طاق شاه عباسی: قدیمی‌ترین، نازک‌ترین و بلندترین سد جهان در کویر طبس که روی دیواره طاق نقوش ۷۰۰۰ ساله دارد
طاق شاه عباسی، قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین سد قوسی جهان در دل کویر طبس، شاهکاری از مهندسی تاریخی ایران است. این سازه با طراحی هوشمندانه، کنترل سیلاب و نقوش باستانی، نمادی از همزیستی انسان و طبیعت است.
راز بقا: طاق شاه عباسی، یکی از شگفت‌انگیزترین آثار زمین‌شناسی و مهندسی تاریخی ایران است. این سازه‌ی باستانی که در نزدیکی روستای ۷۰۰ ساله‌ی خرو و ۲۷ کیلومتری شهر طبس در استان خراسان جنوبی واقع شده، به‌گونه‌ای هوشمندانه ساخته شده تا سیلاب‌های رودخانه نهرین را کنترل کند.
به گزارش راز بقا، این اثر بی‌نظیر در دل دره‌ی باریک «کال سردر» جای گرفته و علاوه بر عملکرد مهندسی، ارزش فرهنگی و زیست‌محیطی چشمگیری دارد.
تاریخچه و اهمیت مهندسی
به گزارش راز بقا، طاق شاه عباسی که به‌عنوان قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین سد قوسی جهان شناخته می‌شود، با ارتفاع تقریبی ۶۰ متر و تاجی تنها ۱ متر پهنا، تحسین‌بر‌انگیز است. این سد برای مدت ۵۵۰ سال، نگه داشتن عنوان بلندترین سد جهان را بر دوش داشت. این سازه در دوره صفوی و احتمالاً در زمان شاه عباس صفوی مرمت و تکمیل شده، و به‌همین دلیل به نام او شناخته می‌شود.
انتخاب محل ساخت نیز هوشمندانه است. دره‌ای تنگ و عمیق با سنگ‌دیواره‌هایی مستحکم که دسترسی دشوار آن موجب افزایش استحکام سد بوده است.
ساختار فنی و عملکرد سد
ویژگی‌های معماری
ارتفاع کل سازه حدود ۶۰ متر و ارتفاع زیر طاق تقریباً ۱۷ متر است.
آجرچینی طاق به‌صورت شعاعی تا بدنه کوه ادامه دارد، که مقاومتی چشمگیر ایجاد می‌کند.
تاج قوسی‌شکل می‌تواند پهنای دره را تحت پوشش قرار دهد؛ این طراحی، حافظه‌ی آب ورودی را افزایش داده و رسوب‌گیری را به حداقل می‌رساند.
مدیریت سیلاب
سیلاب‌ها در شرایط عادی از زیر طاق عبور می‌کنند؛ در سیلاب‌های بزرگتر، آب پشت سد جمع شده و حجم اضافی را کنترل می‌کند.
این سازه به‌صورتی طراحی شده که رسوب تشکیل نمی‌شود و بدون نیاز به مرمت‌های بزرگ، پس از قرن‌ها هنوز به کار خود ادامه می‌دهد.
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
غار زینگان؛ تنها غار روباز ایران در استان ایلام معروف به «بهشت پنهان» که ارواح در آنجا زندگی می‌کنند
سیستم آبگیری
در دیواره‌های سد لوله‌های سفالی تعبیه شده است که در تابستان بسته و پس از پر شدن آب، باز می‌شوند و جریان منظم آب را تنظیم می‌کنند.
جنبه‌های فرهنگی، زمین‌شناسی و گردشگری
نقوش سنگی
بسیاری از سنگ‌نگاره‌ها، از جمله نقش بزکوهی، بر دیواره طاق حک شده‌اند که نشان‌دهنده نماد طلب باروری، آب و فراوانی هستند. برخی برآورد‌ها قدمت این نقوش را تا ۷۰۰۰ سال تخمین زده‌اند.
ژئوسایت و حفاظت ژئومورفولوژیک
این اثر در ژئوپارک طبس تعریف شده و به‌عنوان نمونه‌ای ناب از مهندسی تاریخی در ژئوسایت «کال سردر» محسوب می‌شود. از منظر زمین‌شناسی، قرار گرفتن آن در باریک‌ترین قسمت دره با سنگ‌های مقاوم و عمق فرسایشی رودخانه، نشان از طراحی مبتنی بر شناخت عمیق طبیعت دارد.
جذب گردشگری طبیعی
بازدید از طاق شاه عباسی همراه با چشمه آب‌گرم مرتضی‌علی، تجربه‌ای چندوجهی است. چشمه‌ای که آب گرم و سرد را به‌طور هم‌زمان ارائه می‌دهد؛ پدیده‌ای نادر و جاذب گردشگر. مسیر دسترسی از روستای خرو و همجواری این آثار با زیبایی‌های کویر طبس، ارزش گردشگری آن را دوچندان کرده است.
طاق شاه عباسی نمایشی از قدرت و هوش مهندسی ایرانیان باستان است: ظرافت، خلاقیت و دوام در طراحی، عملکرد برجسته در کنترل سیلاب‌ها و سازگاری کامل با ویژگی‌های طبیعی محیط. این اثر، ترکیبی از معماری استثنایی، هنر سنگ‌نگاره و ارزش‌های زمین‌شناختی و فرهنگی است که امروز در ژئوپارک طبس مورد تحقیق و بازدید است.
به گزارش راز بقا، هم‌اکنون، این سد نه تنها یادآور دوران شکوفایی مهندسی آب در دوره صفوی، بلکه الگویی برای طراحی‌های پایدار امروزی در مدیریت منابع آب به‌شمار می‌آید. شناخت بهتر، حفظ مستمر و ترویج بازدید مسئولانه از آن، رمز گشودن دریچه‌ای به تاریخ عبور انسان از دل چالش‌های طبیعی است.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
دژ ضحاک؛ اسرارآمیزترین اثر تاریخی ایران در آذربایجان شرقی با ۲۰۰۰ سال قدمت که توسط ارواح تسخیر شده است
تپه عبدالحسین لرستان؛ جمجمه ۹۰۰۰ سالهای که تاریخ بشر را بازنویسی کرد
گورستان کان گنبد ایلام؛ گورستان طلسم شدهای با ۶۵۰۰ سال قدمت که یک گنج افسانهای دارد و مردگان از آن محافظت می‌کنند!
تپه اللهقلی؛ گنج ۹ هزار ساله آذربایجان شرقی که قدیمی‌ترین سفال و اشیای فلزی جهان در آنجا کشف شد
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان