کنه تارعنکبوتی؛ آفت معروف به «تارتن» که تار‌های نازک می‌تند و شیره برگ نخل و گیاهان زراعی را می‌مکد و باعث زردی، خشکی و کاهش محصول می‌شود
کنه تارعنکبوتی یا کنه دونقطه‌ای (Spider mite) از آفات مهم کشاورزی ایران است که با تغذیه از شیره گیاهان زراعی، باغی و نخل‌ها خسارت سنگینی وارد می‌کند. شناخت چرخه زندگی، علائم و روش‌های کنترل این آفت برای کاهش آسیب و حفظ محصول ضروری است.
راز بقا: کنه‌های تارعنکبوتی، که به انگلیسی Spider mites یا به‌طور خاص «کنهٔ دونقطه‌ای» نامیده می‌شوند، جزو خانواده Tetranychidae هستند. این خانواده شامل حدود ۱۲۰۰ گونه مختلف می‌باشد. در ایران، کنه دونقطه‌ای یکی از آفات مهم گیاهان زراعی، گلخانه‌ای و باغی است که می‌تواند خسارات قابل توجهی به محصولات وارد کند. در این مقاله از راز بقا به زیست‌شناسی، علائم آلودگی، چرخه زندگی، عوامل مؤثر و روش‌های کنترل این آفت پرداخته می‌شود.
ویژگی‌های زیستی و مورفولوژی
به گزارش راز بقا، کنه‌های تارعنکبوتی در رده Acari و زیررده Prostigmata قرار دارند. این جانوران ریز با استفاده از قطعات دهانی خود به بافت گیاه نفوذ کرده و شیره سلولی گیاه را می‌مکند.
از نظر ظاهر
ماده‌ها معمولاً بیضی‌شکل و بزرگ‌تر هستند و رنگ آنها می‌تواند زرد، سبز، قهوه‌ای یا قرمز باشد.
نر‌ها کوچکتر و باریک‌تر بوده و اغلب رنگ روشن‌تری دارند.
لارو‌ها سه جفت پا دارند و پس از چند مرحله نمفی به کنه بالغ تبدیل می‌شوند.
بسیاری از گونه‌ها تار‌های نازک ابریشمی می‌تنند که گیاه میزبان را می‌پوشاند و حرکت کنه‌ها را آسان‌تر می‌کند.
یکی از شناخته‌شده‌ترین گونه‌ها، Tetranychus urticae است که در بسیاری از مزارع و باغ‌ها شایع است.
علائم آلودگی و خسارت
اولین نشانه آلودگی معمولاً به صورت لکه‌های زرد یا سفید کوچک بر روی سطح برگ‌ها دیده می‌شود. این لکه‌ها به دلیل مکیدن شیره سلولی و از بین رفتن کلروفیل ایجاد می‌شوند.
با افزایش جمعیت کنه:
برگ‌ها بی‌رنگ و خشک می‌شوند و در نهایت می‌ریزند.
تار‌های نازک زیر و روی برگ‌ها را می‌پوشانند و در صورت شدت، تمام گیاه در تار فرو می‌رود.
برگ‌ها حالت پیچیده و قهوه‌ای پیدا کرده و می‌ریزند.
در آلودگی شدید، گیاه کاملاً بدون برگ می‌شود و حتی ممکن است از بین برود.
در محصولات باغی و گلخانه‌ای، این خسارت منجر به کاهش فتوسنتز، ضعف گیاه و افت کیفیت محصول می‌شود.
چرخه زندگی
کنه دونقطه‌ای چرخه‌ای شامل چهار مرحله اصلی دارد:
یک. تخم: ماده‌ها تخم‌های ریز و مرواریدی‌شکل روی سطح زیرین برگ می‌گذارند.
دو. لارو: پس از تفریخ، لارو‌هایی با سه جفت پا ظاهر می‌شوند که شروع به تغذیه می‌کنند.
سه. نمف‌ها: در دو مرحله رشد کرده و توانایی بیشتری برای آسیب زدن به گیاه پیدا می‌کنند.
چهار. بالغ: در این مرحله، نر و ماده فعال می‌شوند و ماده‌ها تخم‌گذاری جدیدی آغاز می‌کنند.
به گزارش راز بقا در شرایط دمایی مناسب، کل چرخه زندگی ممکن است تنها طی ۳ تا ۵ روز کامل شود. این ویژگی باعث می‌شود جمعیت کنه‌ها در مدت کوتاهی به سرعت افزایش یابد. در فصل گرم و در مناطق خشک ایران، فعالیت این آفت شدیدتر است. در فصل سرد، بسیاری از کنه‌ها وارد خواب زمستانی می‌شوند و با گرم شدن هوا دوباره فعال می‌گردند.
عوامل مؤثر بر شدت آلودگی
شدت و گستردگی آلودگی کنه تارعنکبوتی تحت تأثیر چند عامل قرار دارد:
دمای بالا و رطوبت پایین شرایط ایده‌آل برای رشد و تکثیر سریع این آفت هستند.
وجود گرد و غبار روی برگ‌ها سبب تضعیف گیاه و سهولت فعالیت کنه می‌شود.
تنش آبی و ضعف آبیاری گیاه را حساس‌تر و پذیرای آفت می‌کند.
وجود علف‌های هرز به‌عنوان میزبان ثانویه باعث افزایش منبع آلودگی می‌شود.
استفاده مداوم از یک نوع سم سبب ایجاد مقاومت در جمعیت کنه می‌شود.
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
حمله کنهٔ تارعنکبوتی به نخل
کنهٔ تارعنکبوتی به‌ویژه در مناطق گرم و خشک ایران، مثل خوزستان و بوشهر، یکی از آفات مهم نخل به شمار می‌آید. این کنه بیشتر روی سطح زیرین برگ‌های جوان و سبز نخل مستقر می‌شود و با مکیدن شیره سلولی باعث ایجاد لکه‌های زرد و سفید پراکنده روی برگ‌ها می‌شود. در مراحل اولیه، برگ‌ها ظاهری خاک‌آلود و کدر پیدا می‌کنند و به‌تدریج توان فتوسنتز آنها کاهش می‌یابد.
خسارت کنهٔ تارعنکبوتی به نخل
با افزایش جمعیت کنه‌ها، سطح زیرین برگ‌های نخل به‌طور کامل با تار‌های نازک پوشیده می‌شود. این تار‌ها مانند شبکه‌ای محافظ عمل کرده و باعث تجمع گرد و غبار روی برگ‌ها می‌گردد. برگ‌های آسیب‌دیده خشک و شکننده می‌شوند و در صورت شدت آلودگی، تاج نخل به‌تدریج ضعیف شده و باردهی درخت به شدت کاهش می‌یابد. تداوم حمله کنه حتی می‌تواند باعث ریزش خوشه‌های میوه و کم شدن کیفیت خرما شود.
مطالعات و تجربه‌‌ها
در ایران، تحقیقات نشان داده‌اند که کنه دونقطه‌ای یکی از جدی‌ترین آفات محصولات گلخانه‌ای و باغی است. تجربه کشاورزان در استان‌های کرمان، فارس، اصفهان و خراسان نشان می‌دهد که در صورت عدم مدیریت صحیح، این آفت می‌تواند باعث نابودی کامل محصول شود.
استفاده از برخی کنه‌کش‌ها مانند اسپیرومسیفن و اسپیرودیکلوفن در کنترل این آفت مؤثر بوده است. همچنین، به‌کارگیری کنه‌های شکارگر بومی و بومی‌سازی روش‌های کنترل بیولوژیک نتایج خوبی در مزارع و باغ‌های ایران داشته است.
روش‌های کنترل
برای مقابله با کنه تارعنکبوتی، توصیه می‌شود از روش‌های ترکیبی یا همان مدیریت تلفیقی (IPM) استفاده شود.
روش‌های غیرشیمیایی
حذف علف‌های هرز و میزبان‌های جایگزین.
شستشوی برگ‌ها با آب یا محلول‌های صابونی برای کاهش جمعیت.
افزایش رطوبت در محیط‌های گلخانه‌ای.
استفاده از ارقام مقاوم یا نیمه‌مقاوم.
رهاسازی کنه‌های شکارگر مفید از خانواده Phytoseiidae.
روش‌های شیمیایی
استفاده از کنه‌کش‌های اختصاصی با رعایت دوز و زمان مصرف.
پرهیز از تکرار یک نوع سم برای جلوگیری از مقاومت.
توجه به دوره کارنس (زمان باقی‌مانده سم در محصول).
کنه تارعنکبوتی، به ویژه گونه دونقطه‌ای، یکی از مهم‌ترین آفات کشاورزی در ایران است. این آفت به دلیل سرعت بالای تکثیر و سازگاری با شرایط محیطی، تهدیدی جدی برای محصولات زراعی و گلخانه‌ای به شمار می‌آید.
برای کنترل موفق، لازم است کشاورزان با شناخت دقیق چرخه زندگی آفت، روش‌های غیرشیمیایی را در اولویت قرار دهند و در صورت نیاز از سموم به شکل هدفمند استفاده کنند. همچنین توسعه روش‌های زیستی و بهره‌گیری از دشمنان طبیعی می‌تواند در بلندمدت پایداری بیشتری در مدیریت این آفت ایجاد کند.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
چوبک بزرگ چان؛ یک شاخه زنده با طول ۵۰ سانتی‌متر که بزرگترین حشره روی زمین است و قدرت استتار حیرت‌انگیزی دارد
وولباخیا؛ باکتری عجیبی که مردها را به زن تبدیل می‌کند!
ساسهای آدمخوار؛ ساسهای بوسهزن موجوداتی کوچک و خونخوار که شبها به انسان حمله می‌کنند
ساس بوسهزن؛ خونخوارترین حشره دنیا که نفس انسان را ردیابی می‌کند و از طریق مدفوع بیماری را انتقال می‌دهد
کشف حشره چوبی غول‌پیکر در استرالیا؛ سنگینترین و بزرگترین حشره دنیا کشف شد
ساس؛ مقاومترین آفت جهان که عاشق خون انسان است | ساسها کجا پنهان می‌شوند و چطور آنها را از بین ببریم؟
سنهای ضارب؛ شکارچیانی با سم کشنده و استتار وحشتناک که جسد قربانیان را با خود حمل می‌کنند!
اتفاق هولناک؛ ساسها یک زندانی را «زندهزنده» خوردند!
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان