کبوتر بدرنگ اصفهان؛ کبوتر اصیل ایرانی و سلطان مسافت که شاه عباس صفوی عاشق آن بود

راز بقا: کبوتر یکی از پرندگان محبوب در فرهنگ‌های مختلف جهان است و در ایران نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. در میان انواع کبوتر‌های ایرانی، کبوتر بدرنگ یکی از اصیل‌ترین و شناخته‌شده‌ترین نژاد‌ها محسوب می‌شود که به‌ویژه در شهر اصفهان پرورش داده می‌شود.

به گزارش راز بقا، این کبوتر که برخی پیشکسوتان ریشه آن را به دوران صفویه نسبت می‌دهند، نه‌تنها از نظر ظاهری زیباست، بلکه دارای ویژگی‌های منحصر‌به‌فردی است که آن را از سایر نژاد‌های کبوتر متمایز می‌کند. در این مقاله به تاریخچه، ویژگی‌ها و اهمیت این کبوتر ارزشمند خواهیم پرداخت.

تاریخچه کبوتر بدرنگ

به گزارش راز بقا و بر اساس گفته‌های برخی از پیشکسوتان کبوتربازی اصفهان، کبوتر بدرنگ در دوران صفویه توسعه یافته است. در آن زمان، کبوتران یکی از وسایل ارتباطی مهم در کنار چاپار‌ها بودند و از آنها برای ارسال نامه‌های پادشاهان استفاده می‌شد. اما این کبوتران در مسیر خود با مشکلاتی همچون حمله شکارچیان و پرندگان شکاری مواجه می‌شدند. به همین دلیل، شاه صفوی دستور داد که کبوتری پرورش داده شود که هم سرعت بالایی داشته باشد و هم قدرت مانور خوبی در آسمان داشته باشد تا بتواند از چنگ شکارچیان فرار کند.

به گفته «ژان شاردن»، جهانگرد فرانسوی که در دوران صفویه به ایران سفر کرده بود، در شهر اصفهان مکانی به نام «گودال لطفی» وجود داشت که محل تجمع کبوتربازان بود. در این محل، علاوه بر مسابقات کبوتربازی، رقابت‌های هیجان‌انگیزی بین تربیت‌کنندگان کبوتران نامه‌بر و مربیان پرندگان شکاری برگزار می‌شد. این مسابقات به این صورت بود که یک مربی کبوتر، معروف به «کریم»، باید کبوتری تربیت می‌کرد که بتواند از دست پرنده شکاری که توسط مربیان «قوش‌چی» پرورش داده شده بود، فرار کند. اگر کبوتر موفق می‌شد از چنگال پرنده شکاری بگریزد، کریم برنده مسابقه می‌شد و در غیر این صورت، قوش‌چی پیروز میدان بود.

کریم‌ها برای موفقیت در این رقابت‌ها، با ترکیب نژاد‌های مختلف کبوتر، از جمله «یاهویی» و «شیرین‌پر»، نوع جدیدی از کبوتر را به وجود آوردند که دارای سرعت و چالاکی بالایی بود و به‌سختی شکار می‌شد. این کبوتر ابتدا «بیدرنگ» نامیده شد که به معنای حرکت سریع و بدون درنگ بود. اما به مرور زمان، این نام به «بدرنگ» تغییر یافت.

روایت‌های مختلف درباره نام «بدرنگ»

به گزارش راز بقا، برخی از پیشکسوتان معتقدند که نام اصلی این کبوتر «بدر رنگ» بوده است، زیرا از نظر ظاهری شباهت زیادی به قرص ماه داشته و زیبایی چشمگیری داشته است. این روایت به این معناست که این کبوتر از نظر ظاهر چنان خیره‌کننده بوده که به ماه شب چهارده تشبیه شده است. اما این نظریه چندان مورد تأیید اکثریت پیشکسوتان نیست و بیشتر آنها باور دارند که نام اصلی این نژاد همان «بیدرنگ» بوده که به دلیل سرعت بالای پرواز و چابکی آن انتخاب شده و بعد‌ها به «بدرنگ» تغییر یافته است.

