عقیق جزع؛ سنگ مقدس ایرانی و نماد قدرت و وقار که وسوسه‌های شیطان را دفع می‌کند و زایمان را تسهیل می‌کند

راز بقا: سنگ‌ها و کانی‌های زینتی همواره بخشی از تاریخ، فرهنگ و باور‌های مردم ایران بوده‌اند. در میان این گوهرها، عقیق جزع جایگاه ویژه‌ای دارد. این سنگ که گونه‌ای از عقیق یمانی یا عقیق سیاه است، نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از فرهنگ‌های کهن به دلیل زیبایی ظاهری، خواص نمادین و معنوی، و همچنین کاربرد‌های تزیینی و مذهبی، شهرت یافته است. 

به گزارش راز بقا، عقیق جزع در ایران به ویژه در ساخت تسبیح، انگشتر و نگین‌های مذهبی استفاده می‌شود و به واسطه رنگ خاص و نادر خود، ارزشی متفاوت از سایر انواع عقیق دارد.

ویژگی‌ها و منشأ تشکیل عقیق جزع

به گزارش راز بقا، عقیق جزع نوعی عقیق کوارتزی است که عمدتاً در رنگ‌های تیره، از قهوه‌ای سوخته تا مشکی عمیق، یافت می‌شود. این رنگ خاص به دلیل وجود ترکیبات آهن و منگنز در ساختار بلوری آن ایجاد می‌شود. 

عقیق جزع معمولاً به صورت لایه‌های متحدالمرکز و یا نوار‌های رنگی دیده می‌شود که جلوه‌ای منحصر‌به‌فرد به آن می‌بخشد.

از نظر زمین‌شناسی، عقیق جزع در حفره‌های سنگ‌های آتشفشانی و رسوبی تشکیل می‌شود و فرایند شکل‌گیری آن ممکن است هزاران تا میلیون‌ها سال به طول انجامد. ایران یکی از مناطقی است که منابع باکیفیت این سنگ را داراست، هرچند نمونه‌های مشهور آن از یمن و برخی مناطق هند نیز وارد می‌شوند. 

به سنگ عقیق جزع یمانی «اونیکس» نیز می‌گویند و شامل انواع متعدد است: جزع آبی، جزع الجزایری، جزع برزیلی، جزع بقراوی، جزع سیاه و سفید، جزع گلگون، جزع مرمری .. در زبان فارسی به جزع «قولنج» گفته می‌شود یعنی به هر چیز ابلق، اما در زبان عربی «خولنج» خوانده می‌شود. همچنین در لغت‌نامه‌ها با نام «حجر باباغوری» نوشته شده است. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

سنگ پا؛ سنگ پا چیست، از کی وارد خانه ایرانی‌ها شد و چرا به جای سنگ پای قروه، «سنگ پای قزوین» مشهور شد

آمولیت؛ نادرترین و گران‌ترین سنگ جهان که مثل رنگین‌کمان است و برای جذب ثروت و افزایش باروری استفاده می‌شود

جایگاه تاریخی و فرهنگی عقیق جزع در ایران

به گزارش راز بقا، در فرهنگ ایرانی - اسلامی، عقیق به ویژه عقیق یمانی و جزع، سنگ‌هایی مقدس و خوش‌یمن محسوب می‌شوند. روایات متعددی از دوره اسلامی، به‌خصوص در احادیث منسوب به ائمه، بر فضیلت همراه داشتن انگشتر عقیق اشاره دارند. 

عقیق جزع در ایران اغلب در تسبیح‌های نفیس مذهبی به کار می‌رود. رنگ تیره و باوقار آن، همراه با انعکاس نوری ملایم، حس معنویت و آرامش را القا می‌کند. در گذشته، پادشاهان و اشراف ایرانی از عقیق جزع برای نگین انگشتر‌های خود استفاده می‌کردند و آن را نماد قدرت، وقار و ایمان می‌دانستند. حتی در برخی متون تاریخی، آمده است که عقیق جزع به عنوان هدیه‌ای ارزشمند بین حاکمان رد و بدل می‌شده است.

کاربرد‌ها و باور‌های عامیانه درباره عقیق جزع

به گزارش راز بقا، گذشته از جنبه زیبایی‌شناسی، عقیق جزع در باور‌های عامیانه دارای خواص معنوی و محافظتی است. بسیاری بر این باورند که این سنگ می‌تواند در برابر چشم زخم و انرژی‌های منفی محافظت کند، اضطراب را کاهش دهد و به فرد حس اطمینان و آرامش ببخشد. 

از نظر علمی، گرچه این ادعا‌ها اثبات قطعی ندارند، اما تأثیر روانی داشتن چنین سنگ‌هایی در قالب اثر پلاسبو قابل بررسی است. 

بهترین نوع جزع از نظر اهل‌بیت نوع یمانی این گوهر است و معادن عموما در هند، یمن و گا‌ها در چین و اتیوپی هم یافت می‌شود. بهترین نوع عقیق جزع رنگ روشن بدون کدورت و زخم است.

گفته می‌شود که طبیعت جزع سرد و خشک است و ثواب نماز را هفتاد برابر می‌کند و همچنین وسوسه‌های شیطان را دفع می‌کند. همچنین گفته می‌شود موقع خواب و در زمان افسردگی و همچنین در زمان شاد بودن نباید مورد استفاده قرار بگیرد و به همین خاطر از نوع گوهر‌هایی است که در دیدگاه مذهب و اهل بیت فقط در مواقع خاص مثلا هنگام نماز یا ترس از وسوسه شیطان باید استفاده شود. 

عقیق جزع همچنین در صنایع دستی ایران جایگاه ویژه‌ای دارد. هنرمندان تراش‌سنگ ایرانی، با مهارت خاصی این سنگ را صیقل می‌دهند تا جلوه نهایی آن در ساخت زیورآلات، مهر‌های سنتی و اشیای زینتی نمایان شود.

در بازار امروز، عقیق جزع اصل به دلیل کمیاب بودن و دشواری استخراج، ارزش بالایی دارد و در حراج‌ها و بازار‌های گوهرسنگ، به ویژه در قم، مشهد و اصفهان، بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد.

به گزارش راز بقا، عقیق جزع نه تنها یک سنگ زینتی زیبا بلکه نمادی از فرهنگ، تاریخ و باور‌های مردم ایران است. این گوهر کمیاب، با رنگ‌های تیره و خاص خود، در گذر قرن‌ها جایگاه خود را در قلب ایرانیان حفظ کرده و همچنان به عنوان یکی از محبوب‌ترین سنگ‌های مذهبی و تزئینی در کشور شناخته می‌شود. 

امروزه، حفظ منابع و ترویج هنر تراش و پرداخت این سنگ، می‌تواند به عنوان بخشی از میراث فرهنگی و هنری ایران مورد توجه قرار گیرد.