بورِئالوپلتا؛ کامل‌ترین و سالم‌ترین فسیل دایناسور کشف شده که متعلق به ۱۱۰ میلیون سال پیش است

راز بقا: «بورئالوپلتا مارک میچلی» (Borealopelta markmitchelli) یک دایناسور خارق‌العاده از دوره کرتاسه آغازین (حدود ۱۱۰ میلیون سال پیش) است. این دایناسور در آلبرتای کانادا کشف شد و به خانواده‌ی نودوزاورید‌ها از گروه آنکیلوسور‌ها تعلق دارد؛ دایناسور‌های گیاه‌خوار و زره‌داری که به خاطر صفحات استخوانی و سازوکار‌های دفاعی‌شان شناخته می‌شوند. 

به گزارش راز بقا، آنچه «بورئالوپلتا» را منحصر‌به‌فرد می‌سازد، فرایند فسیل‌شدن خارق‌العاده‌ی آن است که نه‌تنها استخوان‌ها و زره آن، بلکه آثار پوست، پوشش کراتینی و رنگدانه‌ها را نیز حفظ کرده است؛ به همین دلیل، این فسیل یکی از کامل‌ترین و ارزشمندترین نمونه‌های فسیلی دایناسور‌ها در تاریخ علم به شمار می‌رود. 

کشف و فسیل‌شدن: معجزه‌ای نادر

به گزارش راز بقا، فسیل بورئالوپلتا در سال ۲۰۱۱ توسط کارگران معدن در مجموعه معدنی «سانکور میلی‌نیوم» در آلبرتا و طی فعالیت‌های استخراج شن‌های نفتی کشف شد. این کشف کاملاً غیرمنتظره و شگفت‌انگیز بود، چرا که این فسیل در لایه‌ای از سنگ دریایی قرار داشت که روزگاری کف یک دریای داخلی باستانی بوده است. 

دانشمندان معتقدند این دایناسور پس از مرگ به دریا کشیده شده، به‌سرعت در رسوبات مدفون گشته و در جزئیاتی خارق‌العاده حفظ شده است. 

بدنه‌ی فسیل‌شده شامل سر، اندام‌ها و بیشتر بخش‌های تنه است و با زره‌های استخوانی (استئودرم‌ها) و اثر‌های پوستی پوشیده شده است. به دلیل وضعیت حفظ‌شدگی کم‌نظیر، پژوهشگران آن را به‌عنوان «مومیایی دایناسوری» توصیف کرده‌اند که اطلاعاتی بی‌سابقه درباره ظاهر و سامانه‌های دفاعی دایناسور‌های زره‌دار ارائه می‌دهد. 

ساختار بدنی و ویژگی‌های فیزیکی

به گزارش راز بقا، بورئالوپلتا دایناسوری گیاه‌خوار، چهارپا و بسیار نیرومند بود که حدود ۵.۵ متر طول و بیش از ۱.۳ تن وزن داشته است. مانند سایر نودوزاوریدها، دم چماقی که در برخی دیگر از آنکیلوسور‌ها وجود دارد را نداشت، اما با زره ضخیم استخوانی و خار‌های نوک‌تیز روی شانه‌ها محافظت می‌شد که احتمالاً برای دفاع یا نمایش کاربرد داشتند.

یکی از انقلابی‌ترین بخش‌های این فسیل، حفظ‌شدگی پوشش کراتینی روی زره‌ها و همچنین رنگدانه‌های پوست آن است. پژوهشگران موفق شدند رنگ قهوه‌ای متمایل به قرمز را شناسایی کنند که نشان‌دهنده‌ی به‌کارگیری استتار سایه‌روشن (تیره در بالا و روشن در پایین) برای فرار از شکارچیان بوده است. 

این یافته، باور پیشین را که گیاه‌خواران بزرگ نیازی به استتار ندارند، به چالش کشیده و نشان‌دهنده‌ی روابط پیچیده‌ی بوم‌شناختی در دوران کرتاسه است.

اهمیت علمی و تأثیر جهانی

به گزارش راز بقا، بورئالوپلتا به یکی از مهم‌ترین فسیل‌ها در ارتباط با ترویج عمومی علم و تحقیقات دیرینه‌شناسی تبدیل شده است. این فسیل اکنون در موزه رویال تیرل در درامهِلِر، آلبرتا نگهداری می‌شود و از مشهورترین آثار این مجموعه به شمار می‌رود. 

گونه‌ی آن رسماً در سال ۲۰۱۷ به نام مارک میچل، تکنسینی که بیش از ۷۰۰۰ ساعت برای آماده‌سازی این نمونه وقت صرف کرد، نام‌گذاری شد.

این کشف به دانشمندان اجازه داد تا زره دایناسور‌ها را به‌صورت سه‌بعدی بررسی کنند، الگو‌های رنگ‌پوستی را شناسایی کرده و درک عمیق‌تری از فشار‌های تکاملی وارده بر گیاه‌خواران دوران کرتاسه به‌دست آورند. همچنین این فسیل سهم مهمی در بازسازی رنگ بدن جانوران ماقبل تاریخ داشته و به درک بهتر ظاهر آنها در زمان حیات کمک کرده است.

مهمترین ویژگی‌های بورئالوپلتا

نام و معنای بورئالوپلتا مارک‌میچلی (Borealopelta markmitchelli): این عبارت به معنی «سپر شمالی» است که به محل کشف آن در کانادا و بدن زره‌دارش اشاره دارد. 

وضعیت حفظ‌شدگی: این فسیل کشف شده یکی از بهترین نمونه‌های حفظ‌شده‌ی فسیل دایناسور است که استخوان، زره، پوست و رنگدانه‌های آن سالم مانده‌اند.

محل کشف: در سال ۲۰۱۱ توسط کارگران معدن در شن‌های نفتی آلبرتا پیدا شد. فسیل در رسوبات دریایی مدفون شده بود؛ شرایطی نادر برای یک جانور خشکی‌زی.

ویژگی‌های بدنی: فاقد دم چماقی، دارای خار‌های برجسته روی شانه‌ها، پوست زرهی و استتار سایه‌روشن برای دفاع در برابر شکارچیان.

اندازه و تغذیه: حدود ۵.۵ متر طول داشت، وزن آن بیش از ۱.۳ تن بود و از گیاهان کم‌ارتفاع تغذیه می‌کرد. 

نقطه‌ی عطف علمی: نخستین شواهد مستقیم از رنگ بدن یک دایناسور زره‌دار را فراهم کرد و نشان داد که حتی گیاه‌خواران بزرگ نیز از استتار استفاده می‌کرده‌اند. 

تأثیر فرهنگی: این فسیل اکنون در موزه رویال تیرل به نمایش گذاشته شده و توجه جهانی به آن جلب شده است.

تجلیل از تلاش فردی: نام گونه به افتخار مارک میچل انتخاب شد، فردی که سال‌ها روی آماده‌سازی فسیل با دقت کار کرد.