گنبد نمکی جاشک؛ بزرگترین و زیباترین کوه نمکی خاورمیانه با آبشارهای بلوری و غارهای افسانهای که زنده است و هر سال چند متر حرکت میکند
کوهنمک جاشک یکی از شگفتانگیزترین پدیدههای طبیعی ایران است؛ گودالها و شکافهای عمیق، رودخانههای نمکی جاری، غارهای سفید و دیوارههای کریستالی آن را به یک آزمایشگاه زمینشناسی زنده تبدیل کردهاند. مکانی کمنظیر برای گردش و پژوهش.
راز بقا: گنبد نمکی جاشک، که به «کوه نمک جاشک» و «گنبد نمکی دشتی» نیز شناخته میشود، یکی از شگفتیهای بیرقیب زمینشناسی ایران است؛ پدیدهای که در میان رشتهکوههای جنوبی زاگرس جا خوش کرده و بهعنوان یکی از بزرگترین و فعالترین گنبدهای نمکی خاورمیانه شناخته میشود. این گنبد خارقالعاده با وسعتی بیش از ۳۶۶۶ هکتار و ارتفاع ۱۳۵۰ متر، مانند یک کوه برفی در دل اقلیم گرم و خشک بوشهر میدرخشد و هر ساله هزاران گردشگر، زمینشناس و طبیعتدوست را حیرتزده میکند.
به گزارش راز بقا، این منطقه در سال ۱۳۸۶ بهعنوان اثر طبیعی ملی فسیلی به ثبت رسید و چند سال بعد نیز نامش وارد فهرست ملی میراث طبیعی کشور شد. امروز جاشک یکی از مهمترین نامزدهای ایران برای ثبت جهانی یونسکو است؛ افتخاری که اگر محقق شود، میتواند آن را در ردیف عجایب زمینشناسی جهان مانند سالار دو یونی و کوه نمکهای شیلی قرار دهد.
جغرافیایی که نفس را درمیآورد
گنبد نمکی جاشک در مرز میان دو شهرستان دشتی و دیر قرار دارد؛ بخشی از آن در ناحیه کاکی و بخش دیگر در منطقه بردخون واقع شده است. این گنبد در فاصله حدود ۱۴۴ کیلومتری جنوبشرقی بندر بوشهر قرار دارد و نزدیکترین نقاط سکونتی به آن، روستای جاشک از سمت جنوب و روستای گنخک از سمت غرب هستند.
گنبد دقیقاً در دل کوه جاشک قرار گرفته و مرتفعترین بخش این کوه را تشکیل میدهد. به گزارش راز بقا جهت کلی آن از شمالشرقی به جنوبغربی است و در اطرافش روستاهای کردلان، درویشی، جاشک و گنخک دیده میشوند. نزدیک به دوسوم مساحت گنبد در محدوده شهرستان دشتی و حدود یکسوم آن در شهرستان دیر قرار گرفته است. جالب اینکه عمده پدیدههای منحصربهفرد و دیدنی مثل آبشارهای نمکی و یخچالها در بخش جنوبغربی آن قرار دارند؛ جایی که شیب زمین تندتر است و نمکها مانند رودخانهای سفید و درخشان به سمت پایین روان میشوند.
راههای دسترسی و شروع مسیر شگفتی
برای رسیدن به سمت غرب گنبد، ابتدا باید وارد مسیر بوشهر–بندرعباس شد و سپس از جاده روستای جاشک به سمت مسیر خاکی قدیمی معادن نمک حرکت کرد. ابتدای این مسیر محیطبانی تازهساز منطقه قرار دارد.
دسترسی از سمت شرق نیز از جاده روستای کردلان امکانپذیر است؛ مسیری خاکی که به دامنههای شرقی کوه میرسد و چشماندازی متفاوت از گنبد را ارائه میدهد. باوجود سختی مسیر، هر گردشگر طبیعتدوستی با اولین نگاه به کوه سفید و کریستالی جاشک، متوجه میشود که مسیر پرچالش کاملاً ارزشش را داشته است.
