گراز زگیل‌دار فیلیپینی؛ خوک وحشی با صورت پر از زگیل که مثل شیر یال دارد و در زمان جفت‌گیری صورتش شبیه زره می‌شود

راز بقا: گراز زگیل‌دار فیلیپینی (Philippine warty pig) یکی از شاخص‌ترین و در عین حال کمتر شناخته‌شده‌ترین گراز‌های وحشی جنوب‌شرقی آسیاست که تنها در کشور فیلیپین یافت می‌شود. 

به گزارش راز بقا، این گونه‌ی بومی با جثه‌ای تنومند، مو‌هایی زبر و رفتاری چابک، نقشی مهم در پویایی و باززایی جنگل‌ها ایفا می‌کند و در عین حال نمادی از شکنندگی تنوع زیستی جزایر به شمار می‌رود. با وجود سازگاری بالا و توان بقا، این گراز امروزه با تهدید‌های فزاینده‌ای روبه‌روست و در کانون توجه‌های حفاظتی قرار دارد. 

رده‌بندی، تکامل و ویژگی‌های ظاهری

به گزارش راز بقا، گراز زگیل‌دار فیلیپینی به خانواده خوکیان (Suidae) تعلق دارد؛ خانواده‌ای که گراز‌های وحشی و خوک‌های اهلی را در بر می‌گیرد. سال‌ها گراز‌های وحشی فیلیپین در یک گروه کلی طبقه‌بندی می‌شدند، اما پژوهش‌های جدید ژنتیکی و ریخت‌شناختی نشان داده‌اند که این نوع گراز گونه‌ای مستقل است. 

این گراز با دیگر گراز‌های زگیل‌دار جنوب‌شرقی آسیا، مانند گراز زگیل‌دار ویسایان (Sus cebifrons)، خویشاوندی دارد، اما به دلیل انزوای جغرافیایی طولانی‌مدت در مجمع‌الجزایر فیلیپین، مسیر تکاملی جداگانه‌ای را طی کرده است.

از نظر ظاهری، این گونه در مقایسه با برخی دیگر از گراز‌های وحشی، جثه‌ای متوسط دارد. وزن گراز‌های بالغ معمولاً بین ۴۰ تا ۷۰ کیلوگرم است و نر‌ها اندکی بزرگ‌تر از ماده‌ها هستند. بدن آنها با مو‌های زبر و تیره به رنگ قهوه‌ای تیره تا سیاه پوشیده شده که به‌ویژه در امتداد ستون فقرات برجسته‌تر است. 

نر‌ها به‌خصوص در فصل جفت‌گیری، زگیل‌های ضخیم و برجسته‌ای روی صورت خود پیدا می‌کنند. این زگیل‌ها لایه‌هایی سخت از پوست هستند که هنگام درگیری با نر‌های رقیب نقش محافظتی دارند و نام این گونه نیز از همین ویژگی گرفته شده است.

پوزه کشیده و قدرتمند این گراز برای کندوکاو در خاک و لایه‌های برگ‌های جنگلی کاملاً سازگار شده است. پا‌های نیرومند و سم‌های فشرده به آن امکان می‌دهد به‌راحتی در شیب‌های تند، پوشش گیاهی انبوه و زمین‌های گِلی حرکت کند. اگرچه در دویدن‌های طولانی چندان سریع نیست، اما هنگام احساس خطر می‌تواند شتاب ناگهانی قابل‌توجهی داشته باشد.

زیستگاه، پراکنش و بوم‌شناسی

گراز زگیل‌دار فیلیپینی گونه‌ای بومی چندین جزیره فیلیپین از جمله لوزون، میندورو، سامار، لیته و میندانائو است. زیستگاه اصلی آن جنگل‌های جلگه‌ای و کوهستانی است، اما در علفزارها، جنگل‌های ثانویه و حتی حاشیه زمین‌های کشاورزی نیز دیده می‌شود. این انعطاف‌پذیری زیستگاهی باعث شده بتواند در چشم‌انداز‌هایی که به‌شدت تحت تأثیر فعالیت انسانی قرار گرفته‌اند نیز دوام بیاورد. 

از نظر بوم‌شناسی، این گراز به‌عنوان «مهندس اکوسیستم» شناخته می‌شود. با شخم زدن خاک در جست‌وجوی غذا، لایه‌های برگ و خاک را جابه‌جا می‌کند و به پراکنش بذر، گردش مواد غذایی و هوادهی خاک کمک می‌کند. بسیاری از گیاهان به‌طور غیرمستقیم از این رفتار سود می‌برند، زیرا بذر‌هایی که در خاک دفن می‌شوند شانس بیشتری برای جوانه‌زدن دارند.

