یخ یک میلیون ساله معمای عصر یخبندان را فاش خواهد کرد

راز بقا: یک قطعه یخ که متعلق به ۱.۲ میلیون سال قبل و احتمالاً قدیمی‌ترین یخ جهان است از اعماق قطب جنوب بیرون کشیده شده است. تیمی از دانشمندان با کار در دمای منفی ۳۵ درجه سانتیگراد، یک قالب یخ به طول ۲.۸ کیلومتر استخراج کردند.

در داخل این قطعه یخ، حباب‌های هوا و ذراتی معلق‌اند که دانشمندان امیدوارند بتوانند جوابی برای معمای حل‌نشده تاریخ آب‌وهوای کره زمین در خود داشته باشند.

این دانشمندان اروپایی طی چهار تابستان در قطب جنوب کارکردند. آنها در رقابت با هفت‌کشور بودند تا بتوانند اولین گروهی باشند که به این صخره که در زیر قاره یخ‌زده قرار دارد، دست پیدا کنند.

کار این دانشمندان می‌تواند به حل یکی از معما‌های قدیمی درباره آب‌وهوای کره زمین کمک کند. معمایی که به ۹۰۰ هزار تا ۱.۲ میلیون سال قبل برمی‌گردد. زمانی که چرخه دوره‌های یخ‌بندان مختل شد و آن‌طور که بعضی از دانشمندان می‌گویند شرایط می‌توانست اجداد ما را درخطر انقراض کامل قرار دهد.

پرفسور کارلو باربانته از دانشگاه فوسکاری در ونیز که هماهنگ‌کننده این مطالعه است می‌گوید: «این دستاورد فوق‌العاده‌ای است.»

او می‌گوید: «شما قطعه‌ای یخ با قدمت یک میلیون سال در دست دارید. گاهی در آن لایه‌هایی از خاکستر فوران‌های آتش‌فشانی دیده می‌شود. حباب‌های ریزی داخل آن وجود دارد. بعضی از این حباب‌ها با هوایی پرشده‌اند که اجداد ما یک‌میلیون سال پیش در آن نفس می‌کشیده‌اند.»

این گروه تحقیقی را انستیتوی ایتالیایی مطالعات قطبی هدایت می‌کند. ۱۰ کشور اروپایی در آن عضو هستند.

آنها باید تجهیزات حفاری، آزمایشگاه‌ها و کمپ استقرار خود را با کمک وسایل نقلیه مخصوص برف به فاصله چهل کیلومتری از پایگاه تحقیقاتی اصلی خود می‌بردند.

محل حفاری، که گنبد کوچک سی نامیده می‌شود، روی فلات قطب جنوب و در سمت شرق این قاره قرار دارد و ارتفاع آن حدوداً ۳۰۰۰ متر است.

قالب‌های یخی برای دانشمندان و برای درک بهتر اینکه آب‌وهوای کره زمین چطور در حال تغییر کردن است، حیاتی‌اند.

آنها حباب‌های هوا و ذرات مختلف در خود حبس می‌کنند. این حباب‌ها آشکار می‌کنند چه میزان گاز گلخانه‌ای تولیدشده و تفاوت دما به چه نسبت بوده است. این اطلاعات به دانشمندان کمک می‌کند بتوانند حدس بزنند شرایط آب و هوایی کره زمین در طول زمان چه تغییراتی داشته است.

داده‌هایی که از دیگر قالب‌های یخ قطبی، ازجمله یکی از آنها به نام اپیکا، به دانشمندان کمک کرد به این نتیجه برسند که افزایشی که در حال حاضر در دمای هوای کره زمین می‌بینم با میزان گاز‌های گلخانه ناشی از فعالیت‌های انسانی و مصرف سوخت‌های فسیلی در ارتباط است. اما دانشمندان همیشه می‌خواسته به زمان دورتری درگذشته دسترسی داشته باشند.

حالا با این پروژه جدید که نام آن فراتر از اپیکا: قدیمی‌ترین یخ است، توانسته‌اند به ۴۰۰ هزار سال تاریخ دسترسی پیدا کنند.

پروفسور باربانته می‌گوید: «در آینده ما، رد زیادی از گذشته وجود دارد. ما به گذشته نگاه می‌کنیم تا بتوانیم بهتر تغییرات آب و هوایی را بفهمیم و بعد بتوانیم بر اساس این دانسته‌ها، درکی از آینده پیدا کنیم.»

دکتر رابرت مولوانی، دانشمندی تخصص مطالعه قالب‌های یخی است در وب‌سایت مطالعات قطب جنوب بریتانیا می‌گوید این گروه دانشمندان در چند روز آخر که توانستند عمقی بیشتر ازآنچه پیش‌بینی کرده بودند حفاری کنند و لحظات بسیار هیجان‌انگیزی داشتند.

قالب یخ به‌آرامی و با کمک ابزار حفاری از صفحه یخی جدا شد. بعد دانشمندان با دقت تمام آن را توسط پارچه‌هایی تمیز کردند.

آنها قالب یخ را به قطعه‌های یک متری بریدند تا بتوان آن را در دمای منفی ۵۰ درجه در داخل کشتی‌هایی از قطب جنوب منتقل کرد.

این قطعات درنهایت به یخ‌زن‌های عظیم چند مرکز تحقیقی اروپایی خواهند رسید. یکی از آنها، مرکز مطالعات قطب جنوب در کمبریج است که دانشمندان قرار است در آن تحقیقات جدیدی آغاز کنند.

دانشمندان می‌خواهند بدانند در فاصله زمانی ۹۰۰ هزار تا ۱.۲ میلیون سال پیش که به آن دوران میانی گذار پلیستوسن گفته می‌شود، چه اتفاقی افتاده است.

در این دوره، فاصله زمانی بین چرخه یخ‌بندان سرد و فواصل گرم‌تری که بین یخ‌بندان‌ها وجود داشت، از ۴۱۰۰۰ سال به ۱۰۰۰۰۰ رسید. اما دانشمندان هیچ‌وقت دلیل آن را نفهمیده بودند.

این همان دوره زمانی است که بر اساس برخی از فرضیه‌ها، اجداد اولیه انسان‌های امروز تقریباً همگی مردند و تنها در حدود ۱۰۰۰ نفر از آنها زنده ماندند.

پرفسور باربانته توضیح می‌دهد که دانشمندان نمی‌دانند آیا ارتباطی بین این وضعیت نزدیک به انقراض و تغییرات آب و هوایی وجود داشته است یا نه. اما این دوره قطعاً دوران غیرعادی بوده است و دانش بیشتر درباره آن اهمیت دارد.

پرفسور جیوری روجلی از امپریال کالج در لندن که در این پروژه حضور ندارد، به بی‌بی‌سی گفت: «آنچه آنها کشف خواهند کرد احتمالاً چیزی است که بسیاری حدس می‌زنند، اما بی‌شک پنجره‌ای بزرگ‌تر در دانش ما از گذشته کره زمین ایجاد خواهد کرد.»