قلعه کَنگِلو؛ قلعه‌ای مربوط به دوران ساسانی و معروف به «عقاب مازندران» که از حمله اعراب و مغول جان سالم به در برد

راز بقا: در دل کوهستان‌های البرز و میان مه و درختان انبوه سوادکوه، قلعه‌ای تاریخی بر فراز صخره‌ای بلند و دست‌نیافتنی جای گرفته که از گذشته‌ای دور به جا مانده و همچنان استوار و غرورآفرین، خودنمایی می‌کند. 

به گزارش راز بقا، قلعه کنگلو، اثری فاخر از دوره ساسانی است که با معماری منحصر‌به‌فرد، موقعیت استراتژیک و پیشینه‌ای رازآلود، در زمره مهم‌ترین بنا‌های تاریخی شمال ایران قرار دارد. این دژ سنگی که در میان مردم به «عقاب مازندران» نیز شهرت یافته، نمایانگر تلفیق هنرمندانه دانش معماری، باور‌های مذهبی و تدابیر نظامی ایرانیان در دوران باستان است. 

موقعیت جغرافیایی و مسیر دسترسی

به گزارش راز بقا، قلعه کنگلو در شهرستان سوادکوه، ۳۹ کیلومتری شهر پل‌سفید و در نزدیکی روستای کنگلو واقع شده است. این دژ در ارتفاع حدود ۱۸۱۱ متری از سطح دریا و بر فراز صخره‌ای بزرگ در دل رشته‌کوه‌های البرز جای گرفته است. 

مسیر دسترسی به قلعه از طریق جاده فیروزکوه ساری و سپس عبور از ورسک و شوراب امکان‌پذیر است. پس از رسیدن به روستای کنگلو، گردشگران باید حدود ۴۰۰ متر مسیر با شیب ملایم و ۱۰۰ متر مسیر با شیب تند را به‌صورت پیاده طی کنند تا به پای قلعه برسند. 

معماری، ساختار و مصالح

قلعه کنگلو از فاصله دور به شکل عقابی در حال پرواز دیده می‌شود که همین ویژگی ظاهری، الهام‌بخش لقب «عقاب مازندران» شده است. به گزارش راز بقا، بنای اصلی شامل هسته‌ای مرکزی به‌صورت برج مدور و دو بازوی متقارن در اطراف است که احتمالاً کاربرد نظامی و دیده‌بانی داشته‌اند. ساختار کلی قلعه به‌گونه‌ای است که در گذشته دارای سه طبقه بوده، اما اکنون تنها بقایای طبقه اول باقی مانده است. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

گورستان شهر یئری اردبیل؛ مخوف‌ترین گورستان ایران با ۹۰۰۰ سال قدمت که مجسمه‌هایی انسان‌نما و بدون دهان دارد

گوبکلی‌تپه: رازآلودترین و قدیمی‌ترین بنای باستانی دنیا و نخستین معبد زمین که تاریخ جهان را دگرگون کرد

مصالح به‌کاررفته در ساخت قلعه شامل سنگ لاشه، ملات آهک، سنگ‌ریزه و پوشش داخلی گچ نیم‌کوب است. جالب آنکه گچ به‌کاررفته دارای رنگ‌دانه‌های اکسید آهن است و رنگ سرخ خاصی به دیواره‌ها داده که تا امروز باقی مانده است. این قلعه دارای فضا‌هایی برای ذخیره آب، سکونت، نگهبانی و آیین‌های مذهبی بوده است. 

کاربری قلعه و پیشینه تاریخی

به گزارش راز بقا، بر اساس شواهد معماری و نتایج کاوش‌های باستان‌شناسی، قلعه کنگلو به دوران ساسانی تعلق دارد و احتمالاً در دوره‌های بعدی نیز مورد استفاده قرار گرفته است. برخی پژوهشگران بر این باورند که قلعه در کنار کاربرد نظامی، جنبه آیینی نیز داشته و حتی به‌عنوان معبدی مهرپرستانه (نیایشگاه میترا) مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

وجود سازه‌های ذخیره آب، ظروف آیینی، بقایای استخوانی و همچنین گور‌هایی در اطراف قلعه، همگی نشان از کاربری چندمنظوره این دژ دارد. حلقه‌ای با نگین حاوی کتیبه «فرحی» (به‌معنای خوشبختی) که در کاوش‌های باستان‌شناسی به‌دست آمده، یکی از نمونه‌های اشیای باارزش مکشوفه در این مکان است. 

رمز پایداری و تسخیرناپذیری

به گزارش راز بقا، یکی از نکات برجسته در تاریخ قلعه کنگلو، استتار طبیعی آن در دل کوهستان و پوشش جنگلی پیرامون آن است که نقش مهمی در حفظ و بقای آن ایفا کرده است. هیچ‌یک از حملات تاریخی، از جمله یورش مغولان یا سپاهیان عرب، نتوانستند به این قلعه نفوذ کنند. همین ویژگی‌ها باعث شده که این بنا تا امروز به‌صورت تقریباً دست‌نخورده باقی بماند و در برابر آسیب‌های انسانی مصون بماند. 

وضعیت کنونی و ضرورت حفاظت

امروزه قلعه کنگلو در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است (ثبت ملی به سال ۱۳۷۹) و تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی قرار دارد. با این‌حال، این بنا با تهدید‌هایی همچون فرسایش طبیعی، تغییرات اقلیمی، حفاری‌های غیرمجاز و فعالیت‌های معدنی مواجه است که می‌تواند ساختار آن را در آینده‌ای نه‌چندان دور با خطر جدی مواجه سازد. 

به گزارش راز بقا، قلعه کنگلو، نه‌تنها یادگاری سترگ از دوران ساسانی، بلکه سندی زنده بر شکوه معماری، آیین‌باوری و مقاومت ایرانیان باستان است. نمای شکوهمند، معماری منحصر‌به‌فرد، موقعیت استراتژیک و اسرار نهفته در دل دیواره‌های سنگی آن، این قلعه را به یکی از برجسته‌ترین جاذبه‌های تاریخی شمال ایران بدل کرده است.