گنبدی که تاریخ زمین را روایت میکند
نمکهای تشکیلدهنده جاشک مربوط به سری هرمز هستند؛ لایههایی بسیار قدیمی که قدمت آنها به اواخر پرکامبرین و اوایل پالئوزوئیک میرسد. یعنی میلیونها سال پیش، پیش از ظهور بسیاری از جانداران امروزی. این نمکها بهدلیل چگالی کمتر نسبت به سنگهای اطراف و وجود گسل عظیم «کازرون–قطر» بهتدریج به سمت بالا رانده شدهاند و کوه نمکی جاشک را ساختهاند.
این فرآیند هنوز هم ادامه دارد؛ در حالی که نمک در عمق زمین بالا میآید، باد و باران آن را میتراشند و چهرههای شگفتانگیز جدیدی خلق میکنند.
شگفتیهایی که جاشک را بیرقیب کردهاند
یخچالهای نمکی؛ رودخانههای یخمانند در دل کوه
یکی از برجستهترین پدیدههای این منطقه، یخچالهای نمکیاند. این تودههای عظیم نمک، تحت اثر گرانش زمین بهآرامی روی دامنهها حرکت کرده و شکلهایی شبیه یخچالهای قطبی میسازند. تفاوت رنگ سفید درخشان نمک با سنگهای تیره اطراف، جلوهای سوررئال ایجاد میکند؛ انگار در دل کوهستان گرم جنوب، تکههایی از قطب شمال قرار گرفتهاند.
این کوه به دلیل فشار صفحات زیرین زمین، هر سال کمی بلندتر میشود و به دلیل بارش باران سالانه شسته میشود و نمک آن راهی خلیج فارس میشود.
آبشارهای نمکی؛ بلورهایی که از آسمان فرو میریزند
در فصلهای کمبارش، هنگامی که آب در شیارهای گنبد جریان مییابد و سپس بر اثر گرما تبخیر میشود، ردّ آن به صورت آبشارهای ضخیم بلور نمک باقی میماند. این آبشارهای سفید و نارنجیفام، از زیباترین مناظر جاشک هستند و گردشگران زیادی را برای عکاسی جذب میکنند.
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
غارهای نمکی؛ تالارهایی پوشیده از استالاکتیت و استالاگمیت
در بخشهای مختلف گنبد، غارهای نمکی متعددی وجود دارد که در اثر حلشدن نمک و فرسایش داخلی ایجاد شدهاند. سقف و دیوارههای این غارها با بلورهای نمکی تزئین شده؛ کریستالهایی که زیر نور خورشید یا چراغقوه با درخششی خیرهکننده میدرخشند.
فرسایش پنجهای و «تخت دیو»
به گزارش راز بقا آب و باد طی هزاران سال حفرهها، برجستگیها و شیارهای عجیبی روی سطح گنبد ساختهاند. معروفترین پدیده این بخش «تخت دیو» است؛ ستونهای بلند و جداافتادهای از سنگ که در میان نمکها سربرآوردهاند و منظرهای کاملاً فرازمینی ایجاد کردهاند.
تنوع رنگها؛ از سفید برفی تا قرمز خونین
نمکهای جاشک فقط سفید نیستند. وجود کانیهایی مانند پیریت، فلورین، هماتیت و اکسیدهای آهن باعث شده رنگهای قرمز، زرد، نارنجی، قهوهای و حتی سیاه در بخشهای مختلف دیده شود. این تنوع رنگ یکی از دلایل شهرت جهانی جاشک است.
افسانهها درباره کوه نمک جاشک
یکی از افسانه هایی که درباره این منطقه وجود دارد آن است که طی یک نفرین «بز» هایی در این منطقه وجود داشتند که هر کس از شیر لذیذ آنها می نوشیده است خود نیز تبدیل به یکی از این بزها می شده است و در مرور زمان جمعیت این بزها آنقدر گسترش یافت تا گنبد های جاشک به وجود آمده اند.
