بهلا؛ مهمترین شهر جن‌ها در جهان و پایتخت ارواح سرگردان که کسی جرات ورود به آن را ندارد!

راز بقا: بهلا (Bahla) شهری تاریخی است که در حدود ۴۰ کیلومتری شمال غربی نزوى، یکی از مراکز فرهنگی عمان و حدود ۲۰۰ کیلومتری جنوب غربی مسقط، پایتخت عمان واقع شده است. 

به گزارش راز بقا، این شهر در دل رشته‌کوه‌های حجر قرار گرفته و به خاطر میراث فرهنگی غنی، صنایع دستی سنتی و بنا‌های تاریخی‌اش شناخته می‌شود که بازتابی از گذشته دیرینه عمان است. موقعیت استراتژیک بهلا باعث شده که این شهر در تاریخ منطقه به عنوان مرکزی برای تجارت، فرهنگ و نفوذ مذهبی اهمیت ویژه‌ای داشته باشد.

جمعیت بهلا عمدتاً سبک زندگی سنتی خود را حفظ کرده‌اند و این شهر فرصتی منحصر‌به‌فرد برای مشاهده تاریخ عمان از طریق قلعه‌ها، بازار‌ها و صنایع دستی سنتی فراهم می‌کند. مناظر کویری بهلا با نخلستان‌ها و واحه‌های سبز که در این منطقه خشک و بیابانی حیات بخش هستند، تضاد جالبی دارند. 

افراد بومی و حتی برخی گردشگران از این شهر که به متروکه‌ای در ۲۰۰ کیلومتری مسقط، پایتخت عمان می‌ماند و گفته‌ می‌شود زیستگاه «جن‌ها» و موجودات ماوراء طبیعی است، دوری می‌کنند. حمد الربانی، راهنمای گردشگران در قلعه قرون وسطایی بهلا که در میراث جهانی یونسکو ثبت شده، می‌گوید: ما در اینجا به ارواح که در میان مردم زندگی می کنند، اعتقاد راسخ داریم.

او سپس با اشاره به جایگاه موجودات ماورایی در اعتقادات مذهبی که قرآن، کتاب مسلمانان نیز به برخی از آنها اشاره دارد، توضیح می‌دهد: «جن‌ها بخشی از مخلوقات خدا هستند (...) بنابراین (اعتقاد به آنها) عجیب نیست.»

حسن، شهروند ۳۰ ساله اهل مسقط، که نمی‌خواهد نام خانوادگی‌اش فاش شود، می‌گوید: «خانواده‌ام هرگز اجازه نمی‌دهند به آنجا بروم. شایع است که می گویند که این شهر جن‌ها است و آنها آزادانه در آنجا زندگی می کنند.»

ساکنان بهلا میراث فرهنگی خود از جمله تکنیک‌های سفالگری چندصدساله، بافندگی و دیگر صنایع دستی را که نسل به نسل منتقل شده، همچنان حفظ کرده‌اند.

بهلا همچنین به خاطر ارتباطش با قبیله «بنی نبهان» (Banu Nebhan) که در دوران قرون وسطی فرمانروایان این منطقه بودند، جایگاهی برجسته در تاریخ عمان دارد. میراث این قبیله در استحکامات و بنا‌های تاریخی پراکنده در سراسر شهر دیده می‌شود. بهلا به عنوان یکی از سایت‌های میراث جهانی یونسکو به رسمیت شناخته شده و اهمیت فرهنگی جهانی آن تأیید شده است.

علاوه بر تاریخ و فرهنگ، بهلا دروازه‌ای به سوی منطقه جَبَل الأخضر است که به خاطر هوای خنک، مزارع تراس‌بندی شده و مناظر طبیعی زیبا شناخته می‌شود.

دژ بهلا

به گزارش راز بقا، دژ بهلا یکی از برجسته‌ترین سازه‌های تاریخی عمان است و به عنوان یکی از سایت‌های میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. این قلعه که قدمت آن به قرن سیزدهم میلادی بازمی‌گردد، نمونه‌ای برجسته از معماری نظامی سنتی عمان است. 

دژ عمدتاً از آجر‌های خاکی و سنگ ساخته شده و دارای دیوار‌های بلند، برج‌های متعدد و فضای داخلی پیچیده‌ای است که برای دفاع طراحی شده است.

این دژ زمانی به عنوان مقر قبیله بنی نبهان بوده و نقش مهمی در کنترل مسیر‌های تجاری منطقه داشته است. موقعیت استراتژیک آن روی تپه‌ای سنگی به مدافعان اجازه می‌داد که دره‌ها و کوه‌های اطراف را برای شناسایی دشمنان زیر نظر داشته باشند. معماری دژ ترکیبی از طراحی نظامی کارآمد و ویژگی‌های زیبایی‌شناسی مانند در‌های چوبی منبت‌کاری شده و سقف‌های تزئینی است.

امروزه دژ بهلا نمادی از نبوغ عمانی‌ها در ساخت قلعه‌ها در شرایط سخت محیطی بیابانی محسوب می‌شود. تلاش‌های مرمتی زیادی برای حفظ شکوه اصلی قلعه انجام شده که آن را به مقصد محبوبی برای علاقه‌مندان به تاریخ و گردشگران بدل کرده است.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

گنج بزرگ آکروپل؛ کشف گنجینه‌ای بزرگ از طلا در خوزستان که فورا به فرانسه منتقل شد

قلعه گبری شهر ری؛ قلعه‌ای با بیش از ۲۰۰۰ سال قدمت که محل دفن گنج‌های فراوان مربوط به دوره ساسانی است

قلعه جبرین

به گزارش راز بقا، قلعه جبرین که در نزدیکی بهلا واقع شده، جواهر معماری قرن هفدهم است. این قلعه توسط امام جبر بن سیف یعروبی ساخته شده و هم به عنوان سازه دفاعی و هم به عنوان کاخ مورد استفاده قرار می‌گرفت. برخلاف طراحی صرفاً نظامی دژ بهلا، قلعه جبرین به خاطر فضای داخلی زیبا، سقف‌های چوبی هنرمندانه و منبت‌کاری‌های ظریفش مشهور است و بازتاب‌دهنده حساسیت‌های هنری دوران خود است.

