راز بقا: در قلب شهر تاریخی سویای اسپانیا، سازهای سر برآورده که بهطرزی غیرمنتظره آیندهنگرانه و جسورانه است: ستاس دِ سویا که با نامهای لاس ستاس یا «قارچهای سویا» نیز شناخته میشود. نام رسمی این سازه متروپل پاراسول (Metropol Parasol) است؛ ساختاری عظیم از چوب که بر میدان پلازا د لا انکارناسیون سایه انداخته و لایههایی از تاریخ رومی، قرون وسطایی و مدرن را در زیر خود جای داده است.
به گزارش راز بقا، از زمان تکمیل آن در سال ۲۰۱۱، لاس ستاس مرزهای سنتی حفاظت از میراث شهری را به چالش کشیده و همزمان تحسین و جنجال برانگیخته است؛ سازهای که تعریف فضای عمومی در یک شهر تاریخی را دگرگون کرده است.

به گزارش راز بقا، ساختمان قارچهای سویا توسط معمار آلمانی یورگن مایر - هرمان طراحی شده؛ معماری که در این پروژه، فرمهای ارگانیک را با مهندسی پیشرفته در هم آمیخته است. این سازه از شش سایهبان عظیم تشکیل شده که شکلی شبیه قارچهای غولپیکر دارند و از همینرو نام غیررسمی خود را گرفتهاند. لاس ستاس که عمدتاً از چوب لایهای ساخته شده، یکی از بزرگترین سازههای چوبی جهان بهشمار میرود.
طراحی این بنا از طاقهای کلیسای جامع سویا و درختان فیکوس میدانهای اطراف الهام گرفته و این ارجاعات تاریخی را به زبانی معاصر و جسورانه ترجمه کرده است. در زیر سقف موجدار این سازه، شبکهای پیچیده از پانلهای چوبی درهمتنیده قرار دارد که با فولاد تقویت شده و با پوشش پلییورتان محافظت میشود تا در برابر گرما و رطوبت شدید سویا دوام بیاورد.
آنچه قارچهای سویا را از نظر معماری منحصربهفرد میکند، چندمنظوره بودن آن است. این سازه صرفاً یک شیء مجسمهگون نیست؛ بلکه همزمان نقش سقف، سکوی شهری و عنصر پیونددهنده فضاها را ایفا میکند. مسیرهای پیادهروی مرتفع در بالای آن پیچوتاب میخورند و چشماندازهایی پانورامیک از بامهای سویا ارائه میدهند، در حالی که شبکه باز زیرین اجازه میدهد نور و هوا آزادانه جریان پیدا کنند.

ساختمان «قارچهای سویا» نهفقط بهعنوان یک نماد معماری، بلکه بهعنوان پاسخی به رکود شهری طراحی شد. میدان پلازا د لا انکارناسیون سالها پس از تخریب بازار سنتیاش دچار بیتوجهی شده بود. این پروژه با ترکیب کاربریهای گوناگون، جان تازهای به این فضا بخشید.
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
قلعه پرِدجاما؛ نفسگیرترین قلعه دنیا در اسلوونی که در دهانه یک غار ساخته شده و تاریخ ترسناکی دارد
بوزلودژا؛ ساختمانی شبیه بشقاب پرنده و نماد کشور بلغارستان که عجیبترین معماری کمونیستی جهان است
در سطح زمین، سازه سایهای بر بازار انکارناسیون میافکند و فرهنگ بازارگردی سویا را با رویکردی مدرن احیا میکند. در زیر میدان، موزه باستانشناسی زیرزمینی آنتیکواریوم قرار دارد که موزاییکها و بقایای رومی کشفشده در جریان ساختوساز را حفظ و نمایش میدهد؛ نمونهای از تبدیل یک مانع فنی به فرصتی فرهنگی.