عده ای هم می گویند جاشک محل زندگی دیوی بوده که در این منطقه زندگی می کرده است و گنبدهای نمکی جاشک را از گزند آسیب دهندگان در امان می داشته است. همچنین پوشش گیاهی و جانوری خاص این منطقه در نوع خود جالب توجه است و در فصل گرم سال چیزی جز انواع آفتاب پرست و مارمولک نمی یابید اما در فصل معتدل سال برخی پرندگان در این منطقه مشاهده می شوند. همچنین گیاه «گون» از جمله گیاهانی است که در خاک شور این منطقه می روید.
چالش زیستمحیطی گنبد: شوری رودخانهمند
تنها پیامد طبیعی گنبد که به محیط آسیب میزند، شوری رودخانهمند است. آب این رودخانه تا قبل از رسیدن به جاشک شیرین است، اما پس از عبور از کنار گنبد و تماس با نمکهای فعال، شوری آن افزایش مییابد و این مسئله میتواند کیفیت زمینهای کشاورزی پاییندست را کاهش دهد. با این حال، مدیریت مناسب منطقه از گسترش آسیبها جلوگیری کرده است.
جاشک؛ از ثبت ملی تا مسیر جهانی شدن
گنبد نمکی جاشک در سال ۱۳۸۶ با عنوان «اثر طبیعی ملی» ثبت شد و سه سال بعد نیز نام آن توسط سازمان میراث فرهنگی در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت. در سال ۱۳۹۶ این گنبد به همراه بندر تاریخی سیراف بهعنوان دو اثر ارزشمند استان بوشهر برای ثبت در فهرست جهانی یونسکو معرفی شد. این موضوع نشاندهنده اهمیت بینالمللی جاشک و ظرفیت بالای آن برای تبدیلشدن به یک مقصد جهانی زمینگردی است.
به گزارش راز بقا گنبد نمکی جاشک فقط یک کوه نمکی نیست؛ موزهای طبیعی است که میلیونها سال تاریخ زمین را مقابل چشمان انسان قرار میدهد. از یخچالهای نمکی و غارهای کریستالی گرفته تا آبشارهای بلوری و تنوع باورنکردنی رنگها، این گنبد یکی از خاصترین پدیدههای طبیعت ایران است. اگر به دنبال مقصدی ماجراجویانه، اسرارآمیز و متفاوت هستید، جاشک یکی از آن مکانهایی است که باید حداقل یک بار در عمر دیدنش را تجربه کنید.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنیها
عمق زمین چقدر است و چه چیزی در ۱۲ کیلومتری اعماق زمین پنهان است که انسان نتوانست بیشتر از ۱۲۲۶۲ متر را حفاری کند؟
«منطقه مرگ»؛ انسان تا چه ارتفاعی میتواند بدون تجهیزات زنده بماند؟
غار سرخ اسپانیا؛ مهمترین غار جهان که قبر یک زن ۱۸ هزار ساله با رنگ قرمز در آن کشف شد
ژرف گودال هرانیتسه؛ عمیقترین گودال زیرآبی دنیا با عمق ۱۲۰۰ متری که هیچ انسانی نتوانسته به کف آن برسد و هرکس وارد آن شود بیهوش میشود
غار کروبرا؛ عمیقترین و شگفتانگیزترین غار کشفشده روی زمین با عمق باورنکردنی ۲۱۹۷ متر
کال جنی؛ مرموزترین دره ایران در طبس با تونلهای سنگی ترسناک که هرگز نباید تنها به آنجا رفت
گودال بهشتی؛ یک چاله بیانتها با ۶۶۲ متر عمق شناسایی شده که روی دیوارههای آن یک جنگل آویزان وجود دارد و موجودات ناشناخته در آن زندگی میکنند
یک غار جدید در کرمان کشف شد
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان