ساس بوسه‌زن؛ خونخوارترین حشره دنیا که نفس انسان را ردیابی می‌کند و از طریق مدفوع بیماری را انتقال می‌دهد

راز بقا: تریاتومینه‌ها که به نام «ساس‌های بوسه‌زن» (Kissing Bug) نیز شناخته می‌شوند، زیرخانواده‌ای از ساس‌های شکاری (Reduviidae) هستند که بیش از ۱۳۰ گونه از آنها شناخته شده است. 

به گزارش راز بقا، این حشرات به دلیل تغذیه از خون و نقش خطرناک‌شان در انتقال انگل Trypanosoma cruzi، عامل بیماری شاگاس، شهرت دارند؛ بیماری‌ای که در آمریکای لاتین به شکل گسترده‌ای دیده می‌شود و می‌تواند مرگبار باشد. این حشرات شب‌زی، هرچند از نظر علمی جذاب‌اند، اما به دلیل روش زندگی انگلی خود، شهرتی شوم یافته‌اند. 

نگاهی تاریخی: از کشف تا تهدید سلامت عمومی

به گزارش راز بقا، تریاتومینه‌ها یا همان ساس‌های بوسه‌زن نخستین‌بار در قرن هجدهم توصیف شدند، اما اهمیت‌شان به‌عنوان ناقلان بیماری تا اوایل قرن بیستم ناشناخته باقی ماند. در سال ۱۹۰۹، پزشک برزیلی کارلوس شاگاس، هم انگل و هم حشره‌ی ناقل آن را شناسایی کرد؛ کشفی که بعد‌ها به نام او «بیماری شاگاس» نام گرفت. از آن زمان تاکنون، این حشرات موضوع تحقیقات گسترده حشره‌شناسی و اپیدمیولوژیک بوده‌اند.

در ابتدا فقط در آمریکای مرکزی و جنوبی مشاهده می‌شدند، اما برخی گونه‌ها اکنون تا جنوب ایالات متحده نیز گسترش یافته‌اند. برنامه‌های بهداشت عمومی در کشور‌های درگیر، شامل سم‌پاشی، بهبود وضعیت مسکن و غربالگری اهداکنندگان خون، در راستای کنترل این حشرات انجام شده‌اند.

ویژگی‌های ظاهری و شیوه تغذیه

به گزارش راز بقا، تریاتومینه‌ها معمولاً بین ۱.۵ تا ۳.۵ سانتی‌متر طول دارند و بدنی کشیده، تخت و سری مخروطی‌شکل با پا‌های بلند و باریک دارند. اغلب گونه‌ها به رنگ قهوه‌ای تیره یا سیاه با لکه‌هایی نارنجی یا قرمز دیده می‌شوند. ویژگی بارز آنها دهان سوزن‌مانندشان است که برای مکیدن خون از آن استفاده می‌کنند.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

مورچه‌گیر؛ حشره مشهور به «دام مرگبار» که مرموزترین شکارچی جهان است و اغلب ایرانی‌ها آن را دیده‌اند!

زنبور ارکیده؛ زنبوری رنگارنگ که با دزدیدن بوی گل‌ها زنبور ماده را برای جفت‌گیری فریب می‌دهد

این حشرات شب‌زی هستند و روز‌ها در شکاف‌ها و ترک‌ها پنهان می‌شوند و شب‌ها به‌سوی انسان‌ها می‌آیند. جذب دی‌اکسیدکربن و گرمای بدن، آنها را به سوی صورت انسان‌ها کشانده و معمولاً اطراف دهان یا چشم‌ها را می‌گزند و به همین دلیل «ساس بوسه‌زن» نام گرفته‌اند. اگرچه نیش آنها معمولاً بدون درد است، اما مدفوع آلوده‌شان ممکن است انگل را به زخم وارد کرده و بیماری را منتقل کند. 

اکولوژی و ارتباط با انسان

به گزارش راز بقا، تریاتومینه‌ها در محیط‌های گرم و مرطوب رشد می‌کنند و اغلب در مجاورت یا داخل سکونت‌گاه‌های انسانی به‌ویژه خانه‌های گلی یا کاه‌گلی زندگی می‌کنند. برخی گونه‌ها کاملاً وحشی‌اند، اما برخی دیگر به محیط انسانی وابسته‌اند. حضور آنها تهدیدی جدی برای سلامت ساکنان مناطق روستایی و فقیر محسوب می‌شود. 

اگرچه اقدامات مدرن تا حدی نرخ ابتلا را کاهش داده، اما افزایش مقاومت به حشره‌کش‌ها و تغییرات اقلیمی، پراکندگی آنها را تشدید کرده است. آموزش عمومی و پایش دائمی همچنان از عوامل کلیدی برای کنترل این حشره‌اند.

عجیب‌ترین حقایق درباره ساس‌های بوسه‌زن

به گزارش راز بقا، با وجود شهرت ترسناک‌شان، تریاتومینه‌ها ویژگی‌هایی عجیب و غریب دارند. برای مثال، در مراحل ابتدایی رشد (نمف‌ها)، برخی گونه‌ها دچار هم‌نوع‌خواری می‌شوند؛ رفتاری که در شرایط کمبود غذا اتفاق می‌افتد و نوعی سازوکار بقا محسوب می‌شود. 

اما عجیب‌ترین ویژگی آنها، شیوه‌ی انتقال مدفوعی بیماری شاگاس است. برخلاف بیشتر بیماری‌های ناقل از طریق نیش، در اینجا انگل از طریق مدفوع آلوده به بدن انسان راه می‌یابد؛ زمانی که فرد با خاراندن محل نیش، مدفوع آلوده را به درون زخم وارد می‌کند. این روش انتقال، بسیار نامعمول ولی در عین حال کارآمد است. 

همچنین بزاق این حشرات دارای مواد بی‌حس‌کننده و ضد انعقاد است، که باعث می‌شود فرد متوجه نیش آنها نشود. برخی افراد تنها پس از چند روز و با مشاهده التهاب یا واکنش‌های آلرژیک، متوجه نیش می‌شوند. 

در موارد نادری، گزش تریاتومینه‌ها می‌تواند باعث آنافیلاکسی (شوک آلرژیک شدید) شود؛ حالتی که می‌تواند کشنده باشد. 

نکته‌ی آخر اینکه این حشرات قادرند نفس انسان را ردیابی کنند و با استفاده از دی‌اکسیدکربن، حتی در تاریکی مطلق، به‌سوی منبع نزدیک شوند. این ویژگی، آنها را به یکی از خون‌خوارترین و مخفی‌کارترین حشرات دنیا تبدیل کرده است.