در ارتفاع بالاتر، قارچهای سویا یا همان «ستاس د سویا» به یک تفرجگاه عمومی تبدیل میشود. مسیر پیادهروی موسوم به «میرادور» به بازدیدکنندگان اجازه میدهد سویا را از زاویهای نامعمول تماشا کنند؛ گویی بالای خیابانهای باریک و بامهای تاریخی شناور شدهاند. رویدادهای فرهنگی، کنسرتها و چیدمانهای هنری بهطور منظم در اطراف و زیر این سازه برگزار میشود و آن را به صحنهای پویا برای زندگی شهری بدل میکند.
با درهمآمیختن تجارت، باستانشناسی، تفریح و نمایش، ستاس دِ سویا این ایده را به چالش میکشد که معماری مدرن باید از محیطهای تاریخی جدا بماند.

به گزارش راز بقا، از همان آغاز، قارچهای سویا پروژهای جنجالی بود. تأخیرهای طولانی، چالشهای فنی و افزایش شدید هزینهها باعث شد بودجه نهایی چندین برابر برآورد اولیه شود. منتقدان معتقد بودند ظاهر آیندهنگر این سازه با چهره سنتی سویا ناسازگار است، در حالی که طرفداران آن را بیانی ضروری از هویت معاصر شهر میدانستند.

با گذشت زمان، نگاه عمومی تغییر کرد. آنچه زمانی بهعنوان دخالتی ناهنجار در بافت شهری نقد میشد، امروز به نمادی شاخص از سویای مدرن تبدیل شده است. این سازه سالانه میلیونها بازدیدکننده جذب میکند و بر بحثهای مربوط به مصالح پایدار، فضای عمومی و جسارت طراحی در شهرهای تاریخی تأثیر گذاشته است.
میراث قارچهای سویا تنها در ظاهرش خلاصه نمیشود، بلکه در امتناعش از منفعل بودن نهفته است؛ سازهای که تعامل میطلبد، حرکت ایجاد میکند و مردم را وادار میسازد سویا را هم بهمعنای واقعی و هم فرهنگی به شکلی تازه ببینند.

یکی از عجیبترین واقعیتها درباره قارچهای سویا این است که این سازه بر فراز چندین لایه تاریخی بنا شده است؛ از خانههای رومی گرفته تا بقایای دوران اسلامی و سازههای قرون وسطایی گویی سقفی آیندهنگر بر بیش از دو هزار سال تاریخ کشیده شده است. عجیبتر آنکه این بنای عظیم عمدتاً از چوب ساخته شده؛ مادهای که معمولاً برای پروژههایی در این مقیاس، بهویژه در اقلیم بسیار گرم سویا، قابل اعتماد تلقی نمیشود.
در جریان ساخت، مهندسان متوجه شدند محاسبات اولیه سازه دچار خطاست و همین موضوع باعث شد کل سیستم سازهای در میانه پروژه بازطراحی شود؛ بحرانی که نزدیک بود پروژه را کاملاً متوقف کند و سالها به زمان ساخت بیفزاید. نکته عجیب دیگر این است که «قارچها» کاملاً متقارن نیستند؛ هر سایهبان ارتفاع و انحنای کمی متفاوت دارد و به سازه حالتی زیستی و غیرقابل پیشبینی میبخشد.

شبها، قارچهای سویا با نورپردازی LED قابل برنامهریزی میدرخشد و میدان را به منظرهای سورئال و شبهعلمیتخیلی تبدیل میکند؛ منظرهای که در کنار کلیساهای باروک و کوچههای باریک آندلسی، غریب و نامنتظر به نظر میرسد. مردم محلی زمانی با لقبهایی، چون «وافل» یا «یوفو» آن را دست میانداختند، اما امروز به یکی از محبوبترین نقاط ملاقات شهر بدل شده است.
شاید عجیبترین نکته این باشد که قارچهای سویا چگونه توانست شکست، انتقاد و آشفتگی فنی را به یکی از عکاسیشدهترین و احساسیترین نمادهای شهری سویا تبدیل کند.
