پیکا؛ خرگوش‌موش کوهستانی که بدون دم است و با رفتار‌های خاصش به نماد هوش و بقا در طبیعت تبدیل شده است
خرگوش‌موش یا پیکا پستانداری کوچک و کوه‌نشین شبیه خرگوش است که در ارتفاعات سرد آسیا و آمریکای شمالی زندگی می‌کند. این حیوان گیاه‌خوار با صدای سوت‌مانند، در زمستان از علوفه‌ی جمع‌آوری‌شده تغذیه می‌کند و یکی از نماد‌های بقا در شرایط سخت طبیعت است.
راز بقا: خرگوش‌موش، خرگوش بی‌دم یا پیکا (Pika) پستانداری کوچک و کوه‌نشین است که در ارتفاعات سرد آسیا و آمریکای شمالی زندگی می‌کند. این حیوان با بدنی گرد، گوش‌های کوتاه و نبود دم بیرونی، شباهت زیادی به خرگوش دارد، اما جثه‌اش بسیار کوچک‌تر است.
به گزارش راز بقا، خرگوش‌موش‌ها عضو خانواده Ochotonidae و راسته‌ی Lagomorpha هستند؛ همان راسته‌ای که خرگوش‌ها و خرگوش‌های صحرایی نیز در آن قرار دارند. جالب است بدانید نام علمی آنها از واژه‌ی مغولی ogotno به‌معنای پیکا گرفته شده است.
زیستگاه خرگوش‌موش، خرگوش بی‌دم یا پیکا
خرگوش‌موش‌ها در مناطق سرد و مرتفع، به‌ویژه دامنه‌های سنگی کوهستان‌های آسیا، تبت، نپال، چین و همچنین کوه‌های آمریکای شمالی زندگی می‌کنند. گونه‌ی معروفی از آنها به نام پیکای گوش‌درشت هیمالیا در ارتفاعاتی بیش از شش‌هزار متر از سطح دریا یافت می‌شود؛ جایی که سرمای سخت و کمبود اکسیژن، بسیاری از حیوانات دیگر را از زندگی بازمی‌دارد.
به گزارش راز بقا خرگوش‌موش‌ها معمولاً بین شکاف سنگ‌ها لانه می‌سازند تا از باد و شکارچیان در امان باشند. برخی گونه‌ها نیز در زمین‌های باز و علف‌زار‌ها تونل‌هایی حفر می‌کنند. در کوه‌های اوراسیا، پرندگانی به نام «گنجشک‌برفی» نیز گاهی آشیانه‌ی خود را در کنار لانه‌ی خرگوش‌موش‌ها می‌سازند و نوعی همزیستی جالب بینشان شکل می‌گیرد.
با گرم‌تر شدن زمین، برخی جمعیت‌های خرگوش‌موش‌ها مجبور شده‌اند برای فرار از گرما به ارتفاعات بالاتر کوچ کنند. کاهش دما برای بقا و فعالیت طبیعی آنها ضروری است، چرا که این موجود کوچک در دمای بالاتر از ۲۵ درجه‌ی سانتی‌گراد نمی‌تواند فعالیت مؤثری داشته باشد.
ویژگی‌های ظاهری و فیزیولوژی
بدن خرگوش‌موش‌ها بسیار فشرده و گرد است و بین ۱۵ تا ۲۳ سانتی‌متر طول دارد. وزن آنها معمولاً بین ۱۲۰ تا ۳۵۰ گرم است. گوش‌هایشان گرد و کوتاه است و کف پاهایشان با مو پوشیده شده تا بتوانند روی سنگ‌های سرد کوهستان راه بروند بدون اینکه گرمای بدنشان را از دست بدهند.
خرگوش‌موش‌ها گیاه‌خوارند و از انواع گیاهان، علف‌ها، شاخه‌های جوان، گل‌ها، گلسنگ‌ها و حتی خزه‌ها تغذیه می‌کنند. به گزارش راز بقا مانند خرگوش‌ها، دستگاه گوارش آنها طوری ساخته شده که بتوانند دوباره مواد غذایی نیمه‌هضم‌شده را بخورند تا از فیبر گیاهان حداکثر استفاده‌ی تغذیه‌ای را ببرند. این فرایند با نام سکوتروفی (Cecotrophy) شناخته می‌شود.
جالب است بدانید برخی خرگوش‌موش‌ها مانند پیکای یقه‌دار در آلاسکا، حتی در موارد نادر لاشه‌ی پرندگان را برای تأمین پروتئین مصرف می‌کنند یا از فضولات دیگر حیوانات استفاده می‌کنند تا مواد معدنی لازم را دریافت کنند.
دندان‌های خرگوش‌موش‌ها مانند سایر لاگومورف‌ها بدون نیش (دندان نیش) هستند و دندان‌های جلویی آنها مخصوص جویدن و بریدن گیاهان رشد کرده است. پا‌های خرگوش‌موش‌ها فاقد پد گوشتی بوده و کاملاً از مو پوشیده شده‌اند تا در مسیر‌های سنگی سر نخورند.
تولیدمثل و رفتار
خرگوش‌موش‌ها بسته به گونه و محل زندگی، در هر زایش بین دو تا پنج نوزاد به دنیا می‌آورند. به گزارش راز بقا گونه‌های سنگ‌زی معمولاً کمتر و گونه‌های تونل‌ساز بیشتر تولیدمثل می‌کنند، زیرا منابع غذایی در زمین‌های باز بیشتر است. دوران بارداری آنها حدود ۲۵ تا ۳۰ روز طول می‌کشد. نوزادان کور و بی‌مو به دنیا می‌آیند و چند هفته در لانه باقی می‌مانند تا رشد کنند.