ویژگی‌های کبوتر بدرنگ

به گزارش راز بقا، کبوتر بدرنگ یکی از نژاد‌های اصیل و بومی استان اصفهان محسوب می‌شود و در میان کبوتربازان حرفه‌ای این منطقه، جایگاه ویژه‌ای دارد. این کبوتر از نظر فیزیکی دارای مشخصات منحصربه‌فردی است که آن را از سایر نژاد‌ها متمایز می‌کند. مهم‌ترین ویژگی‌های این کبوتر عبارتند از:

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

کبوتر سینه دم سیاه؛ کبوتر بلندپرواز ایرانی که شبیه کشیش‌هاست و کت و شنل مشکی می‌پوشد

جعفر ده‌پهلوان؛ معروفترین کبوترباز کرمانشاه که ۶۵ سال قبل ۱۰۰۰ کفتر داشت و سلطان کبوتر‌های مسافتی بود

زاویه دم و کت: یکی از شاخص‌ترین تفاوت‌های کبوتر بدرنگ با سایر نژاد‌های ایرانی، زاویه دم و زاویه کت آن در هنگام پرواز است. این ویژگی در آسمان کاملاً مشخص است و حتی از فاصله دور هم می‌توان آن را تشخیص داد.

رنگ‌بندی متنوع: کبوتر بدرنگ در طیف وسیعی از رنگ‌ها دیده می‌شود. از ترکیب سبز و سفید گرفته تا زرد و قرمز، این کبوتر در رنگ‌های مختلفی پرورش داده می‌شود. در برخی مناطق اصفهان حتی نمونه‌های سفید مهر و قرمز یکدست نیز وجود دارند.

ساختار سر و چشم: ساختار سر و چشم این کبوتر نسبت به سایر نژاد‌ها متمایز است و به راحتی قابل تشخیص می‌باشد.

توانایی پرواز بالا: این کبوتر به دلیل اصالت و پرورش مناسب، قدرت پرواز بالایی دارد و می‌تواند مدت طولانی در آسمان باقی بماند.

مسابقات کبوتر بدرنگ

در اصفهان هر ساله مسابقات متعددی برای کبوتر بدرنگ برگزار می‌شود که این مسابقات در سه رسته مختلف انجام می‌گیرد:

مسابقات مسافتی: در این نوع مسابقه، کبوتر‌ها بر اساس توانایی پرواز در مسافت‌های طولانی سنجیده می‌شوند.

مسابقات نر تنها: در این رقابت، تنها کبوتر‌های نر شرکت داده می‌شوند و توانایی آنها در پرواز و بازگشت به گنجه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

مسابقات سفتی: این مسابقه به بررسی استقامت و قدرت پرواز کبوتران می‌پردازد و میزان مقاومت آنها در برابر شرایط مختلف پروازی سنجیده می‌شود.

عبدالباقی جلالایی؛ استاد بزرگ پرورش کبوتر بدرنگ

به گزارش راز بقا، یکی از مشهورترین افراد در حوزه پرورش کبوتر بدرنگ در اصفهان، عبدالباقی جلالایی است که بیش از ۸۰ سال است که تنها این نژاد خاص را پرورش می‌دهد. او در طول این سال‌ها تلاش کرده است که نژاد بدرنگ را خالص نگه دارد و از ورود هرگونه نژاد دیگر به گنجه‌های خود جلوگیری کند. طبق گفته او، برخی از کبوتر‌های بدرنگی که پرورش داده، بیش از ۳۵ سال عمر کرده‌اند و قدیمی‌ترین کبوتر گنجه او یک نر بدرنگ ۲۲ ساله است.

کبوتر بدرنگ نه‌تنها یک نژاد اصیل ایرانی است، بلکه بخشی از تاریخ و فرهنگ اصفهان را نیز در خود جای داده است. این کبوتر با ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد خود، نه‌تنها در گذشته به عنوان یک پیام‌رسان کارآمد مورد استفاده قرار می‌گرفت، بلکه امروزه نیز یکی از محبوب‌ترین نژاد‌ها در میان کبوتربازان محسوب می‌شود. مسابقات سالانه این کبوتر در اصفهان، نه‌تنها به عنوان یک رویداد ورزشی و تفریحی اهمیت دارد، بلکه فرصتی برای حفظ و ارتقای این نژاد ارزشمند نیز فراهم می‌آورد. پرورش‌دهندگانی مانند عبدالباقی جلالایی نقش مهمی در حفظ اصالت این کبوتر داشته‌اند و نسل‌های بعدی نیز می‌توانند با ادامه این مسیر، به نگهداری و توسعه این میراث گران‌بها کمک کنند.