راز بقا: موضوع «باد معده در فضا» شاید در نگاه اول طنزآمیز به نظر برسد، اما از دید علمی یک پرسش کاملاً جدی است. لباسهای فضایی یک محیط کاملاً ایزوله و کنترلشدهاند و هر اتفاقی که داخل آن رخ دهد، میتواند بر راحتی و حتی عملکرد فضانورد تأثیر بگذارد. در این مقاله از راز بقا بررسی میکنیم که اگر فضانوردی در داخل لباس فضایی دچار باد معده شود دقیقاً چه اتفاقی میافتد و چه اثراتی بر سیستمهای حیاتی لباس دارد.
به گزارش راز بقا، لباسهای فضایی مانند یک «ایستگاه فضایی کوچک» طراحی شدهاند. آنها: فشار داخلی ثابت دارند، اکسیژن را تأمین میکنند، دیاکسیدکربن را حذف میکنند و دما و رطوبت را کنترل میکنند.

اما نکته مهم این است که هیچ بخشی برای حذف بوهای آزاردهنده وجود ندارد. سیستمهای تصفیهی هوا تنها برای جدا کردن CO₂ و رطوبت طراحی شدهاند، نه برای خنثی کردن ترکیبات بدبو.
پاسخ کوتاه: جایی نمیرود!
لباس فضایی مثل یک محفظهی مهر و موم شده است، بنابراین هر گازی که در آن آزاد شود، از جمله گازهای خروجی دستگاه گوارش، همانجا محبوس میماند و تنها با جریان هوا درون لباس حرکت میکند. به همین دلیل فضانورد مجبور است تا پایان راهپیمایی فضایی (که ممکن است ۷ تا ۸ ساعت طول بکشد) با آن بو کنار بیاید.

نه، بههیچوجه.
مقدار گازی که هنگام باد معده آزاد میشود بسیار کمتر از آن است که بتواند: فشار لباس را تغییر دهد، حسگرهای اکسیژن و CO₂ را مختل کند و سیستم تصفیه را دچار مشکل کند.
لباس فضایی چند صد لیتر هوای در گردش دارد و یک پاف کوچک گاز هیچ تأثیری بر عملکرد فنی آن نمیگذارد.
اما مشکل اصلی خود فضانورد است.
در حالت بیوزنی، گازها و مایعات در بدن مثل زمین جدا نمیشوند. هیچ «بالا» و «پایین»ی وجود ندارد. نتیجه چیست؟ حرکت گاز در دستگاه گوارش سختتر است، دلپیچه و نفخ بیشتر حس میشود و خروج گاز همیشه راحت نیست.
اگر فضانورد بالاخره تصمیم بگیرد گاز را آزاد کند، بلافاصله با بوی آن روبهرو میشود و چون جریان هوا دائماً در کلاه گردش دارد، بو دور خودش میچرخد!

داخل کلاه فضانورد میکروفون بسیار حساسی قرار دارد که صدا کوچکترین حرکات حتی تنفس را دریافت میکند؛ بنابراین اگر صدای باد معده کمی بلند باشد، این احتمال وجود دارد که کنترل مأموریت هم آن را بشنود. در تاریخ ثبتشدهای از چنین رخدادی وجود ندارد، اما فضانوردان بارها در مصاحبهها اعتراف کردهاند که اتفاقات خجالتآور صوتی در ارتباطات برقرار شده است.
باد معده در فضا نه خطرناک است و نه بر عملکرد لباس تأثیر دارد، اما چند نکته مهم دربارهاش قطعی است: بو خارج نمیشود و در لباس میماند، فیلترهای لباس آن را از بین نمیبرند، فضانورد خودش بیشترین آسیب را میبیند، در شرایط بیوزنی، گازها باعث ناراحتی بیشتری میشوند و امکان دارد صدا توسط میکروفون ضبط شود.
در نهایت، این موضوع نشان میدهد که حتی سادهترین اتفاقات انسانی هم در فضا شکل متفاوتی پیدا میکنند. زندگی در فضا مجموعهای از چالشهای کوچک و بزرگ است که تجربه فضانوردی را منحصربهفرد میکند.