اینیشتن دانشمند معروف است

این گونه مانند بیشتر اعضای خانواده‌ی Pentatomidae گیاه‌خوار است و از شیره گیاهان تغذیه می‌کند. دهان سوزن‌مانندش به او اجازه می‌دهد تا از ساقه‌ها یا میوه‌ی درختانی مانند بادام‌هندی، انبه، مرکبات یا گوآوا تغذیه کند. در برخی مناطق، تجمع زیاد این حشره باعث خسارت جزئی به محصولات کشاورزی شده و گاهی آن را آفت خفیف معرفی کرده‌اند.

نکته‌ی جالب دیگر رفتار تجمعی آن است. گاهی در فصل جفت‌گیری یا هنگام فراوانی منابع غذایی، صد‌ها عدد از این حشرات روی یک شاخه یا درخت دیده می‌شوند. چنین تجمعی ممکن است نوعی دفاع جمعی از طریق رنگ هشداردهنده یا صرفاً بهره‌گیری از زیستگاه مشترک باشد. با این حال، این حشرات اجتماعی به معنای واقعی نیستند و مانند زنبور‌ها یا موریانه‌ها زندگی گروهی سازمان‌یافته ندارند.

نقش اکولوژیکی و اهمیت علمی

جدا از ظاهر عجیبش، کک بو‌دار با چهره‌ی انسان نقش مهمی در اکوسیستم‌های طبیعی ایفا می‌کند. این گونه با تغذیه از شیره‌ی گیاهان در زنجیره‌ی غذایی نقش دارد و خود منبع غذایی برای پرندگان، قورباغه‌ها و عنکبوت‌هاست. 

افزون بر آن، به‌دلیل رنگ‌آمیزی خاص و طرح چهره‌مانندش، برای پژوهش‌های علمی در زمینه‌ی تکامل رنگ هشداردهنده (Aposematism)، تقلید و فریب دیداری (Mimicry) و ارتباطات دفاعی در حشرات مورد توجه است. 

به گزارش راز بقا، به باور برخی زیست‌شناسان، شباهت این طرح به چهره‌ی انسان احتمالاً محصول تصادفی تکامل است و در اصل برای تقلید از چشمان یک حیوان بزرگ‌تر به‌وجود آمده تا شکارچی را بترساند. این پدیده نوعی پریدولیا (Pareidolia) است، یعنی تمایل ذهن انسان به دیدن الگو‌های آشنا در اشکال تصادفی. هرچند هدف زیستی آن ممکن است چیز دیگری باشد، اما تأثیرش بر بیننده انکارناپذیر است. 

این حشره همچنین توجه مجموعه‌داران و هنرمندان را جلب کرده است. نمونه‌های خشک‌شده‌ی آن در موزه‌های حشره‌شناسی، قاب‌های تزئینی یا حتی زیورآلات استفاده می‌شوند. ظاهر خیره‌کننده‌اش الهام‌بخش آثار هنری، طرح‌های چاپی و شوخی‌های اینترنتی شده و جایگاه ویژه‌ای در میان حشرات «ویروسی» پیدا کرده است. 

عجیب‌ترین واقعیت‌ها درباره‌ی حشره الویس پریسلی

واقعاً شبیه انسان است: پشت این حشره طوری نقش بسته که انگار چهره‌ای با چشم و دهان دارد؛ برخی آن را شبیه ماسک‌های قبیله‌ای یا حتی شکلک‌های ایموجی می‌دانند. 

دارای رنگ‌بندی‌های گوناگون است: پژوهشگران دست‌کم چهار تیپ رنگی از آن شناسایی کرده‌اند: قرمز، نارنجی، زرد و کرم با الگویی ثابت از دو لکه‌ی تیره. 

به شکل گروهی ظاهر می‌شود: در هند مشاهده شده که صد‌ها عدد از این حشره روی شاخه‌ی یک درخت گل شعله‌ای (Delonix regia) جمع شده‌اند، منظره‌ای عجیب از صد‌ها «چهره‌ی کوچک» رو به بیرون. 

رده‌بندی آن بحث‌برانگیز است: هرچند معمولاً در خانواده‌ی Pentatomidae قرار می‌گیرد، برخی دانشمندان آن را متعلق به Scutelleridae (کک‌های سپردار) می‌دانند.

ستاره‌ی اینترنت است: با انتشار عکس‌هایش در فضای مجازی، کاربران آن را شبیه شخصیت‌های کارتونی دانستند؛ یکی نوشت: «مثل پیرمرد فیلم Up است!» همین موضوع باعث شد این حشره از مرز علم فراتر رود و به پدیده‌ای فرهنگی بدل شود.

کک بو‌دار با چهره‌ی انسان نشان می‌دهد که تخیل طبیعت، گاه از تخیل ما عجیب‌تر و شگفت‌انگیزتر است.