پلیکان خاکستری؛ بزرگترین پلیکان جهان با بال ۳ متری که در ایران زندگی می‌کند و شبیه آدم‌های ژولیده و شلخته است!

راز بقا: پلیکان خاکستری یا سقای کاکُلی (Dalmatian Pelican) یکی از بزرگ‌ترین پرندگان آب شیرین در جهان است که به‌خاطر بال‌های عظیم، پر‌های متمایز و حضور آرام، اما مقتدرش در زیست‌بوم‌های آبی شناخته می‌شود. این پلیکان به پلیکان دالماسی نیز معروف است و در واقع نام اصلی آن همان «پلیکان دالماسی» است. 

به گزارش راز بقا، این پرنده در سراسر جنوب‌شرقی اروپا، آسیای مرکزی و بخش‌هایی از چین یافت می‌شود و هم نمادی از غنای بوم‌شناختی است و هم گونه‌ای که با تهدیدهایی، چون فعالیت‌های انسانی و تخریب زیستگاه روبه‌روست. پلیکان خاکستری به‌دلیل پرواز باشکوه و روش‌های هماهنگ ماهیگیری، پرنده‌ای شگفت‌انگیز و حیاتی برای تنوع زیستی تالاب‌هاست. 

ویژگی‌های ظاهری و فیزیکی

به گزارش راز بقا، پلیکان خاکستری پرنده‌ای چشمگیر است که طول بدن آن به‌طور معمول بین ۱۶۰ تا ۱۸۰ سانتی‌متر و فاصله دو سر بال‌هایش تا ۳.۵ متر می‌رسد. این پلیکان در واقع بزرگ‌ترین پلیکان در میان گونه‌های پلیکان است. این پرنده نسبت به پلیکان سفید بزرگ (Great White Pelican) حجیم‌تر و پریشان‌تر به نظر می‌رسد. 

رنگ پر‌ها عمدتاً خاکستری نقره‌ای است و پر‌های خاکستری پشت گردن، که نام علمی «crispus» از آن گرفته شده، به آن ظاهری منحصر‌به‌فرد می‌بخشند. در فصل جفت‌گیری، کیسه زیر منقار به رنگ نارنجی- قرمز درخشان درمی‌آید و تضادی چشمگیر با رنگ‌های کم‌رنگ بدن ایجاد می‌کند. منقار بلند و قدرتمند این پرنده برای صید ماهی ایده‌آل است و پا‌های کوتاه، اما قوی آن برای حرکت در آب‌های کم‌عمق سازگار شده‌اند. 

زیستگاه و پراکندگی

به گزارش راز بقا، پلیکان‌های خاکستری در دریاچه‌های آب شیرین بزرگ، دلتاها، تالاب‌ها و رودخانه‌های آرام زندگی می‌کنند. آنها مهاجران نسبی‌اند و جمعیت‌هایی که در مناطق سردسیر هستند، زمستان را در جنوب سپری می‌کنند. 

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

عمو جلال و داگلاس؛ پلیکان مهاجری که ۸ سال است در انزلی کنار صیاد ۵۶ ساله‌ای زندگی می‌کنند

شوبیل: پرنده آفریقایی هم‌اندازه انسان که بچه کروکودیل‌ها را می‌خورد و خواهر و برادرش را می‌کُشد

بزرگ‌ترین کُلنی‌های زادآوری در یونان، روسیه، مغولستان و چین دیده می‌شود و گروه‌های کوچک‌تر در بالکان و خاورمیانه پراکنده‌اند. این پرندگان به تالاب‌های بکر با وفور ماهی و مکان‌های امن برای لانه‌سازی نیاز دارند؛ معمولاً در بستر‌های شناور یا جزایر دورافتاده زندگی می‌کنند. 

تخریب تالاب‌ها، ساخت سد‌ها و صید بی‌رویه، زیستگاه آنها را کاهش داده است. اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) این گونه را «نزدیک به تهدید» طبقه‌بندی کرده، هرچند اقدامات حفاظتی فعال در برخی مناطق موجب افزایش تدریجی جمعیت شده است.

رفتار، تغذیه و تولیدمثل

به گزارش راز بقا، پلیکان خاکستری عمدتاً ماهی‌خوار است و از گونه‌هایی مانند کپور، گربه‌ماهی و مارماهی تغذیه می‌کند. آنها معمولاً به‌صورت انفرادی یا در گروه‌های کوچک شکار می‌کنند و با منقار بزرگ خود ماهی را از آب می‌قاپند. برخلاف برخی پرندگان دریایی، از هوا به آب شیرجه نمی‌زنند، بلکه هنگام شنا سر خود را در آب فرو می‌برند.

فصل جفت‌گیری اوایل بهار آغاز می‌شود و جفت‌ها در کلنی‌هایی با ده‌ها تا صد‌ها عضو لانه می‌سازند. ماده ۱ تا ۳ تخم می‌گذارد و هر دو والد حدود یک ماه آنها را جوجه‌کشی می‌کنند. جوجه‌ها ابتدا با کرک سفید پوشیده‌اند و با ماهی نیمه‌هضم‌شده والدین تغذیه می‌شوند تا زمانی که توانایی شکار پیدا کنند. آنها پس از حدود ۱۰ تا ۱۲ هفته پرواز می‌آموزند، اما مدتی همچنان به والدین وابسته می‌مانند.

عجیب‌ترین ویژگی‌های پلیکان خاکستری

مدل موی خواب‌آلود: پر‌های خاکستری پشت سر این پرنده ظاهری شبیه حالت «تازه از خواب بیدار شده» ایجاد می‌کند که در میان پلیکان‌ها منحصر‌به‌فرد است. نام «crispus» در لاتین به‌معنای «خاکستری» نیز از همین ویژگی گرفته شده.

تغییر رنگ فصلی: در فصل جفت‌گیری، کیسه زیر منقار رنگ نارنجی - قرمز درخشان پیدا می‌کند که بعد از آن دوباره کم‌رنگ می‌شود؛ مثل یک چراغ احساسی برای جفت‌یابی. 

بال‌هایی به‌اندازه هواپیما: فاصله دو سر بال‌ها تا ۳.۵ متر می‌رسد و هنگام پرواز گروهی، نمایی شبیه موجودات ماقبل تاریخ ایجاد می‌کنند.

معماران شناور: لانه‌ها را روی بستر‌های گیاهی شناور می‌سازند که با جریان آب حرکت می‌کند و آنها را از بسیاری شکارچیان زمینی محفوظ نگه می‌دارد.

سکوت غول‌آسا: با وجود جثه عظیم، صدای کمی دارند و اغلب به غرغر یا هیس‌کردن بسنده می‌کنند، به‌ویژه هنگام لانه‌سازی.

تبار کهن: شواهد فسیلی نشان می‌دهد که پلیکان‌ها طی ۳۰ میلیون سال گذشته تغییر چندانی نکرده‌اند و پلیکان خاکستری یک یادگار زنده از گذشته است.