شاه یوزپلنگ؛ زیباترین شکارچی جهان معروف به «پادشاه سایه‌ها» که به جای خال نوار‌های سیاه‌رنگ دارد

راز بقا: شاه یوزپلنگ (King Cheetah)، یک گونه نادر و خیره‌کننده از یوزپلنگ آفریقایی، دهه‌هاست که توجه دانشمندان و علاقه‌مندان به حیات وحش را به خود جلب کرده است. این یوز با الگوی خاص پوشش بدن و منشأ مرموزش، یکی از منحصربه‌فردترین گربه‌سانان جهان به شمار می‌آید. اما تاریخچه این جانور نادر چیست و چه چیز‌هایی آن را خاص می‌کند؟

کشفی در هاله‌ای از رمز و راز

به گزارش راز بقا، برای اولین بار در دهه ۱۹۲۰ در زیمبابوه (رودزیا جنوبی آن زمان)، گزارش‌هایی از شکارچیان و طبیعت‌دوستان منتشر شد که یوز‌هایی با نقش‌های غیرمعمول مشاهده کرده بودند. برخلاف یوزپلنگ‌های معمولی که دارای خال‌های کوچک و مرتب هستند، این یوز‌ها دارای نوار‌های تیره و برجسته‌ای روی پشت و خال‌های بزرگ‌تر و لکه‌دار بودند. 

سال‌ها بحث و جدل بر سر این بود که آیا شاه یوزپلنگ یک گونه جداگانه، یک دورگه یا صرفاً یک جهش ژنتیکی است. 

به گزارش راز بقا، تا دهه ۱۹۸۰، تحقیقات ژنتیکی پاسخ روشنی ارائه داد. دانشمندان دریافتند که شاه یوزپلنگ یک گونه جداگانه نیست، بلکه شکلی نادر از یوزپلنگ جنوب آفریقا (Acinonyx jubatus jubatus) است. این الگوی خاص پوشش نتیجه یک جهش ژنتیکی مغلوب است و هر دو والد باید حامل این ژن باشند تا فرزندشان با ظاهر شاه یوزپلنگ متولد شود. 

ویژگی‌های چشمگیر شاه یوزپلنگ

چیزی که شاه یوزپلنگ را به‌شدت چشمگیر می‌کند، پوشش بدن اوست. به گزارش راز بقا، این یوز به جای خال‌های کوچک و پراکنده یوز‌های معمولی، دارای لکه‌های بزرگ و نامنظم و سه نوار تیره برجسته است که از گردن تا پشت بدن امتداد دارد. 

این ویژگی‌ها ظاهر این یوز را درشت‌تر و تقریباً شبیه به نقش‌های مرمری می‌کند. همچنین گفته می‌شود که خز آن کمی ضخیم‌تر و نرم‌تر از یوز‌های عادی است.

از نظر رفتاری و فیزیکی، اما، شاه یوزپلنگ هیچ تفاوتی با یوزپلنگ معمولی ندارد. بدن آن لاغر و کشیده و کاملاً مناسب سرعت بالا است. روش شکارش نیز مشابه است و با تکیه بر سرعت خیره‌کننده (تا حدود ۱۱۰ کیلومتر در ساعت) شکار‌هایی مانند آهوان و خرگوش‌ها را دنبال می‌کند. 

کمیابی و نگرانی‌های حفاظتی

به گزارش راز بقا، شاه یوزپلنگ همچنان یکی از نادرترین مناظر حیات وحش است. بیشتر مشاهده‌ها از این گونه در زیمبابوه، بوتسوانا و شمال آفریقای جنوبی، به‌ویژه در منطقه پارک ملی کروگر ثبت شده‌اند. از آنجا که این الگوی خاص نتیجه یک ژن مغلوب است، حتی در جمعیت‌هایی که ژن وجود دارد هم، شاه یوزپلنگ‌ها بسیار نادر هستند. 

تلاش‌های حفاظتی برای یوز‌ها به طور کلی اهمیت زیادی دارد، زیرا جمعیت آنها به دلیل تخریب زیستگاه، تعارض با کشاورزان و شکار غیرقانونی به‌شدت کاهش یافته است. 

حفاظت از شاه یوزپلنگ نیز نیازمند همان اقدامات است: حفاظت از زیستگاه‌ها، کاهش تعارض انسان و حیات وحش و حمایت از تنوع ژنتیکی. برنامه‌های پرورش در اسارت موفق به تولید شاه یوزپلنگ‌ها شده‌اند که به افزایش آگاهی و علاقه عمومی کمک می‌کند. 

به گزارش راز بقا، شاه یوزپلنگ نمادی از شگفتی‌های بی‌پایان طبیعت است. هرچند از نظر ژنتیکی تفاوتی با یوز‌های خالدار ندارد، اما ظاهر خیره‌کننده‌اش جایگاهی افسانه‌ای برایش رقم زده و نشان‌دهنده زیبایی و شکنندگی جهان وحش است.