این قلعه شامل مسجد، کتابخانه و سالن‌های مسکونی نیز می‌شود که نشان می‌دهد علاوه بر جنبه دفاعی، مرکزی فرهنگی و آموزشی بوده است. بازدیدکنندگان می‌توانند اتاق‌هایی با نقاشی‌های دیواری و کتیبه‌ها را ببینند که دستاورد‌های فرهنگی و فکری سلسله یعروبی را به نمایش می‌گذارند.

«ما هرگز نمی‌بینیم»

حمد الربانی در ادامه به این موضوع می‌پردازد که «جن‌ها در فرهنگ عرب بسیار حضور دارند»، اما کم‌تر شهر‌هایی وجود دارند که به اندازه بهلا با این موجودات در ارتباط باشند یا آنها را در خود جای داده باشند.

وی سپس به روایت‌هایی رایج در این شهر اشاره می‌کند که به موجب آنها «مردانی ناگهان تبدیل به الاغ یا دیگر حیوانات می‌شوند.»

راهنما همچنین ماجرای پیرزنی را تعریف می‌کند که اغلب نیمه‌شب‌ها صدای دوشیده شدن شیر گاوش را توسط کسی می‌شنید.

این راهنمای گردشگری سپس می‌گوید: «ما این (روایت‌ها را) می‌شنویم، اما هرگز نمی‌بینیم، زیرا نمی‌توانیم آن را تحمل کنیم.»

در بازار قدیمی شهر، جایی که بعد از نماز ظهر سکوت حکمفرماست، برخی اهالی از پرداختن به این موضوع خودداری می‌کنند و برخی دیگر مانند محمد الهاشمی حاضر می‌شوند از خاطرات کودکی خود بگویند.

این شهروند عمانی که ۷۰ سال دارد می‌گوید از دوران کودکی با داستان‌هایی در باره کفتار‌های شترخوار که شعله‌های آتش از دهانشان بیرون می‌آید، بزرگ شده است.

او سپس در یک سوپرمارکت مجهز به تهویه مطبوع به خبرنگار فرانس‌پرس گفت: «به ما گفته می‌شد که بعد از غروب آفتاب به خاطر جادو بیرون نرویم.»

بازار قدیمی بهلا

به گزارش راز بقا، بازار قدیمی بهلا یک بازار سنتی و پرجنب‌وجوش است که هنوز مرکز فرهنگی شهر به شمار می‌رود. این بازار تجربه‌ای اصیل از خرید و فروش به سبک عمانی را ارائه می‌دهد، جایی که مردم محلی و گردشگران می‌توانند در غرفه‌هایی که ادویه‌جات، منسوجات، جواهرات نقره‌ای، لباس‌های سنتی و سفال‌های دست‌ساز می‌فروشند، گشت و گذار کنند. 

این بازار به ویژه در روز‌های بازار بسیار زنده و شلوغ است، زمانی که بازرگانان و صنعتگران گرد هم می‌آیند تا کالا‌های خود را عرضه کرده و اخبار محلی را تبادل کنند. همچنین فرصتی است برای مشاهده آداب و رسوم محلی و تعاملات اجتماعی که برای قرن‌ها تغییر نکرده‌اند. کوچه‌های باریک، گذرگاه‌های سایه‌دار و ساختمان‌های تاریخی، فضای دلنشینی ایجاد می‌کنند که بازدیدکنندگان را به گذشته می‌برد.

سفالگری در بهلا

به گزارش راز بقا، بهلا در سراسر عمان به خاطر سفالگری‌اش مشهور است، صنعتی که ریشه‌های آن بیش از هزار سال پیش برمی‌گردد. سنت سفالگری این شهر به خاطر استفاده از خاک رس محلی، تکنیک‌های پخت خاص و نقوش تزئینی که ترکیبی از الگو‌های هندسی و موضوعات طبیعی هستند، متمایز است.

سفالگران بهلا انواع مختلفی از ظروف را به صورت دستی می‌سازند، از جمله کوزه‌های آب، جار‌ها و ظروف پخت و پز که نه تنها کاربردی بلکه جنبه تزئینی نیز دارند. فرایند تولید عمدتاً دستی است و شامل شکل‌دهی روی چرخ سفالگری، خشک کردن، نقاشی و پخت در کوره‌های سنتی می‌شود. این هنر اغلب به صورت خانوادگی منتقل شده و تکنیک‌های باستانی که در سایر مناطق با تولید صنعتی جایگزین شده، حفظ می‌شوند.

سفال بهلا اهمیت فرهنگی دارد، زیرا هویت شهر و ارتباط آن با زمین را نمایان می‌سازد. امروزه بسیاری از کارگاه‌ها و موزه‌های کوچک به بازدیدکنندگان این فرصت را می‌دهند که با فرایند ساخت سفال آشنا شده و قطعات دست‌ساز اصیل را به عنوان سوغاتی تهیه کنند.