بَلوچی‌دَد؛ غول افسانه‌ای اهل بلوچستان که بزرگ‌ترین پستاندار خشکی‌ تاریخ لقب گرفته است

راز بقا: وقتی به موجودات غول‌پیکر ماقبل تاریخ فکر می‌کنیم، معمولاً تصویر دایناسور‌هایی مثل تی‌رکس یا براکیوسوروس به ذهن می‌رسد. اما همه غول‌های باستانی دایناسور نبودند. یکی از شگفت‌انگیزترین آنها بَلوچی‌دَد (Baluchitherium) است؛ پستانداری عظیم‌الجثه که در دوره الیگوسن، حدود ۳۰ تا ۲۰ میلیون سال پیش روی زمین زندگی می‌کرد. هرچند بسیاری به اشتباه آن را دایناسور می‌دانند، بَلوچی‌دَد در واقع یک پستاندار بود؛ خویشاوند نزدیک کرگدن‌های امروزی و نه خزندگان ماقبل تاریخ.

در این مقاله از راز بقا با دنیای این موجود حیرت‌انگیز آشنا می‌شویم: از کشف و آناتومی تا زیستگاه، رفتار و اهمیت آن در دانش دیرین‌شناسی.

بَلوچی‌دَد چه بود؟

به گزارش راز بقا، بَلوچی‌دَد، به معنای «هیولای بلوچستان»، یکی از بزرگ‌ترین پستانداران خشکی‌زی تاریخ زمین بود. این جانور به سرده‌ای منقرض‌شده از ایندریکوتر‌ها تعلق داشت که از خانواده Hyracodontidae به حساب می‌آمدند؛ گروهی از پستانداران زوج‌سمی مانند کرگدن، اسب و تاپیر.

نام‌های بَلوچی‌دَد و پاراسراتریوم معمولاً به جای یکدیگر استفاده می‌شوند و اشاره به یک گونه یا گونه‌هایی بسیار نزدیک دارند. امروزه بیشتر دانشمندان، Paraceratherium را نام علمی معتبر می‌دانند، اما بَلوچی‌دَد هنوز در بسیاری از منابع و مکالمات رایج است.

کشف و نام‌گذاری

فسیل‌های بَلوچی‌دَد نخستین بار در دهه ۱۹۲۰ میلادی در استان بلوچستان (پاکستان کنونی) توسط دیرین‌شناس بریتانیایی کلیف فاستر-کوپر کشف شد. استخوان‌های پیدا شده بسیار بزرگ بودند و شامل قطعاتی از جمجمه و اندام‌ها می‌شدند. به دلیل کشف این فسیل‌ها در بلوچستان، فاستر-کوپر نام Baluchitherium را برای آن برگزید که ما در این مقاله به‌صورت بومی‌شده «بَلوچی‌دَد» می‌نامیم.

در همان دوران، فسیل‌های مشابهی در چین و مغولستان نیز کشف شدند و نام‌هایی مثل Indricotherium و Paraceratherium به آنها داده شد. امروزه Paraceratherium نام رسمی پذیرفته شده است.

مشخصات ظاهری

بَلوچی‌دَد، پستانداری عظیم‌الجثه، بی شاخ و شبیه کرگدن بود. ارتفاع آن به حدود ۴٫۸ متر در شانه می‌رسید و طولی در حدود ۸ متر داشت. به گزارش راز بقا وزنش احتمالاً بین ۱۵ تا ۲۰ تن تخمین زده می‌شود؛ یعنی سنگین‌تر از فیل آفریقایی.

ویژگی‌های برجسته آن

گردن بلند برای دسترسی به شاخه‌های بلند درختان

جمجمه‌ای بزرگ به طول بیش از ۱٫۳ متر

اندام‌هایی ضخیم و ستونی‌شکل برای تحمل وزن زیاد

فاقد شاخ برخلاف کرگدن‌های امروزی

دندان‌هایی مناسب تغذیه از برگ‌ها و گیاهان نرم

تغذیه و رفتار

بَلوچی‌دَد گیاه‌خوار بود و از برگ‌ها، شاخه‌ها و پوست درختان تغذیه می‌کرد. گردن بلندش به او این امکان را می‌داد که برگ‌هایی را بخورد که بیشتر جانوران از آنها محروم بودند.

او احتمالاً بیشتر وقت خود را به تغذیه مداوم می‌گذراند، درست مانند فیل‌های امروزی. به دلیل جثه بزرگش، نیاز به مصرف چند صد کیلوگرم گیاه در روز داشت.