این گونه همه‌چیزخوار است و رژیم غذایی آن شامل ریشه‌ها، غده‌ها، میوه‌های افتاده، حشرات، مهره‌داران کوچک و در صورت دسترسی، محصولات کشاورزی مانند ذرت و برنج می‌شود. به گزارش راز بقا، همین ویژگی فرصت‌طلبانه در تغذیه به بقای آن در دوره‌های کمبود غذا کمک می‌کند، اما در عین حال باعث تعارض با کشاورزان نیز می‌شود. از نظر اجتماعی، گراز‌های زگیل‌دار معمولاً در گروه‌های کوچک شامل ماده‌ها و بچه‌ها زندگی می‌کنند و نر‌های بالغ خارج از فصل تولیدمثل بیشتر تنها هستند. 

رفتار، تولیدمثل و وضعیت حفاظتی

به گزارش راز بقا، زادآوری این گونه معمولاً هم‌زمان با دوره‌هایی است که منابع غذایی فراوان‌ترند. پس از دوره بارداری حدود چهار ماهه، ماده‌ها معمولاً سه تا پنج بچه به دنیا می‌آورند. نوزادان در بدو تولد دارای نوار‌های روشن‌رنگ روی بدن هستند که به استتار آنها در میان پوشش گیاهی جنگل کمک می‌کند. این نوار‌ها با رشد حیوان به‌تدریج از بین می‌روند. 

از نظر رفتاری، گراز زگیل‌دار فیلیپینی عمدتاً شب‌گرد یا گرگ‌ومیش‌فعال است، به‌ویژه در مناطقی که فشار شکار زیاد است. این تغییر الگوی فعالیت پاسخی مستقیم به حضور انسان‌هاست. با این حال، در زیستگاه‌های امن‌تر ممکن است در طول روز نیز فعال باشد.

برای مطالعه بیشتر بخوانید:

خوک‌آهوی توگیان؛ خوک کمیاب با ظاهر ترسناک و آخرالزمانی که پوستی بی‌مو و چروکیده دارد و دندان‌هایش از وسط بینی‌اش بیرون زده است

گراز زگیل‌دار؛ گراز وحشی با عاج‌های خمیده ۳۰ سانتیمتری و یال‌هایی شبیه اسب که روی سرش چهار زگیل دارد و همیشه گرسنه است!

از دیدگاه حفاظتی، گراز زگیل‌دار فیلیپینی در فهرست اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) در رده «آسیب‌پذیر» قرار دارد. مهم‌ترین تهدید‌ها شامل تخریب جنگل‌ها، گسترش کشاورزی، شکار برای گوشت و آمیزش با خوک‌های اهلی است. 

تکه‌تکه شدن زیستگاه‌ها باعث جدایی جمعیت‌ها، کاهش تنوع ژنتیکی و افزایش آسیب‌پذیری در برابر بیماری‌ها و تغییرات محیطی می‌شود. اگرچه برخی جمعیت‌ها در مناطق حفاظت‌شده باقی مانده‌اند، ضعف در اجرای قوانین سبب شده بقای بلندمدت این گونه به حفاظت مؤثر از زیستگاه و مشارکت جوامع محلی وابسته باشد. 

عجیب‌ترین نکات درباره گراز زگیل‌دار فیلیپینی

به گزارش راز بقا، یکی از عجیب‌ترین ویژگی‌های گراز زگیل‌دار فیلیپینی، دگرگونی چشمگیر نر‌ها در فصل جفت‌گیری است. زگیل‌های صورت آنها متورم و سخت می‌شود و چهره‌ای شبیه به زره طبیعی به خود می‌گیرد. این زگیل‌ها صرفاً جنبه ظاهری ندارند، بلکه هنگام برخورد‌های شدید سر به سر، ضربه‌ها را جذب می‌کنند.

نکته عجیب دیگر، توانایی شنا کردن این گرازهاست. با وجود بدن تنومند، آنها شناگران قابلی هستند و می‌توانند از رودخانه‌های پهن یا حتی میان جزایر عبور کنند؛ قابلیتی که توضیح می‌دهد چگونه گراز‌های وحشی پیش از ورود انسان‌ها به چندین جزیره فیلیپین راه یافته‌اند.

هوش آنها نیز کمتر از آنچه تصور می‌شود نیست. این گراز‌ها به‌سرعت یاد می‌گیرند از تله‌ها دوری کنند و الگوی فعالیت خود را با زمان‌بندی انسان‌ها هماهنگ سازند، به‌طوری که در مناطق پرشکار تقریباً کاملاً شب‌فعال می‌شوند. در برخی مناطق روستایی حتی گزارش شده که منتظر ترک مزارع توسط کشاورزان می‌مانند و سپس به محصولات حمله می‌کنند.

شاید عجیب‌ترین نقش آنها، باغبانی ناخواسته‌شان باشد. دانه‌هایی که همراه میوه خورده می‌شوند، در فاصله‌ای دورتر و اغلب در خاک تازه زیرورو شده دفع می‌گردند؛ شرایطی ایده‌آل برای جوانه‌زدن گیاهان جدید.

با وجود وحشی بودن، گراز زگیل‌دار فیلیپینی می‌تواند با خوک‌های اهلی جفت‌گیری کند و دورگه‌هایی به‌وجود آورد که مرز میان حیات وحش و دامداری را مبهم می‌سازد و به چالشی جدی برای حفاظت از این گونه تبدیل شده است.