کشف جسد سربازان ساسانی در مازندران؛ راز پنهان جنگاوران کوهستان هزارجریب فاش شد
در اعماق جنگل‌های هزارجریب مازندران، دو گوردخمه ساسانی با اسکلت جنگاوران مسلح به شمشیر و خنجر کشف شده‌اند؛ یافته‌ای شگفت‌انگیز که دریچه‌ای تازه به تاریخ نظامی و فرهنگی شمال ایران می‌گشاید.
راز بقا: در دل مه‌آلود جنگل‌های هزارجریب در شرق مازندران، کشفی صورت گرفته که پرده از بخشی ناشناخته از تاریخ ایران باستان برمی‌دارد. کاوش باستان‌شناسی اخیر در منطقه ولم از توابع شهرستان بهشهر، منجر به شناسایی دو گوردخمه منحصر‌به‌فرد از دوران ساسانی شده که اجساد دو جنگاور مسلح به شمشیر، خنجر و تیر و کمان در آن دفن شده‌اند. این یافته، نه‌تنها در سطح ملی بلکه در رسانه‌های بین‌المللی نیز بازتاب گسترده‌ای یافته است و به‌عنوان نقطه عطفی در شناخت تاریخ نظامی، فرهنگی و انسان‌شناسی شمال ایران تلقی می‌شود.
پیشینه منطقه و هدف کاوش‌ها
به گزارش راز بقا، منطقه هزارجریب، در ارتفاعات شرقی البرز و حوالی سد گلورد نکا، از دیرباز سکونتگاه اقوام گوناگون بوده و به‌دلیل پوشش جنگلی متراکم، تاکنون بسیاری از گنجینه‌های تاریخی آن ناشناخته باقی مانده است. این کاوش‌ها به سرپرستی دکتر رحمت عباس‌نژاد سِرِستی، استاد دانشگاه مازندران و با همکاری اداره کل میراث فرهنگی و شرکت آب منطقه‌ای مازندران صورت گرفت. هدف اصلی آن، نجات‌بخشی محوطه تاریخی در معرض تخریب ناشی از پروژه‌های عمرانی مانند احداث سد بود.
معماری دخمه‌ها و ساختار تدفین
گوردخمه‌های کشف‌شده ساختاری دخمه‌ای دارند؛ با راهرویی سنگ‌چین‌شده که به اتاق تدفین و چاله‌ای برای نهادن هدایا منتهی می‌شود. به گزارش راز بقا این نوع معماری نه‌تنها در شمال ایران نادر است، بلکه نشان‌دهنده سنت تدفینی پیچیده‌ای است که با شیوه‌های تدفین اقوام اشراف‌زاده یا نظامیان دوره ساسانی هم‌خوانی دارد. در هر دخمه، اسکلت کامل یک مرد بالغ یافت شده که به‌نظر می‌رسد هر دو فرد از جنگاوران دوره ساسانی بوده‌اند.
تجهیزات جنگی؛ هویت نظامی متوفیان
یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های این کاوش، اشیای جنگی به‌دست آمده از کنار اجساد است. شمشیر‌های آهنی، خنجر‌های دو لبه، قطعات مربوط به تیر و کمان، و حتی آثار باقی‌مانده از تسمه‌ها و غلاف‌ها، حاکی از جایگاه نظامی بالای این افراد است. چیدمان سلاح‌ها و نحوه قرارگیری آنها در کنار بدن نیز نشان‌دهنده آن است که این جنگاوران با نهایت احترام دفن شده‌اند؛ به گونه‌ای که گویی نه‌تنها جنگاورانی در حیات، بلکه «حافظان مقدس مرز‌های فرهنگی» در ممات خود بوده‌اند.
اشیای همراه؛ از زیورآلات تا هنر استخوان‌تراشی
در کنار بقایای اسکلت‌ها، مجموعه‌ای غنی از اشیای تدفینی یافت شده که هویت فرهنگی و اجتماعی متوفیان را روشن‌تر می‌کند. این آثار شامل ظروف سفالی ساده و منقوش، مهره‌های عقیق و خمیر شیشه، زیورآلاتی از جنس مفرغ، آهن و نقره (مانند گوشواره، آویز، دستبند و انگشترمهر) و همچنین پلاک‌های استخوانی منقوش است. اهمیت پلاک‌های استخوانی در آن است که می‌توانند اطلاعاتی از نمادشناسی، نظام ارزشی، یا حتی خط و زبان آن دوران را در اختیار پژوهشگران قرار دهند.
