گنج بزرگ آکروپل؛ کشف گنجینه‌ای بزرگ از طلا در خوزستان که فورا به فرانسه منتقل شد

راز بقا: شهر باستانی شوش، پایتخت هزار ساله‌ی تمدن‌های ایلامی و هخامنشی، تنها مجموعه‌ای از آجر‌های خام و بقایای کاخ‌ها نیست. در دل خاک این منطقه، آرامگاهی کشف شده که یکی از مهم‌ترین گنجینه‌های باستان‌شناسی ایران را در خود جای داده است: آرامگاه آکروپل (Acropole Tomb).

آکروپل شوش کجاست و چرا مهم است؟

به گزارش راز بقا تپه‌ی آکروپل یا آکروپل شوش، بخشی از مجموعه‌ی باستانی شوش است که در شمال خوزستان و در کنار رود دز قرار دارد. این تپه‌ی تاریخی از دوران ایلامیان تا دوره‌ی هخامنشیان به‌طور مداوم مورد استفاده بوده و در قرن‌های اخیر نیز محل کاوش‌های گسترده‌ی باستان‌شناسی بوده است. نام «آکروپل» به‌معنای «دژ بلند» برگرفته از واژه‌ای یونانی است و اولین بار توسط باستان‌شناسان فرانسوی به این بخش از شوش اطلاق شد.

در اوایل قرن بیستم، باستان‌شناسان فرانسوی به رهبری ژاک دو مورگان، در جریان کاوش‌های خود در آکروپل، به ساختار‌هایی برخوردند که شبیه به آرامگاه‌های سلطنتی بودند. اما آنچه که اهمیت این مکان را دوچندان کرد، گنجینه‌های کم‌نظیری بود که از دل این مقبره‌ها بیرون آمد.

کشفیات آرامگاه آکروپل؛ جواهرات، طلا و راز‌های مومیایی

در داخل یکی از آرامگاه‌های آکروپل، گنجینه‌ای شامل اشیای طلایی، نقره‌ای، مهرها، مجسمه‌های کوچک و ظروف فلزی به‌دست آمد. این آثار به‌شکل خارق‌العاده‌ای سالم باقی مانده بودند و طراحی دقیق آنها نشان از شکوه تمدن باستانی در این منطقه داشت.

برخی از آثار کشف‌شده

گردنبند‌های طلا با آویز‌هایی به‌شکل حیوانات اسطوره‌ای

دستبند و انگشتر‌های ظریف

سینه‌ریز‌ها با طرح گل و نقوش پیچیده

مهر‌های استوانه‌ای با کتیبه‌هایی به خط ایلامی

مجسمه‌های ریز برنزی از حیوانات و پیکره‌های انسانی

نکته‌ی عجیب‌تر اینکه در یکی از آرامگاه‌ها، جسدی کشف شد که نشانه‌هایی از مومیایی شدن داشت؛ پدیده‌ای نادر در ایران. به نظر می‌رسد که برخی از آیین‌های تدفینی در شوش، شباهت‌هایی به روش‌های تدفین مصری داشته‌اند؛ البته با ویژگی‌های بومی منطقه.

این گنجینه‌ها اکنون کجا هستند؟

بخشی از آثار کشف‌شده در آکروپل شوش، متأسفانه در زمان حضور باستان‌شناسان فرانسوی به خارج از کشور منتقل شده و اکنون در موزه لوور پاریس نگهداری می‌شود. بخش دیگر در موزه ملی ایران و موزه‌ی شوش در خوزستان قرار دارد و قابل بازدید عمومی است.

این موضوع باعث شده که همواره بحث‌هایی درباره‌ی بازگرداندن این آثار به خاک ایران مطرح باشد. چرا که این گنجینه‌ها نه تنها ارزش مادی بسیار زیادی دارند، بلکه از نظر فرهنگی و تاریخی، بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت ملی ما هستند.

آرامگاه آکروپل متعلق به چه دوره‌ای است؟

براساس شواهد باستان‌شناسی، این آرامگاه‌ها مربوط به اواخر دوران ایلامی و اوایل دوران هخامنشی هستند؛ حدود قرن هفتم تا پنجم پیش از میلاد. این دوره، یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های تاریخی ایران است که در آن قدرت از ایلامیان به پارس‌ها منتقل شد و پایه‌های امپراتوری هخامنشی شکل گرفت.

از آن‌جایی که سبک هنری و ساختار اشیا یافت‌شده ترکیبی از ویژگی‌های ایلامی و هخامنشی دارد، احتمال می‌رود این آرامگاه متعلق به یک شاهزاده یا فرد بلندمرتبه‌ی درباری در دوره‌ی گذار بوده باشد.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

گنج دهنو؛ گورستان باستانی ۳۵۰۰ ساله یاسوج که یکی از پنج گنج بزرگ ایران است و به صورت اتفاقی کشف شد

گنج ارجان؛ بزرگترین گنج ایلام که دنیا را شگفت‌زده کرد و راز‌های تمدن ایران باستان را فاش ساخت

معماری آرامگاه چگونه بود؟

آرامگاه کشف‌شده ساختاری مستطیلی و سنگی داشت که با دقت فراوان ساخته شده بود. دیوار‌ها از آجر‌های پخته و سنگ‌های تراش‌خورده ساخته شده و سقف مقبره با سنگ‌چین قوسی شکل پوشیده شده بود. کف مقبره به‌صورت موزاییکی با قیر طبیعی و شن‌های سفید تزئین شده بود که با گذر زمان همچنان باقی مانده‌اند.

مکان قرارگیری جسد و اشیا تدفینی به گونه‌ای بود که گویی طراحی دقیقی برای سفر پس از مرگ در نظر گرفته شده است. این موضوع نشان‌دهنده‌ی باور‌های مذهبی پیچیده‌ی ایلامیان و تأثیر آنها بر سنت‌های آیینی پارس‌هاست.

چرا این گنجینه اهمیت دارد؟

گنجینه آرامگاه آکروپل از چند جهت اهمیت دارد:

نشان‌دهنده‌ی ثروت و شکوه دوره‌ی ایلامی متأخر و هخامنشی اولیه است.

اسناد زنده‌ای از هنر فلزکاری، جواهرسازی، آیین‌های تدفین و نظام طبقاتی آن دوره هستند.

نشان می‌دهد که تمدن ایرانی در آن زمان، در ارتباط با تمدن‌های بزرگ مانند مصر و بین‌النهرین بوده است.

شوش هنوز زنده است

آرامگاه آکروپل شوش، تنها یکی از صد‌ها بخش کشف‌نشده‌ی تمدن باستانی ایران است. خاک گرم و سوزان خوزستان، در دل خود داستان‌هایی پنهان دارد که هنوز بسیاری از آنها کشف نشده‌اند. باستان‌شناسی در ایران، تنها به تاریخ نمی‌پردازد؛ بلکه به شناخت ریشه‌های ما، درک عظمت تمدن‌مان و بازیابی هویتی است که گاه فراموش می‌شود.