












راز بقا: پروانه آپولو (Parnassius apollo) یکی از نادرترین و زیباترین پروانههای جهان است که در مناطق مرتفع و سردسیر اروپا و بخشهایی از آسیا زندگی میکند. این پروانه با بالهای سفید درخشان، لکههای سرخ و نقاط سیاه ظریف، بهقدری چشمگیر است که بسیاری از طبیعتشناسان آن را «الماس کوهستان» مینامند. نام آن نیز برگرفته از خدای خورشید و زیبایی در اساطیر یونان، یعنی آپولو، است.
به گزارش راز بقا، زیستگاه اصلی پروانه آپولو در کوههای آلپ، اسکاندیناوی، شبهجزیره ایبری، کشورهای اروپای شرقی و حتی بخشهایی از روسیه و آسیای مرکزی است. این پروانه بیشتر در ارتفاعات بین ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ متر دیده میشود؛ جایی که هوا خنک و پوشیده از گلهای وحشی است.
عامل مهم در انتخاب زیستگاه، وجود گیاهانی از خانواده سدوم (Sedum) یا همان Stonecrop است؛ زیرا لاروهای آپولو تنها از این گیاهان تغذیه میکنند. کاهش این گیاهان مساوی با کاهش جمعیت پروانه است.
به گزارش راز بقا پروانه آپولو بین ۶ تا ۹ سانتیمتر طول بال دارد و یکی از پروانههای بزرگ اروپا محسوب میشود. بالهای سفید مرواریدی با لکههای سیاه در بخش جلویی و دایرههای قرمز در بالهای عقبی، ظاهری منحصربهفرد به آن بخشیدهاند.
لکههای قرمز روی بالها نوعی مکانیسم دفاعی هستند. این لکهها برای پرندگان و شکارچیان تداعیکنندهی سم یا مزه ناخوشایند است و باعث میشوند شکارچی از خوردن پروانه منصرف شود.
پروانههای نر کوچکتر و سبکترند و بالهایشان شفافتر است، در حالیکه مادهها بزرگتر و کمی سنگینترند و رنگ بالهایشان کدرتر به نظر میرسد. این تفاوتها به بقای گونه کمک میکند.
چرخه زندگی پروانه آپولو مانند بسیاری از پروانهها چهار مرحله دارد:
تخمگذاری: ماده در تابستان تخمها را روی ساقههای گیاهان میزبان میگذارد.
لارو (کرم پروانه): پس از بیرون آمدن، لاروها از برگهای Sedum تغذیه میکنند.
شفیرگی: لاروها در پیلهای سخت وارد مرحله دگردیسی میشوند و این مرحله ممکن است تا فصل بهار طول بکشد.
پروانه بالغ: با شروع تابستان، پروانههای بالغ ظاهر میشوند و در مرحله بزرگسالی خود (مرحلهای که بالهای آن باز است و پرواز میکند) عمر نسبتاً کوتاهی دارد. این پروانهها بهطور معمول بین ۲ تا ۳ هفته زندگی میکنند.
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
شبح کهربایی؛ پروانهای که بالهای شیشهای دارد و برای فرار از دست شکارچیان غیب میشود
پروانه آپولو در فهرست قرمز IUCN در دستهی آسیبپذیر (Vulnerable) قرار دارد. دلایل اصلی کاهش جمعیت آن عبارتاند از:
گرمایش زمین: افزایش دما باعث از بین رفتن زیستگاههای سردسیر این پروانه میشود.
گسترش کشاورزی و شهرسازی: از بین رفتن گیاهان میزبان و چراگاههای کوهستانی.
جمعآوری غیرقانونی: به دلیل زیبایی و ارزش بالای این پروانه، افراد سودجو آن را برای فروش در بازارهای کلکسیونی شکار میکنند.
یکی از شگفتانگیزترین جنبههای پروانه آپولو، ارزش اقتصادی آن است. این پروانه به دلیل نایاب بودن و زیبایی استثنایی، در میان کلکسیونرهای حشرات و طبیعتشناسان بسیار محبوب است.
در بازارهای کلکسیونی، قیمت یک نمونه سالم و دستنخورده از پروانه آپولو بسته به کیفیت و نادر بودن آن میتواند متفاوت باشد:
نمونههای عادی بین ۵۵ میلیون تا ۲۷۵ میلیون تومان ارزشگذاری میشوند.
نمونههای کمیابتر و گونههای خاص که از مناطق محدود بهدست میآیند، بین ۵۵۰ میلیون تا ۱ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان قیمت دارند.
رکوردهایی وجود دارد که برخی پروانههای آپولو با ویژگیهای ژنتیکی نادر، در حراجیها تا ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تا ۳ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان فروخته شدهاند.
این قیمتها باعث شده پروانه آپولو جزو گرانترین پروانههای دنیا باشد و در کنار پروانههای کمیاب دیگری مثل Blue Morpho و Palos Verdes Blue قرار گیرد.
به گزارش راز بقا پروانه آپولو تنها یک کالای کلکسیونی نیست، بلکه بخشی از تعادل طبیعی کوهستانهاست. این پروانهها با گردهافشانی گلها به چرخه اکوسیستم کمک میکنند. کاهش جمعیت آنها نشانهای از تخریب زیستگاههای کوهستانی و تغییرات اقلیمی است.
کشورهای اروپایی برای حفاظت از پروانه آپولو اقدامات زیر را انجام دادهاند:
ایجاد مناطق حفاظتشده در کوههای آلپ و اسکاندیناوی.
ممنوعیت شکار و تجارت غیرقانونی این پروانه.
پروژههای تکثیر و رهاسازی در طبیعت برای افزایش جمعیت.
آموزش عمومی درباره اهمیت این گونه نادر.
این پروانه به دلیل زیبایی خیرهکنندهاش در فرهنگ اروپا جایگاه ویژهای دارد. تصاویر آن روی تمبرها، کتابهای علمی، تابلوهای نقاشی و حتی در طراحی جواهرات به کار رفته است. برای بسیاری، پروانه آپولو نمادی از آزادی، شکوه و زیبایی طبیعت است.
پروانه آپولو یکی از شگفتانگیزترین و کمیابترین پروانههای جهان است. زیبایی ظاهری، نقش اکولوژیک و ارزش اقتصادی بینظیر آن، این پروانه را به یک گنجینه طبیعی تبدیل کرده است. اما تهدیدات ناشی از تغییرات اقلیمی و فعالیتهای انسانی، بقای آن را به خطر انداخته است. حفاظت از این گونه نه تنها به معنای حفظ یک پروانه زیباست، بلکه بخشی از تلاش برای نجات تنوع زیستی و اکوسیستمهای کوهستانی محسوب میشود.