یافته‌های انسان‌شناختی و ظرفیت‌های پژوهشی آینده
تا امروز حدود ۳۰ تدفین در این گورستان مستند شده که نیمی از آنها در وضعیت مناسبی برای انجام آزمایش‌های پیشرفته قرار دارند. آزمایش‌های ژنتیکی، ایزوتوپی، دیرینه‌بافت‌شناسی و آسیب‌شناسی می‌تواند اطلاعات گرانبهایی درباره منشأ قومی این افراد، رژیم غذایی، بیماری‌ها، زخم‌های نبرد، مهاجرت‌ها و حتی روابط خویشاوندی میان متوفیان در اختیار پژوهشگران قرار دهد.
به گفته باستان‌شناسان، بررسی ایزوتوپ‌های موجود در دندان‌ها و استخوان‌ها می‌تواند حتی میزان مصرف گوشت، غلات یا گیاهان دارویی در رژیم روزمره جنگاوران را نیز مشخص کند. این داده‌ها در کنار اشیای تدفینی می‌توانند نقشه‌ای دقیق از ساختار اجتماعی جامعه ساسانی در شمال ایران ترسیم کنند.
هزارجریب؛ نقطه اتصال البرز با تاریخ ناشناخته
بر اساس ارزیابی‌های تاریخی، هزارجریب شرقی‌ترین بخش از جبهه شمالی البرز مرکزی است. به گزارش راز بقا یافته‌های اخیر نشان می‌دهند که این منطقه نه‌تنها سکونتگاه اقوام در دوره ساسانی بوده، بلکه ریشه‌هایی از تمدن‌های کهن‌تری، چون عصر مس‌وسنگ، عصر مفرغ، آهن و دوره اشکانی نیز در آن شناسایی شده‌اند. در واقع، ولم و هزارجریب را می‌توان نقطه تلاقی تمدن‌های کهن فلات ایران با فرهنگ‌های جنگلی و کوهستانی شمال دانست.
بازتاب رسانه‌ای و اهمیت بین‌المللی
کشف این گوردخمه‌ها تنها در رسانه‌های داخلی منتشر نشد؛ بلکه نسخه انگلیسی روزنامه کیهان و دیگر منابع خارجی نیز به آن پرداختند. این امر نشان‌دهنده ظرفیت جهانی این کشف است، خصوصاً در شرایطی که جامعه باستان‌شناسی بین‌المللی به‌دنبال داده‌های نو از دوره ساسانی است دوره‌ای که نقش محوری در شکل‌گیری تمدن ایرانی پیش از اسلام ایفا کرده است.
وقتی استخوان‌ها سخن می‌گویند
به گزارش راز بقا گوردخمه‌های ولم، تنها دو قبر ساده نیستند. آنها آینه‌ای هستند از دنیای فراموش‌شده جنگاورانی که در نبرد‌های ناشناخته‌ای زیسته‌اند، شاید در مرز‌های شمالی ایران با قبایل مهاجم جنگیده‌اند، شاید هم مدافعان یک دژ کوهستانی بوده‌اند. امروز، پس از ۱۴۰۰ سال، سلاح‌هایشان از زیر خاک بیرون آمده تا دوباره روایت‌گر هویتی باشند که هنوز پرسش‌های فراوانی را بی‌پاسخ گذاشته است.
این کشف، آغاز راهی است برای بازخوانی دوباره تاریخ البرز، تاریخ ساسانیان و تاریخ مردم ناشناخته‌ای که در قلب کوه‌ها، فرهنگ و قدرت را توأمان زندگی می‌کردند.
لینک کپی شد
خواندنی‌ها
سنگ معلق گُرز لنگر؛ سنگ افسانهای ایلام که «نَفَس جن» دارد و قانون جاذبه را نقض کرده است
قلعه سریزد؛ اولین بانک تاریخ و بزرگترین صندوق امانات جهان که ۱۵۰۰ سال پیش در یزد ساخته شد
طاق شاه عباسی: قدیمیترین، نازکترین و بلندترین سد جهان در کویر طبس که روی دیواره طاق نقوش ۷۰۰۰ ساله دارد
شمشیر طلای هخامنشی: شمشیر باستانی و کاملا طلای ایرانی که در همدان کشف شد و نماد عظمت هخاممنشیان است
گنجهای بنیامیه؛ بزرگترین گنج جهان اسلام که در ایران، سوریه و مصر بود چه شد و الان کجاست؟
«گُلاب»؛ اسب زیبای عربی که ناصرالدین شاه عاشق آن بود و تاجی از جنس طلا داشت!
گنج شاه کرزوس؛ بزرگترین گنج تاریخ مشهور به گنج قارون که کوروش آن را به ایران آورد
گنجدره یا چیاخزینه؛ گنج بزرگ انسانهای اولیه در هرسین کرمانشاه که ۱۰ هزار سال قدمت دارد
ارسال نظر