خرگوش‌موش‌ها بیشتر در روز یا هنگام گرگ‌ومیش فعال‌اند. جالب اینکه برخلاف بسیاری از حیوانات کوهستانی، خواب زمستانی ندارند. در فصل پاییز گیاهان و شاخه‌های نرم را جمع کرده و در زیر سنگ‌ها یا داخل شکاف‌ها ذخیره می‌کنند تا در زمستان‌های سرد از آن تغذیه کنند. به این رفتار اصطلاحاً haypiling یا «توده‌سازی علوفه» گفته می‌شود.
در زمستان، خرگوش‌موش‌ها از درون تونل‌هایشان به این ذخایر غذایی دسترسی دارند و با وجود سرمای شدید، به زندگی خود ادامه می‌دهند. این روش هوشمندانه باعث شده یکی از نماد‌های بقا در محیط‌های سخت باشند.
رفتار اجتماعی و ارتباطی
خرگوش‌موش‌ها حیواناتی بسیار پرصدا هستند و به همین دلیل در برخی مناطق به آنها خرگوش سوت‌زن (Whistling Hare) نیز می‌گویند. به گزارش راز بقا صدای آنها نوعی آژیر هشدار است که در هنگام احساس خطر یا نزدیک شدن شکارچیان شنیده می‌شود.
هر گونه از خرگوش‌موش‌ها صدا‌های مخصوص به خود دارد: برخی با نغمه‌های کوتاه و سریع و برخی با آوا‌های طولانی‌تر. این صدا‌ها در فصل جفتگیری نیز افزایش می‌یابد و نر‌ها برای جذب ماده‌ها آوازگونه صدا درمی‌آورند.
در میان گونه‌های آسیایی، خرگوش‌موش‌ها معمولاً اجتماعی‌تر هستند و در گروه‌های خانوادگی کوچک زندگی می‌کنند. اما خرگوش‌موش‌های آمریکایی مثل پیکای آمریکایی (O. princeps) و پیکای یقه‌دار (O. collaris) اغلب حیواناتی منزوی‌اند و فقط در زمان تولیدمثل با همنوعان خود تماس دارند.
برای مطالعه بیشتر بخوانید:
«پیکای» افغانستان؛ خرگوشی که ساکن ایران است و ۱۱ بچه به دنیا می‌آورد
ارتباط با تغییرات اقلیمی
پژوهش‌ها نشان داده که خرگوش‌موش‌ها نسبت به افزایش دمای جهانی بسیار حساس‌اند. به گزارش راز بقا در دهه‌ی ۱۹۷۰ تاکنون، کاهش جمعیت آنها در بسیاری از مناطق کوهستانی آمریکا ثبت شده است. برای هر یک درجه افزایش دمای محیط، حدود سه درصد از زمان جست‌وجوی غذای آنها کاهش می‌یابد. این یعنی با گرم‌تر شدن زمین، آنها فرصت کمتری برای جمع‌آوری علوفه دارند و در نتیجه در زمستان با کمبود غذا روبه‌رو می‌شوند.
خرگوش‌موش‌ها فقط در دمای زیر ۲۵ درجه می‌توانند به‌خوبی فعالیت کنند، بنابراین اغلب در سایه یا زیر سنگ‌ها می‌مانند. زیستگاه آنها شاخص حساسی برای بررسی اثرات گرمایش جهانی است و بسیاری از دانشمندان آنها را «زنگ خطر اکولوژیکی» می‌دانند.
طول عمر و ساختار زیستی
خرگوش‌موش‌ها معمولاً بین ۶ تا ۷ سال عمر می‌کنند. دانشمندان سن آنها را از طریق بررسی حلقه‌های چسبندگی روی استخوان فک پایین تعیین می‌کنند؛ درست مانند بررسی حلقه‌های تنه‌ی درخت برای تعیین سن آن. بین جنس نر و ماده تفاوتی در طول عمر وجود ندارد.
به گزارش راز بقا با وجود اندازه‌ی کوچک، خرگوش‌موش‌ها نقش بزرگی در اکوسیستم کوهستانی دارند. آنها با بریدن و حمل گیاهان، به پراکندگی بذر‌ها کمک می‌کنند و لانه‌هایشان پناهگاه بسیاری از حشرات و پرندگان کوچک می‌شود.
لینک کپی شد
از میان خبرها
خواندنی‌ها
خرگوش آنگورای غول‌پیکر؛ خرگوش باشکوه ۷ کیلویی که سالی ۵ کیلو پشم لوکس و گران‌قیمت تولید می‌کند
خرگوش پاتاگونی؛ کمیابترین و عجیبترین خرگوش جهان که ترکیبی از الاغ، کانگورو و خرگوش است!
«موش دو پای بلوچستان»؛ کوچکترین کانگورو جهان که هرگز آب نمیخورد!
موش سیاه؛ موشی که در هند مقدس است و هرکس رنگ سفیدش را ببیند پولدار می‌شود
خرگوش کوتوله؛ راهنمای کامل نگهداری، تغذیه و نکات مهم برای زیباترین و بامزهترین حیوان خانگی
خرگوش کوهی صخره؛ خرگوش سُمدار که از توالت عمومی استفاده می‌کند و مدفوعش با قیمت بالا معامله می‌شود!
خرگوش کلهشیری؛ خرگوشی کوچک با یالی شبیه یال شیر که حرکات آکروباتیک انجام می‌دهد و تربیت پذیر است
چینچیلا؛ تمیزترین و گرانترین موش دنیا که هیچ بویی ندارد و موی آن تا ۹ میلیارد تومان قیمت دارد
ارسال نظر
ویدیوهای برگزیده
دنیای گیاهان
علم و کیهان