جنیورنیس؛ چگونه انسان‌های اولیه با خوردن تخم این پرنده غول‌پیکر تاریخ را تغییر دادند؟

راز بقا: شواهد تازه‌ای از یافته‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که انسان‌های اولیه در قاره استرالیا احتمالاً عامل اصلی انقراض یکی از بزرگ‌ترین پرندگان این قاره یعنی Genyornis newtoni (جنیورنیس نیوتنی) بوده‌اند. بر اساس مطالعه‌ای که در نشریه معتبر Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شده، این انسان‌ها احتمالاً نه از طریق شکار مستقیم، بلکه با جمع‌آوری بی‌رویه تخم‌های این پرنده عظیم‌الجثه باعث انقراض آن شده‌اند.

پرنده‌ای که دیگر نیست: Genyornis newtoni (جنیورنیس نیوتنی)

به گزارش راز بقا، Genyornis newtoni (جنیورنیس نیوتنی) پرنده‌ای بی‌پرواز با قدی بیش از دو متر و وزنی در حدود ۲۴۰ کیلوگرم بود. این پرنده در دوره پلیستوسن در سرزمین‌های کنونی استرالیا می‌زیسته است. مدت‌هاست که بقایای تخم‌هایی بزرگ در نقاط مختلف استرالیا کشف شده‌اند، اما منشأ این تخم‌ها مورد بحث دانشمندان بوده است.

تا پیش از این، برخی از محققان معتقد بودند که این تخم‌ها متعلق به پرنده‌ای به نام Progura (پروگورا) یا مرغ مگاپودی غول‌پیکر بوده است. اما با پیشرفت روش‌های علمی و استفاده از پروتئین‌های باستانی به‌جای DNA، حالا دانشمندان به‌طور قطعی مشخص کرده‌اند که این تخم‌ها به Genyornis (جنیورنیس) تعلق دارند.

شکار یا تخم‌خواری؟

نکته جالب توجه این است که هیچ مدرک مستقیمی از شکار Genyornis (جنیورنیس) توسط انسان‌ها وجود ندارد. اما در عوض، تکه‌های پوسته تخم این پرنده با الگو‌های سوختگی خاصی پیدا شده‌اند که به‌وضوح نشان‌دهنده پختن آنها توسط انسان‌هاست. این یافته‌ها نشان می‌دهد که انسان‌ها به‌طور سیستماتیک لانه‌های این پرندگان را پیدا کرده و تخم‌های‌شان را برای تغذیه جمع‌آوری می‌کرده‌اند.

به گزارش راز بقا به گفته پروفسور گیفورد میلر، یکی از نویسندگان مقاله، این تخم‌خواری مداوم احتمالاً باعث شد که جمعیت Genyornis (جنیورنیس) به‌تدریج کاهش یابد و نهایتاً منقرض شود؛ همان سرنوشتی که امروزه برخی پرندگان با آن مواجه‌اند.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

عقاب هاست؛ بزرگ‌ترین پرنده شکاری جهان مشهور به «ببر پرنده» که شکارچی پرندگان غول‌پیکر بود

موآ؛ پرنده‌ای غول‌پیکر با ۴ متر قد که آخرین دایناسور زمین بود و تا چند قرن پیش زنده بود!

بَلوچی‌دَد؛ غول افسانه‌ای اهل بلوچستان که بزرگ‌ترین پستاندار خشکی تاریخ لقب گرفته است

نقشی از گذشته در انقراض گسترده جانوران

در کنار Genyornis (جنیورنیس)، بسیاری از دیگر جانوران عظیم‌الجثه استرالیا یا همان مگافوناها نیز در بازه‌ای نسبتاً کوتاه منقرض شدند. این شامل حیواناتی چون:

Procoptodon (پروکوپتودون): نوعی کانگوروی غول‌پیکر با قدی در حدود دو متر.

Thylacoleo (تیلاکلئو): درنده‌ای کیسه‌دار که به آن «شیر کیسه‌دار» نیز می‌گویند.

Diprotodon (دیپروتودون): بزرگ‌ترین کیسه‌دار گیاه‌خوار شناخته‌شده در تاریخ.

اگرچه تغییرات اقلیمی در دوره پلیستوسن، مانند وقوع دوره‌های یخبندان، بدون شک در این انقراض‌ها نقش داشته‌اند، اما ورود انسان‌ها به استرالیا حدود ۶۵ هزار سال پیش به نظر می‌رسد که روند این انقراض‌ها را تسریع کرده باشد. انسان‌ها با روش‌هایی، چون سوزاندن زیستگاه‌ها یا بهره‌برداری شدید از منابع طبیعی، به نابودی زیست‌بوم‌ها و گونه‌های مختلف کمک کردند.

تخم‌های غول‌پیکر در سفره‌ی انسان‌های نخستین

شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که انسان‌ها در دیگر نقاط جهان نیز عادت به خوردن تخم پرندگان بزرگ داشته‌اند. برای مثال، تخم‌های شترمرغ در نقاطی از آفریقا و آسیا در کنار ابزار‌های سنگی کشف شده‌اند. همچنین، در استرالیا شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد تخم پرنده‌ی کسوری (Cassowary) نیز در دوره‌های متاخرتر توسط انسان‌ها پخته و مصرف می‌شده است.

اما برخلاف شترمرغ یا کسوری، Genyornis (جنیورنیس) توان بقا در برابر فشار شدید جمع‌آوری تخم را نداشته است. به گزارش راز بقا به مرور زمان، این پرنده به زیستگاه‌هایی دورافتاده عقب‌نشینی کرده و در نهایت حدود ۴۷ هزار سال پیش به‌کلی ناپدید شد.

مطالعه‌ی اخیر به درک ما از تعامل میان انسان‌های نخستین و جانوران بزرگ دوره پلیستوسن عمق بیشتری می‌بخشد. گاهی انقراض یک گونه، نه از طریق شکار مستقیم بلکه از طریق بهره‌برداری مداوم و ظاهراً بی‌ضرر مثل جمع‌آوری تخم، رقم می‌خورد. این یافته‌ها هشداری برای زمان حال نیز به‌همراه دارند؛ چرا که امروزه نیز پرندگان بسیاری در جهان تحت تأثیر جمع‌آوری تخم‌ها یا تخریب زیستگاه‌ها در معرض خطر هستند.