رفتارش احتمالاً آرام و کند بود و ممکن بود تنها یا در گروه‌های کوچک زندگی کند. زیستگاهش احتمالاً حاشیه جنگل‌ها و مناطق نیمه‌جنگلی بود.

زیستگاه و گستره جغرافیایی

فسیل‌های بَلوچی‌دَد در مناطقی از جمله بلوچستان پاکستان، هند، چین، مغولستان و قزاقستان یافت شده‌اند. به گزارش راز بقا در دوران الیگوسن، این مناطق پوشیده از جنگل‌های باز و نیمه‌گرمسیری بودند؛ محیطی مناسب برای چرا و تغذیه چنین غولی.

احتمالاً این جانور مهاجرت‌های طولانی نمی‌کرد، چون جثه‌اش حرکت سریع یا سفر‌های طولانی را دشوار می‌ساخت.

برای مطالعه بیش‌تر بخوانید:

شوبیل؛ تنها «دایناسور» زنده زمین که آوازی ترسناک دارد و برای خنک شدن روی خودش مدفوع می‌کند

تایتانوبوا؛ بزرگ‌ترین و خطرناک‌ترین مار تاریخ با ۱۳ متر طول و ۱۱۳۵ کیلوگرم وزن که چند کروکودیل را با هم می‌خورد!

تریزینوسور؛ ترسناک‌ترین دایناسور دنیا با چنگال‌های یک متری که جد پرندگان امروزی‌ست

چرا بَلوچی‌دَد دایناسور نبود؟

هرچند گاهی به اشتباه دایناسور نامیده می‌شود، بَلوچی‌دَد یک پستاندار بود، نه دایناسور. دایناسور‌ها حدود ۶۶ میلیون سال پیش منقرض شدند، در حالی که بَلوچی‌دَد میلیون‌ها سال بعد زندگی می‌کرد.

دایناسور‌ها خزندگان خشکی‌زی از گروه آرکوسور‌ها بودند، در حالی که بَلوچی‌دَد از پستانداران خون‌گرم و موی‌دار بود که زنده‌زا نیز بودند.

تنها دلیل این اشتباه، اندازه بسیار بزرگ بَلوچی‌دَد است که ذهن بیشتر افراد را به سمت دایناسور‌ها می‌برد.

انقراض

بَلوچی‌دَد نیز مانند بسیاری از جانوران غول‌پیکر، در نهایت به دلایلی مانند تغییرات اقلیمی، کاهش منابع غذایی و رقابت با گونه‌های دیگر منقرض شد.

با گسترش دشت‌ها و کاهش جنگل‌ها، منابع غذایی برگ‌دار کاهش یافت و شرایط زیست برای چنین جانور بزرگی دشوار شد.

اهمیت علمی

بَلوچی‌دَد از جنبه‌های زیادی در علم دیرین‌شناسی اهمیت دارد:

نشان‌دهنده مرز‌های بزرگ‌ترین جثه در میان پستانداران خشکی‌زی

ارائه شواهدی درباره تکامل مگافونا‌ها (جانوران عظیم) پس از دوران دایناسور‌ها

کمک به درک اکوسیستم‌های باستانی در آسیا

نمایش تأثیر تغییرات اقلیمی و زیست‌محیطی بر انقراض گونه‌ها

بَلوچی‌دَد در فرهنگ عامه

اگرچه شهرت آن به اندازه دایناسور‌ها نیست، اما بَلوچی‌دَد گاه‌به‌گاه در مستند‌ها و کتاب‌های علمی دیده می‌شود. به گزارش راز بقا در مناطقی که فسیل‌هایش کشف شده، ممکن است افسانه‌های محلی نیز از بقایای آن الهام گرفته باشند.

بَلوچی‌دَد یا پاراسراتریوم، یکی از شگفت‌انگیزترین پستانداران تاریخ زمین بود. گرچه بسیاری آن را دایناسور می‌دانند، اما در حقیقت، یکی از خویشاوندان کرگدن‌های امروزی به‌شمار می‌رود.

کشف آن در قرن بیستم، مرز‌های درک ما از اندازه، تنوع و تکامل پستانداران را گسترش داد. به گزارش راز بقا هرچند امروزه دیگر وجود ندارد، اما بَلوچی‌دَد همچنان یکی از نشانه‌های توان شگفت‌انگیز طبیعت در خلق موجودات بی‌نظیر است.